Facebook

Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет

Үлгі:Сайт Facebook (Үлгі:IPA, Үлгі:Lang-kk) — әлемдегі ең ірі әрі ең танымал әлеуметтік желі.

2004 жылы Марк Цукерберг өзінің серіктестері Эдуардо Саверин, Дастин Московиц және Крис Хьюзбен біріге отырып Facebook-тың негізін қалаған<ref>Үлгі:Cite web</ref>. Марк Цукерберг 23 жасында өзінің сайтының арқасында әлемдегі ең жас миллиардер болды<ref name="Growth">Үлгі:Cite news</ref>.

Сайттың алғашқы аты TheFacebook деп аталды және ол тек Гарвард университетiнiң студенттерiне ғана қол жетімді болды, кейінірек Бостон университетінің студенттеріне де жол ашылды, ал содан соң .edu доменіндегі электрондық мекенжайы бар АҚШ-тың кез келген оқу орнындағы студенттер де тіркеле алатын болды<ref name="latimesblogs.latimes.com">Үлгі:Cite news</ref>. 2006 жылдың қыркүйек айынан бастап 13 жастан асқан электрондық поштасы бар ғаламтор пайдаланушыларына қол жетімді болды<ref name="latimesblogs.latimes.com">Үлгі:Cite news</ref>. 2013 жылдың наурыз айындағы мәлімет бойынша Facebook-ты пайдаланушылар саны 1,11 миллиардты құрайды, олардың көбісі мобильді құрылғыдардың көмегімен кіреді. Facebook-тың 2009 жылғы қаржы айналымы 700 млн АҚШ доллларын құрады<ref>Үлгі:Cite web</ref>.

Функциялары

Facebook-те өзің туралы фотосуреттер мен мәліметтері бар профиль жасауға, достар шақыруға, хат алмасуға, өз мәртебеңді (статусыңды) өзгертуге, өзіңнің және бөгде адамдардың «қабырғаларына» хабарлама жазып кетуге, фотосуреттер мен бейнежазбаларды жүктеуге, қауымдастықтар құруға (мүдделер бойынша бiрлестiк) мүмкiндiк бередi<ref>Үлгі:Cite news</ref>.

2007 жылы Facebook бағдарламашыларға қосымшалар (ойындар, музыканы айырбастау құралдары, фотосуреттермен және тағы басқалар) құрып және бұдан табыс табуды ұсынады. Бұл мүмкiндiктің арқасында сайттың қатысушылары көбейеді<ref>Үлгі:Cite news</ref>. Facebook қолданушыларына өзара әрекеттесе алатын функциялардың жиынтығын ұсынады. Арасындағы өте әйгiлiлері - виртуалды ымдау, фотоальбомдар және таныс қолданушылардың хабарлама тастап кете алатын «қабырға». Қолданушы өз парақшасында жариялалған ақпаратқа қол жеткiзу деңгейін бақылай алады<ref>Үлгі:Cite web</ref>.

Тарихы

Сурет:MarkZuckerberg.jpg
Facebook-тың негізін қалаушы - Марк Цукерберг.
Сурет:Dustin Moskovitz.jpg
Дастин Московиц
Сурет:Sean Parker.jpg
Шон Паркер
Сурет:Chris Hughes.jpg
Крис Хьюз

Үлгі:Main Екiншi курс студенті Марк Цукерберг 2003 жылдың 28 қазанында жұптасып орналастырылған фотосуреттерiнде екi адамның тартымдысын әрі сұлуын таңдауға қолданатын Facemash интернет-сайты жасады<ref name=Kazeniac>Үлгі:Cite news</ref>.

Бұған қол жеткізу үшiн Цукерберг Гарвард университетiнiң компьютер желiсiнiң қорғалатын бөлiмдерiн бұзды және жеке фото бөлінділерді көшiрiп алды. Гарвард сол кезде (фотосуреттерi бар тiзбе және негiзгi мәлiметпен) студенттiк альбомы болмады. Facemash ағымдағы екi сағат ішінде 450 кірулер және 22 000 фото-көрулерді жүзеге асырды<ref>Үлгі:Cite news</ref>.

Сайт жылдам жайылып өстi, бiрақ Гарвард әкiмшiлiгi сайтты бiрнеше күнге жауып тастады. Цукерберг әкiмшiлiк қауiпсiздiктi, авторлық құқықты, жеке өмiрдің дербестiгiн бұзғаны үшін айыпталды; жазамен ол қуылу керекті. Ақыр соңында айыптаулар сыдырылды. Цукерберг бастапқы жобаға түйлiктi<ref>Үлгі:Cite web</ref>.

Келесi семестр, 2004 жылдың қаңтарында, Цукерберг жаңа веб-сайт үшiн код жаза бастады. 2004 жылдың 4 ақпанында Цукерберг thefacebook.com мекенжайы бойынша TheFacebookты iске қосты<ref>Үлгі:Cite news</ref>.

Марк Цукерберг өз идеясының атауын Facebook деп қоюы, жоғары сыныптардағы оқу жылдарына байналанысты болды. Оның оқыған аса танымал Phillips Exeter Academy оқу орнында, жаңадан келіп түскен студенттерге курстастарының фотосуреттері, мекен-жайылары мен телефон нөмерлері жазылған анықтама берілген. Анықтаманың негізгі атауы «The Photo Address Book» болды, бiрақ барлық студенттер оны жай ғана «The Facebook» деп атады<ref name="fastcompany.com">"Facebook’s Mark Zuckerberg: Hacker. Dropout. CEO. "</ref>.

Сайттың iске қосуынан кейiн алты күн өткен соң, Гарвард уиверситетінің жоғары курсының үш студенттері – Камерон Уинклвосс, Тайлер Уинклвосс және Дивья Нарендра - Цукербергке алдандырып тығырыққа кіргізгені үшін, HarvardConnection.com әлеуметтiк желiсiн жасауға көмектесетін сияқты болып алдағаны үшін, оның орынына олардың идеясын қолдана отырып бәсекелесетін өнімді құрғаны үшін айыптады. Олар Harvard Crimson университеттiк газетiне шағым түсіргеннен кейін тергеу басталды. Артынан сотқа Цукербергке қарсы шағым түсірген.

Әлеуметтiк желiдегi мүшелiктер Гарвард колледжiнiң студенттерiмен ғана шектелдi, және онда бiр ай iшiнде гарвардтың студенттерiнiң жартысынан көбі тiркелдi. Содан кейін сайттың өркендеуіне көмектесу үшін Цукербергке Эдуардо Саверин (қаржы директоры), Дастин Московиц (бағдарламашы), Эндрю Мак-Коллум (суретші) және де Крис Хьюз қосылды. 2004 жылының наурызында Facebookтың аумағын Стэнфордқа, Колумбия университетiне және Йеляге дейiн кеңейiткен. Соңыра басқа университеттерде, Бостон университетi, Нью-Йорк университеті, Массачусетс технологиялық институты, содан соң Канада және АҚШ университеттерiнiң көпшiлiгiнде ашылды<ref name="Hoffman, Claire">Үлгі:Cite web</ref>. 2004 жылдың 4 ақпаны күні Цукерберг TheFacebook-ті мына мекен-жай бойынша іске қосты thefacebook.com<ref name="skepticism">Үлгі:Cite news</ref>.

The Facebook компаниясы 2004 жылдың маусымында Пало-Альтоға (Калифорния) көшті. Сол жылы өзінің алғашқы инвестициясын алды. Компания 2005 жылға $ 200 000 АҚШ долларына facebook.com домен атының сатып алуынан кейiн өзінің The артикльін алып тастады. 2006 жылдың 26 қыркүйегiнен бастап электрондық поштасы бар интернеттiң 13 жастан асқан әрбiр қолданушысы үшiн тіркелуге мүмкіндік ашылды<ref name="autogenerated2007">Үлгі:Cite news</ref>.

2007 жылының 24 қазанында Microsoftтiң $ 240 миллион долларға Facebookтың 1, 6 % акцияларының алғаны туралы жариялады, ал компания 15 миллиард долларларға бағаланды. Microsoft Facebookке халықаралық хабарландыруларды орналастыруға рұқсат алды. Facebook 2008 жылдың қазанында Дублинде өзінің халықаралық штаб-пәтерiнiң ашылуы туралы жариялады. 2009 жылдың қыркүйегiнде пайда табысы туралы тұңғыш рет жариялаған<ref name="fastcompany.com">Үлгі:Cite news</ref><ref name="autogenerated2007"/>. 2010 жылдың қарашасында SecondMarket Inc мәліметтері бойынша компанияның құны $ 41 миллиард АҚШ долларын құрады. Сайып келгенде, Facebook АҚШ-тағы интернет-компаниялардың арасында үшiншi (Google және Amazonнан кейiн) орынға болды болды. 2011 жылдың 2-шi қаңтарында The New York Times газетінің мәліметі бойынша Facebookтың құны 50 миллиард АҚШ долларына жеттi. Осыған сәйкес мәлiметпен 2012 жылға компаниясының IPO өткiзуiн жоспарланады<ref name="facemash survives">Үлгі:Cite web</ref>.

2009 жылдан кейiн Facebook трафигі қарқынды өсті. 2010 жылдың 13 наурызында Facebookтың Googleге қарағанда қатысушылары көптеп болды. Сонымен бiрге Facebook сегiз жеке нарықтарында - Филиппин, Австралия, Индонезия, Малайзия, Сингапур, Жаңа Зеландия, Гонконг және Вьетнамдағы жетекші әлеуметтiк желi болды, осы уақытта басқа брендтер тек қана жеке нарықтарда озып келе жатқан, олар Үндістандағы Google Orkut, Жапониядағы Mixi.jp, Оңтүстік Кореядағы CyWorld, Yahoo-дың Тайвандағы өнімі Wretch.cc<ref name="facemash survives">Үлгі:Cite news</ref>.

2011 жылдың наурыз айында мынадай хабар тараған: Facebook әр түрлі себептермен күніне сайттан жуықтағанда 20 000 профиль өшіреді екен. Олар әр түрлі бұзақылықтар, соның ішінде спам тарату, контенттен бас тарту, кәмелет жасқа толмағандардың қолданылуы және т.б<ref>Үлгі:Cite news</ref>.

2011 жылдың басында өзінің жаңа штаб-пәтері, бұрынғы кампус Sun Microsystems Менло-Парк қаласы, Калифорния штатына көшу туралы хабарлаған<ref>Parr, Ben (ақпан 7, 2011). "These Are Facebook's New Offices [PHOTOS]." Mashable (New York). Retrieved сәуір 6, 2011.</ref><ref>Brundage, Sandy (ақпан 8, 2011). "Facebook moving headquarters to Menlo Park: Social-networking giant to move into former Sun/Oracle campus". The Almanac (Menlo Park, CA).</ref>.

Қазақстандағы жағдайы

Сурет:Country-kz-age-ratio.png
Facebook-тің Қазақстандағы қолданушыларының жас айырмалығына диаграмма<ref name="socialbakers.com">http://www.socialbakers.com/facebook-statistics/kazakhstan</ref>.
Сурет:Country-kz-gender-ratio.png
Facebook-тің Қазақстандағы қолданушыларының еркектер мен әйелдердің үлесі<ref name="socialbakers.com"/>.

Қазіргі таңда, Facebook-тің қазақ тілді толық нұсқасы әзірше жоқ. Бірақ Facebook интерфейсін қазақ тіліне аударуға атсалысуға мүмкіндік берілген. Аудармашылар қазақ тілді нұсқасын пайдалана алады.

2011 жылдың қараша айына дейінгі көрсеткіш бойынша, SocialBakers атты facebook әлеуметтік желісіне сараптама жасайтын ұйымның хабарлауынша (http://www.socialbakers.com/facebook-statistics/kazakhstan Үлгі:Ref-en) Қазақстан facebook әлеуметтік желісін қолданатын елдердің ішінде 100 орынға көтерілді. Соңғы мәліметтер бойынша Қазақстанда 340 660 адам аталған әлеуметтік желінің қызметін қолданады<ref name="socialbakers.com"/><ref>Қазақстан Facebook бойынша100 орынға көтерілді</ref>.

2011 жылдың 6 айында 51 480 қазақстандық facebook әлеуметтік желісіне қосылған. Әлеуметтік желіні Қазақстанда еркектерге (47%) қарағанда әйелдер (53%) көбірек қолданады.

Қазіргі кезде Facebook-ке тіркелгенде басқа әлеуметтік желілерден достарыңды шақыру қызметі қосылған. Осы қызмет Facebook-те қазақстандық интернет қолданушылар көбеюіне септесіп отыр. Қазақстанда 18-24 жас аралығындағы азаматтар facebook желісін қолданатындардың ең үлкен тобын құрайды. Қазақстан Орталық Азия елдері ішінде бірінші орынды алып отыр. Соңғы айларда facebook қолданушылар санының көбеюін Mail.Ru акцияларының Лондон Қор биржасында сатылуымен байланыстырушылар бар. Facebook иелері ресейлік ақпараттық-ойын сауықтық порталдың минориталды акциясын сатып алған<ref>http://www.kerekinfo.kz/blog/urimtal/910.html Қазақстан Facebook қолданушылары бойынша 213 елдің ішінде 103-орында</ref>.

Хронология

2009 жыл

13 маусымнан бастап қолданушыларға өз парақшаларының қалаған мекен-жайын алу (http://www.facebook.com/facebook) мүмкіндігіне ие болды (http://www.facebook.com/profile.php?id=20531316728<ref>Үлгі:Cite web</ref>).

2010 жыл

30 қыркүйекте компания әлеуметтiк желiсiнде жоспарланатын Skype интернет-телефония қызметімен келiсiмге қол қойды.

7 қазанда топтардың жаңадан жасалған интерфейсi ұсынылған. Интерфейс әзірлеушілер жаңа туындыны адамдар арасында жылдам әрі қауіпсіз түрде мәлімет алмасуына мүмкіндік береді деп күтілуде. Жаңа топтардың ерекшелiктерi: құжаттарды бірлескен түрде өңдеуге, топтық чатқа, электрондық пошта арқылы хабарлама жариялауға мүмкіндік береді.

15 қарашаның 16 қарашаға қараған түні Facebook басшысы Марк Цукерберг меншiктi пошталық қызметтiң iске қосуы туралы презентация барысында ресми жариялады<ref>Facebook басты беті және оның жаңа поштасы</ref>.

2011 жыл

2011 жылдың 16 қаңтарында «Алтын глобус» кинопремиясын 86-інші салтанатты рәсімінде 2010 жылдың «Үздік фильмі» атағын иеленді, бұл драматуралық жанрдағы көрініс Дэвид Финчераның «Әлеуметтiк желi» фильмі. «Әлеуметтiк желi» - Facebookтiң жасалу тарихы туралы фильм<ref>Үлгі:Cite web</ref>.

6 шiлде күнгі презентацияда Марк Цукерберг Skype платформасындағы бейнечаттың iске қосылғаны туралы жариялады<ref>Лос-Анджелесте «Алтын глобус» кинопремиясынвң лауреаттарын мадақтады</ref>.

Компания

Сурет:Facebook log in.png
Facebook-тың басты беті, әрі сол жерден тіркелуге болады.
Сурет:Facebook popularity.PNG
Facebook танымалдылығы. Facebook-тің 2004 жылғы 1 милион қолданушылары 2011 жылы 750 милионға жетті.
Сурет:Facebook users by age.PNG
Facebook - қолданушылар жас айырмашылықтары бойынша келтірілген.

Меншікті иелері

Қалған 30%-ы капитал салымшыларының арасында бөлініп алынды<ref>Үлгі:Cite news</ref><ref>Үлгі:Cite web</ref>.

Басқару

Маңызды басқару қызметшi Шерил Сандберг (COO ) және Дональд Грэм (төраға ), Крис Кокс (өнiм бойынша вице-Президент) тұрады. 2011 жыл сәуiрiне Facebook-тың күйі бойынша 2000 қызметкерден астам және 15 елдердегi өкiлдiгi есептейдi<ref name="Facebook Factsheet">Үлгі:Cite web</ref>.

Кіріс

Facebookтың табыстарының көпшiлiгi жарнамадан түседi<ref>Facebook’s Ad Revenue Hit $1.86B for 2010</ref><ref>Facebook Revenue Will Reach $4.27 Billion, EMarketer Says </ref>. Демек, Microsoft Facebook-тың эксклюзивтiк әрiптесi болып табылады, Facebookтың баннер жарнамасының қызмет көрсетуi үшiн Microsoftтiң түгендеуiн жарнамаларда бар болатын тек қана жарнамалық хабарлаулар қызмет көрсетедi<ref>Үлгі:Cite webҮлгі:Dead link</ref>.

Операциялар

2011 жылы дерек өңдеу орталығының тапсырысы Facebook-тың салыстырғанда қазiргi дерек өңдеу орталықтарымен энергия тұтыну айтарлықтай ("38% төмен") төмендейдi<ref>Үлгі:Cite newsҮлгі:Dead link</ref>.

Аккаунтты өшіру

Facebookтың пайда болғанынан бастап алғашқы жылдан-ақ әлеуметтiк желiден өз мәлiметтерiңді толық алып тастауға мүмкіндіктің болмауы турасында қолданушылар наразылықтарын айтты<ref name="Facebook Factsheet"/>.

2009 жылы аккаунтты толығымен өшіру қызметін ойлап тауып, іске қосты. Баптаулар жүйесінен аккаунтты өшіруге болады, сонымен қатар сіз туралы мәліметтер сақталады, бірақ бұл мәліметтерді Facebook қолданушылары көре алмайды. Қолданушы өз есімімен сайтқа кейінірек кіргенде мәліметтер қайта қалпына келеді. Өз аккаунтыңыз толықтай өшіру және қайта қалпына келтірмес үшін арнайы қалыпты (форманы) толтыруыз қажет<ref name=no_exit>Facebook-ке тіркелдіңіз бе? Шатасып қалуызда мүмкін, habrahabr.ru, 13 қаңтар 2008 жыл</ref>.

FBML

XHTML-белгілерінің әртүрлілігін көрсететін FBML (Facebook Markup Language Fundamentals) деген интерфейс белгілерінің арнайы тілді қосымша бар екен. Бұл қосымша Facebookтың интерфейсiнiң дайын элементтерiн қолдану мүмкiндiгiн жеткiзiлiп берiледi.

Facebook мәдениетте

  • 2010 жылдың «Әлеуметтiк желi» фильмі Facebookтың жасалу тарихына арналған<ref>Үлгі:Cite news</ref>.
  • «Оңтүстiк бақ» мульттоптамасы, 14 маусым, 4 серия (1404), «You have 0 friends» <ref>Үлгі:Cite news</ref><ref>Үлгі:Cite news</ref>.
  • «Компьютершiлер» сериалы, 3 маусым, 5 серия (Friendface)<ref name=DenOfGeek22March2009>Үлгі:Cite web</ref>.
  • «Дәрiгер хаус» сериалы, 7 маусым, 10 серия. Facebook емес, (негізінде онда Facebook емес, басқа атауы бар әлеуметтiк желi, бiрақ дизайнмен ұқсас)<ref>Үлгі:Cite news</ref>.
  • «Сүтішерлер» сериалы, 3 маусым, 10 серия<ref>Үлгі:Cite news</ref>.
  • Д. Киркпатриктің кітабы « Әлеуметтік желі. Facebookтың негізін қалаушы $4 миллиард доллар мен 500 миллион досты қалай тапты»<ref>Үлгі:Cite web</ref><ref>Үлгі:Cite news</ref>.

Дереккөздер

Үлгі:Reflist

Сыртқы сiлтемелер

Үлгі:Facebook navbox Үлгі:Әлеуметтік желілер

Үлгі:Жақсы мақала