Жану — энергияның қарқынды бөлініп бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[File:Streichholz.jpg|thumb|Streichholz]] [[File:Flametest--Na.swn.jpg|thumb|Flametest--Na.swn]] '''Жану''' — [[энергия]]ның қарқынды бөлініп , қоршаған ортамен жылу және [[масса]] алмасуы арқылы жүретін [[физикалық]]-[[химиялық]] [[реакция]]. Жану реакциясы жүру үшін жүйеде активті аралық заттардың (тізбекті жану) немесе жылудың (жылулық жану) жинақталуы шарт. Ең көп тарағаны — жылулық жану Жылулық жану — әр түрлі формада өтетін күшті экзотермиялық реакция. Жануға: жүйенің бүкіл көлемінде реакция жылдамдығының өздігінен үдеуі (өздігінен тұтануы); сырттан әкелінген энергия көзінен шағын көлемде реакция жылдамдығының өздігінен үдеуі (отпен тұтату); кеңістікте тарайтын реакцияны тар аймақта жүргізу; белгілі бір көлемде алғашқы заттарды әкеліп, реакция өнімдерін алып кетіп отырғанда өздігінен қызуы болатын жоғары температурада жүретін [[стационарлық]] немесе [[квазистационарлық]] реакциялар жатады. Жанудың және оны өшірудің мынадай жағдайлары бар: [[температура]]ны, [[қысым]]ды, жүйе өлшемін, т.б. аздап өзгерткенде баяу жүретін реакцияның жану режиміне өтуі немесе, керісінше,  жану тоқтауы мүмкін. Реакция гомогенді жануда [[реагент]]тердің [[молекула]]лық деңгейде араласқан қоспасында, ал [[гетероген]]ді жануда жануға қатысатын заттардың бөліну шекарасында жүреді. Буланатын сұйық жанғыш заттардың ауамен жанасуы кезінде пайда болатын гетерогенді жану кең таралған. Жану өнімдері газ, конденсацияланған заттар түрінде болуы мүмкін. [[Конденсация]]ланған фазадағы газсыз жануда бастапқы және аралық заттар, реакция өнімдері болады. жанудың химиялық табиғаты әр түрлі. Жану, негізінен, [[оттек]] қатысуымен жүреді. Сондай-ақ, оттексіз жану реакциялары да белгілі: [[ацетилен]]нің, жарылғыш заттардың, бір компонентті реактивтік отынның ыдырауы; металдарды [[хлор]]лау, [[фтор]]лау, [[азот]]тау және [[гидр]]леу; элементтерден [[карбид]]терді, [[борид]]терді, [[силицид]]терді тікелей синтездеу, т.б.  
<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006.  ISBN 9965-808-88-0</ref>

==Дереккөздер==
Қазақ энциклопедиясы
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Физика]]


{{Stub}}