Оқушылар қабілетін бағалаудың халықаралық бағдарламасы
Оқушылар қабілетін бағалаудың халықаралық бағдарламасы — (ағыл：Programme for International Student Assessment，фр: Programme international pour le suivi des acquis des élèves, қысқаша PISA) Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) 2000 жылдардан бері үш жылда бір ұйымдастыратын әлем елдері арасында 15 жастағы оқушылардың функционалдық сауаттылығын тексеру мен бағалаудың халықаралық бағдарламасы.<ref>Үлгі:Cite book</ref> PISA бағдарламасының мақсаты білім берудің әдіснамасы мен нәтижесіне пайдалы әсер ету болатын. Аталған бағдарлама қазіргі әлемде оқушылар қабілетін тексеру мен бағалаудың ең ықпалды жобасы болып отыр.
Мазмұны
Тексеру жүйесі
PISA жобасы тексерудің үш бағытының (матемтаика, ғылым, оқу) біріне айырықша мән беріп, үш жылдық кезеңмен жүргізіледі. 2012 жылы негізгі бағыт «математикалық сауаттылық» болды.
PISA зерттеуі 15 жастағы оқушылардың мектепте алған академиялық білімі мен тұрмыс, үйрену дағдысын тексеріп, өз білімі мен қабілетін түрлі өмірлік жағдайлар мен әлеуметік ауқымда тиімді қолдану қабілетін анықтауға бағытталған.
Қойылатын және көзделетін талаптар
PISA жобасының оқушылардың функционалдық сауаттылығын бағалау басыңқылығы үш бағыт болйынша жүреді. Олар оқу біліктілігі, математика және жаратылыстану ғылымдарындағы біліктілік.<ref>Үлгі:Cite web</ref> PISA зерттеуінде ойлау, дәйектеу, мәселе (сұрақ) қоя білу және шеше білу, модельдеу, нәтижелерді ұсынудың түрлі әдістерін пайдалану секілді қабілеттер бағаланады. Осылайша, халықаралық емтиханға қатысушылардың оқу біліктілігі әрекеттің үш оқу-танымдық түрі бойынша анықталады. Олар жаңарту, қолдану және пайдалану.<ref>Үлгі:Cite web</ref>
Зерттеудің үш бағыты бойынша оқушылар сауаттылығын бағалау технологиясы - PISA жобасы қатысушылардың алған білімін қаншалықты экстраполяция (құбылыстың бір бөлігін байқаудан алғна қорытындыларды оның екінші бөлігінде қолдануға саятын ғылыми зерттеу әдіснамасы) жасап, оларды мектептен тыс қолдана алатынын, мәселелер туралы дербес ой жүгіртіп, өзіндің таңдау жасай алуын анықтауға мүмкіндік туғызады. Осы тұрғы заманауи экономикалық тұрмыста академиялық білімді жоғары кәсіби деңгейде қолданатын қоғамды қолдайтыны туралы айғақты көрсетеді.
Анықталатын деңгейлер
Функционалды сауаттылықты бағалау технологиясы әлемдегі 60-тан астам елдің 15 жастағы оқушыларын алты деңгейде анықтайды. Ең жоғарғы көрсеткіш 5- және 6- деңгей. Ол бойынша оқушы өз бетінше ойлау, талдау және өз болжамын ұсыну қабілеті. Сосын, 4- және 3- деңгей: жаңа ақпарат алу үшін бар білімі мен қабілетін қолдану мүмкіндігі. Сосын, 2- деңгей: қарапайым оқудан тыс жағдайда бар білімі мен дағдыларын қолдану мүмкіндігі. Сосын 1- деңгей: таяз білімнің төмендігі деңгейі мен тапсырмаларды табысты орындаудың аздығы.
Зерттеудің барлық үш бағыты бойынша қабілеттілік жиынтығы мен білімді қолдану мүмкіндігіне қойылатын нақты талаптар анықталған. Демек, PISA жобасы оқушыны сыни бағалау мен сындарлы ойлау моделіне жетелейді.
Маңызы
PISA-2012 халықаралық зерттеуінің мәліметтері 15 жастағы қатысушының функционалдық дайындық деңгейін салыстыруға мүмкіндік беріп қоймай, нақты факторлардың оқыту тиімділігіне тигізетін әсерін анықтауға да мүмкіндік береді. Зерттеу тест тапсырмаларын орындау табыстылығы қосымша фондық ақпаратпен бірге жүреді. Тек оқушыларға ғана емес, сонымен бірге білім беру ұйымының әкімшілігіне де сауалнама жүргізу PISA жобасына қатысушылардың жетістіктеріндегі өзгешелікті түсіндіруге мүмкіндік береді.<ref>Keeley B. PISA, we have a problem… OECD Insights, April 2014.</ref><ref>Poddiakov A.N. Complex Problem Solving at PISA 2012 and PISA 2015: Interaction with Complex Reality. // Translated from Russian. Reference to the original Russian text: Poddiakov, A. (2012.) Reshenie kompleksnykh problem v PISA-2012 i PISA-2015: vzaimodeistvie so slozhnoi real'nost'yu. Obrazovatel'naya Politika, 6, 34-53.</ref>
Бағалауды жүргізетін және бағалауға ат салысатын ұйымдар
PISA-2012 халықаралық жобасын іргелі халықаралық ғылыми ұйымдармен бірлесе отырып Консорциум және ЭЫДҰ жүзеге асырады. Консорциумға сонымен қатар педагогикалық зерттеудің Австриялық Кеңесі (ACER), білім беру саласындағы зерттеулердің Жапония ұлттық институты (NIER) және Американдық ұйым (WESTAT) кіреді.
Қатысушылар
Бағалауға қатысатын баланың жасы 15 жас 3 айдан – 16 жас 2 ай аралығында болуы шарт етіледі. Нешінші сынып оқығаны маңызды емес. Сондай-ақ оқушылар өз үйінде емес, міндетті түрде академиялық білім беру орталығында (мектепте) оқитын болуы шарт. Әрине, әр елдің халық саны түрліше болғандықтан, бағалау қорытындысына белгілі бір қосымша факторлар әсер ететіні белгілі.
Өлшеу
Әр оқушыға 2 сағаттық жазбаша тапсырма орындатады. Сұрақтардың бір бөлігі таңдау сұрақтары, енді бір бөлігі толық жауап беру сұрақтары болады. Бүкіл тест мазмұнына 6 жарым сағат уақыт кетеді деп жоспарланған. Әрине, оқушыдан барлық сұраққа түгел жауап беру талап етілмейді. оқушылар қабілет тестінен өткен соң бір сағат шамасында жеке басын негіз еткен өздік сұрақтарға жауап береді, бүл көбінесе үйрену әдеті, ниеті мен жігері, отбасы жағдайы дегендей мазмұндарды қамтиды. Мектеп тарапы да бірбөлім сұрақтарға жауап береуі керек. Олар баланың түрлі нәтижелерін, қаржы көзі секілділерді айқындап беруі керек.<ref name=stanat2002pisa>Үлгі:Citation</ref>
Өткізілуі
2009 жылы 65 мемлекет пен районның 15 жастағы 470 мың оқушы бағалауға қатысты және 2010 жылы 50 мың оқушы бағалауға қатысты. <ref>Official PISA site data. For list See "Executive Summary"</ref>
Ал, KeyQuest статистикалық базасы халықаралық мәліметтер бойынша 2012 жылдары ЭЫДҰ-ға мүше 34 елде және 31 серіктес елде 15 жастағы білімгер саны жалпы 28 миллион екенін анықтаған. Осылар ішінен PISA-2012 халықаралық бағалауына 15 жастағы 510 мың оқушы қатысты.
Қазақстанда
Бағалауға қатыстыру үшін халықаралық сарапшылар 5948 Қазақстандық оқушыны іріктеп алған болатын. Олардың ішінен 218 білім беру ұйымдарынан (әр мектептен 35 оқушыдан) 5808 білімгер нақты қатысты. Тест барысында мектептен кетіп қалуға байланысты, денсаулыққа байланысты, басқа да себептерге байланысты 140 бала қатыспады. Зерттеуге қатысқандардың ең көп үлесі ОҚО және Алматы облыстарында болды (44 және 27 білім беру ұйымы).
Нәтиже (2012ж.)
Орталығының ақпарат көздері
- OECD/PISA website
- OECD (1999): Measuring Student Knowledge and Skills. A New Framework for Assessment. Paris: OECD, ISBN 92-64-17053-7 [1]
- OECD (2001): Knowledge and Skills for Life. First Results from the OECD Programme for International Student Assessment (PISA) 2000.
- OECD (2003a): The PISA 2003 Assessment Framework. Mathematics, Reading, Science and Problem Solving Knowledge and Skills. Paris: OECD, ISBN 978-92-64-10172-2 [2]
- OECD (2004a): Learning for Tomorrow's World. First Results from PISA 2003. Paris: OECD, ISBN 978-92-64-00724-6 [3]
- OECD (2004b): Problem Solving for Tomorrow's World. First Measures of Cross-Curricular Competencies from PISA 2003. Paris: OECD, ISBN 978-92-64-00642-3
- OECD (2005): PISA 2003 Technical Report. Paris: OECD, ISBN 978-92-64-01053-6
- OECD (2007): Science Competencies for Tomorrow's World: Results from PISA 2006 [4]
Сыртқы сілтемелер
- PISA
- OECD (1999): Measuring Student Knowledge and Skills. A New Framework for Assessment. Paris: OECD, ISBN 92-64-17053-7 [5]
- OECD (2014): PISA 2012 results: Creative problem solving: Students’ skills in tackling real-life problems (Volume V) [6]
- Interactive world map of PISA results
- Teaching And Learning International Survey (TALIS)
- Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS)
- Gender gaps in mathematics and reading in PISA 2009
