Органикалық заттарды талдаудағы ИҚ-спектроскопияның маңызы
Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
Органикалық заттарды талдаудағы ИҚ-спектроскопияның маңызы. Органикалық қосылыстарды талдау үшін әр түрлі оптикалық (УК-, көрінетін-, ИҚ-, Қ-) және резонанстық (ЯМР) спектроскопияның аспаптық әдістері, газ-сұйықтық хромотографиясы, массспектрометрия және олардың түрліше құрастырылған түрлері пайдаланылады. Аналитикалық химияда қолданылатын физикалық-химиялық әдістердің ішінде ИҚ-спектроскопия әдісі органикалық заттарды талдауда аса маңызды орын алады. Мұны мынадай себептермен түсіндіруге болады. Тербелмелі инфрақызыл спектроскопияны іс жүзінде қолдану үшін молекуладағы жиіліктері басқа топтың болуына шамалы ғана тәуелді сипаттауыш тербелістердің рөлі ерекше. Бұл проблема ең әуелі құрамында СН3, СН2, С - ОН және басқа да атомдары бар (яғни парафиндер мен олардың туындыларындағы) валенттік тербелістері және олармен тығыз байланыста болатын сипаттауыш жиіліктері бар органикалық қосылыстар үшін шешілген. Қазіргі кезде жекелеген органикалық қосылыстардың ИҚ спектрлері бойынша, сондай-ақ тегі органикалық әр түрлі заттан тұратын атомдардың көптеген топтарының сипаттауыш тербелістерінің аналитикалық маңызды жиіліктері бойынша мол материал жинақталған. Қажетті жеке қосылыстың ИҚ-спектрін осы сияқты спектрлер жинағынан табу үшін мәліметтік (информациялық) не іздеу жүйелерін пайдаланады. Ал, мұндай іздеу жүйелерінде бірнеше жүз мыңдаған жекелеген қосылыстардың ИҚ-, УК-, ЯМР- және масс-спектрлері болады.
Органикалық қосылыстардың сапалық ИҚ-талдауын өткізгенде, мысалы, белгісіз затты теңестіргенде, ИҚ-спектрінде нақтылы сипаттауыш тербеліс жиілігінің толық жиынтығын әйтеуір бір себептермен алу мүмкіндігінің жоқтығына байланысты қиыншылық тууы мүмкін. Талдау нәтижесінде шамалап негізгі функционалды топтарды анықтайды. Мұндай жағдайда толық теңестіру тиімсіз. Жалпы ұқсас заттарды теңестірудің қалыптасқан әдістемесі жоқ. Әйтсе де, мұндай мәселені шешуге бағытталған жалпы тәсілдердің варианттарын келтіруге болады. Сонымен, қосылыстың алынған ИҚ-спектрін талдап беру үшін, өнімнің тазалығы, құрамы, мүмкін болатындай жиынтық формуласы жайлы мәліметтер болуы қажет.
Талдау нәтижелерін басқа да физикалық-химиялық әдістермен, атап айтканда, К-, УК-, ЯМР- және масс-спектрлермен алу орынды. Үлгінің жеткілікті дәрежеде тазалығын (95 %-тен кем емес) немесе оның құрамында екі не одан да көп негізгі құрылымның (бөлікгің) бар екендігін білген жөн. Белгісіз зат басты реакцияның өнімсіз немесе әуелгі заттағы қоспа болуы мүмкін. Мұндай жағдайда сол әуелгі өнімдер мен шамаланған қоспалардың ИҚ-спектрлерін алу қажет. Осыдан кейін алынған спектрлерді көбіне 4000 - 400 см−1 аймағындағы талдауға кіріседі. Ондағы СН тобының сіңіру жолақтарының қалпы мен интенсивтігіне байланысты молекула алифатты ма, ароматты ма, жоқ екеуі де емес пе, соны анықтайды, сондай-ақ әрбір ерекше түрдің құрылым шамасын бағалайды. Мұндай бағалауға кестеде көрсетілген ИҚ-сіңірудің сипаттауыш жолақтары мүмкіндік береді. Осындай тұжырымдамалар өзге байланыстарға да тән. Егер талданатын белгісіз органикалық қосылыс кестеден, құрылыстары әр түрлі физикалық-химиялық әдістер спектрлерімен дәлелденген жеке Үлгі ретіндегі косылыстардың спектр жиынтығынан табылмаса, онда мүмкіндігінше ЭВМ қорындағы мәліметті іздеу жүйесін қолданып, ИҚ-спектрлерді қарастырып шығу керек. Егер белгісіз қосылыс табылмаса, онда оған құрылысы ұқсас қосылыстар спектрлері, газ электронографиясы, К-, УК-, ЯМР-, масс-спектроскопиясы сияқты құрылымдары тәуелсіз әдістермен анықталған, ұқсас әрі қосылыстардың спектрлері негізінде, әйтеуір бір болжамды құрылымды алып спектрлерімен салыстыру керек.<ref>Құлажанов Қ.С.Аналитикалық химия: II томдық оқулық . II - том. Оқулық. Алматы:«ЭВЕРО» баспаханасы, 2005. - 464 б. ISBN 9965-680-95-7</ref>
Дереккөздер
<references/> {{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:||}}}}
