Орман құлқайыры
Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
Орман құлқайыры (Үлгі:Lang-la) - құлқайырлар тұқымдасы, құлқайыр туысына жататын бір немесе екі жылдық, шөп тектес өсімдік.
Ботаникалық сипаты
- Биіктігі 1 м-ге дейін жетеді, тамыры тұтас әрі түзу, көптеген қосымша тамырлары бар.
- Бұтақтары көп, сабағын түк басқан, тік көтеріле өседі.
- Ұзын сағақты, 5-7 салалы жапырақтары кезектесіп орналасқан, шеттері ара тісті. Жастау жапырақтарының екі жағында да түктері болады.
- Гүлдері ірі, ақ немесе ашық-қызыл түсті, 2-3-тен жапырақтарының қуысына орналасқан. Гүл тостағаншасы бес қалақшадан, гүл тәжі бес гүл жапырақшасынан тұрады. Гүл жапырақшаларының бетінде қою қызыл түсті ұзынша жолақтары және терең ойықтары бар, ұш жағы түп жағына қарағанда жалпақтау болып келеді. Гүл жапырақтары гүл тостағаншасының қалақшаларынан 3-4 есе ұзын.
- Жемісі жалпақтау әрі ортасы ойыстау келген, ішінде көптеген ұрықтары бар. Бүкіл жаз бойы гүлдеп тұрады.
Құрамы
Орман құлқайырының гүлдері мен жапырақтарының құрамында каротин, С дәрумені, қоймалжың, бояулы заттар, крахмал бар.
Емдік қасиеті және қолданысы
Дәрілік мақсат үшін өсімдіктің гүлдері мен жапырағы пайдаланылады. Гүлдерін ашық-қызыл түске бояла салысымен жинап алып, кептіреді. Жапырақтары жаз бойы жиналады. Орман құлқайырының гүлі мен жапырағынан жасалған дәрілердің қақырық түсіретін, адамды әлдендіретін, жүйкені тыныштандыратын, қабынуға қарсы әсер ететін қасиеттері бар. Дене сыртына іріңді бөртпелер шыққанда және ауыз уылып, сілекей бездері мен тамақ қабынғанда бұл өсімдіктің емдік қасиеті мол деп есептеледі.<ref>Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.</ref>
