Қазіргі заманғы әлемнің ғылыми бейнесі

Механикалық сияқты, әлемнің электромагниттік бейнесі де динамикалық (бірмәнді) заңдылықтардан құрылды. Ықтималдық тек біздің біліміміздің жеткіліксіздігіне байланысты рұқсат етілді, білімнің жетілуіне және оның кейбір бөліктерінің нақтылануына қарай ықтималдық заңдары динамикалық заңдарға орын береді деп ұйғарылды. Әлемнің қазіргі құрылымында біз, негізінен, басқа жағдайды көріп отырмыз — мұнда ыктималдық заңдылықтар динамикалық заңдылыққа келмейтін іргелі болып қалуда. Мысалы, фотон протонмен соқтығысқанда төмендегі көрсетілген түрленулердің қайсысы болатынын дәл айтуға болмайды:

γ + p → p + Π°,

γ + p → p + Π⁺,

γ + p → p + p + ṕ,

мұндағы Π°, Π⁺ сәйкесінше пи-нөл мезон және пи-плюс мезон, ṕ — антипротон. Тек осы ауысулардың біреуінің ықтималдығы туралы ғана айта аламыз. Қай бөлшектің ыдырайтынын да айту қиын, тек ыдыраудың ықтималдығы туралы ғана айтылады. Бөлшектердің өмір сүру уақыты ықтималдық табиғатқа ие, ол бөлшектердің өте көп мөлшердегі ыдырауының орта мәніне тең. Егер бөлшектің ыдырауының бірнеше сұлбасы болса, сол бөлшектің ыдырауы кай сұлба бойынша өтетінін алдын ала болжау мүмкін емес — тек сұлбаның біреуінің ыдырау ықтималдығының ғана мәні бар. Әлемнің қазіргі заманғы құрылымында кездейсоктық мәселе маңызды. Бұл жерде ол қажеттілікпен диалектикалық өзара байланыста, сондықтан ықтималдық заңдылықтардың іргелілігін анықтайды. Әлемнің қазіргі заманғы бейнесінде ықтималдықтың басымдылығы оның диалектикалығын атап көрсетеді. Әлемнің бұрынғы құрылымында вакуум бостық деп қарастырылды, оны тек салмақсыз құпия эфир ғана толтыратын. Ал әлемнің қазіргі көрінісінде вакуум әдеттегі түсініктегі бостық емес, ол виртуальдық бөлшектермен "толтырылған". Виртуаль бөлшек деген не? Бұл ұғым энергия мен уакыт үшін анықталмағандық қатынасымен ΔE = ħ/Δt — тығыз байланысты; қарапайым электронды сол электронның өзі шығаратын виртуаль фотондардың "бұлтымен" қоршалған деп көрсетуге болады. Электрон шығарған фотон анықталмағандық принципінен анықталатын Δt уақытта электронның өзіне кайта оралады, демек, сақталу заңына ешбір қайшылық болмайды. Сонымен, қазіргі әлемнің табиғи-ғылыми көрінісінің бұрынғыдан айырмасы барынша терең, барынша іргелі деңгейде қарастырылады.<ref>Физика: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-Ф49 математика бағытындағы 11 сыныбына арналған оқулық /С. Түяқбаев, Ш. Насохова, Б. Кронгарт, т.б. — Алматы: "Мектеп" баспасы. — 384 бет, суретті. ISBN 9965-36-055-3</ref>

Дереккөздер

<references/>

{{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:||}}}}

{{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:|[[Санат:Еш медиа файлы жоқ мақалалар/{{{1}}}]]|}}}}

{{#ifeq:|Үлгі

| Бұл үлгі мақалаларды автоматты түрде Үлгі:C қосады. {{#ifeq:Қазіргі заманғы әлемнің ғылыми бейнесі|Документация||}}{{#if::Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар|}} |{{#if:||{{#if::Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар|}}}} }}