Салыстырмалы қозғалыс
Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
Салыстырмалы қозғалыс — нүктенің (немесе дененің) шартты түрде жылжымайтын деп алынған Oxyz санақ жүйесіне қатысты орын ауыстыратын жылжымалы Oxyz санақ жүйесімен салыстырғандағы қозғалысы. Салыстырмалы қозғалыстағы нүктенің жылдамдығы салыстырмалы жылдамдық (сал.), ал үдеуі салыстырмалы үдеу (сал.) деп аталады. Жылжымалы санақ жүйесіндегі барлық нүктелердің жылжымайтын санақ жүйесіне қатысты қозғалысы бұл жағдайда тасымал қозғалыс деп, ал берілген уақыт мезетінде қозғалған нүктемен беттесетін жылжымалы жүйе нүктесінің жылдамдығы мен үдеуі тасымал жылдамдық (тас.) және тасымал үдеу (тас.) деп аталады. Ақырында нүктенің (дененің) жылжымайтын санақ жүйесіне қатысты қозғалысы күрделі немесе абсолют қозғалыс деп, ал бұл қозғалыстың жылдамдығы мен үдеуі абсолюттік жылдамдық (абс.) және абсолюттік үдеу (абс.) деп аталады. Мысалы, егер кемемен жылжымалы санақ жүйесін, жағамен жылжымайтын санақ жүйесін байланыстырсақ, онда кеме палубасында домалаған шариктің палубаға қатысты қозғалысы салыстырмалы қозғалыс, ал жағаға қатысты қозғалысы абсолют қозғалыс болып табылады. Шариктің бірінші қозғалыстағы жылдамдығы мен үдеуі сәйкесінше сал. және сал., ал екінші қозғалыста абс. және абс.. Жағаға қатысты бұл кеменің қозғалысы шарик үшін тасымал қозғалыс, ал берілген уақыт мезетінде шарик жанасып тұрған палуба нүктесінің жылдамдығы мен үдеуі сал. және тас. болады (шарик нүкте ретінде қарастырылады). Сәйкес жылдамдықтар мен үдеулер арасындағы байланыс классикалық механикада мына теңдіктермен беріледі: абс.=сал.+сал. абс.=сал.+тас.+кор. 1) мұндағы кор. — Кориолис үдеуі. Бұл формула кинетикада нүктелер мен денелер қозғалысын зерттеу кезінде кеңінен қолданылады. Динамикада салыстырмалы қозғалыс деп Ньютон механикасының заңдары орындалмайтын бейинерциялық санақ жүйесіне қатысты қозғалысты айтады. <ref> Қазақ энциклопедиясы, 7 - том </ref> <ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Машинажасау. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6</ref>
Пайдаланылған әдебиеттер:
<references/>
| Мақала бастамасы | {{{article}}}}} мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.{{#if::Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар| Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.}} |
| Бұл үлгі мақалаларды автоматты түрде Үлгі:C қосады. {{#ifeq:Салыстырмалы қозғалыс|Документация||}}{{#if::Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар|}} |{{#if:||{{#if::Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар|}}}} }} {{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:||}}}}ru:Сложное движение
