Минерал құрамындағы су

Минералдың 􀀃 􀀅ралуында судың ат􀀃аратын ролі өте зор. Бар- лы􀀃 ерітінді түрінен т􀀅нудан пайда болатын минералдар сумен бірге келеді. Жоғарыда коллоид минералдарының 􀀃 􀀅ралуы да кебінесе судан болатынын көрдік. Сонымен 􀀃атар су молекула- 153 сы көптеген минералдардың к􀀅рамына еніп, оның к􀀅рамды􀀃 бөлшегі болып табылады. Минералдың 􀀃 􀀅рама бөлшектері мен оның ішіндегі судың байланысы әр түрлі дәрежеде болады. Сол байланыс түріне 􀀃 а - рай минерал суы үш типке бөлінеді: 1) конституция суы, 2) крис- таллизация суы. 3) адсорбция суы. Б􀀅 л суларды бірінен-бірін айыруда 􀀃ыздыру (термиялы􀀃 ) әдісі 􀀃олданылады. К о н с т и т у ц и я суы — минерал ішінде ең берік орналас- кан су. Ол иондарға жіктеліп (ОН1 - , Н+ 1 , Н3 О і + түрінде), крис- талды􀀃 решетканың 􀀃 􀀅рылысынан орын алған су бөлшектері. Ол судың бар-жоғын минералдың сырт􀀃ы түріне 􀀃арап айыруға болмайды. Минерал арасында көбінесе су бөлшектері анион тү- рінде (ОН1 _ ) кездеседі, сонды􀀃тан олар негізді түздар катарына жатады. Конституция су бөлшектері минералдарды 500—1 000 градус􀀃 а 􀀃ыздырған кезде шығады (эндотермиялы􀀃 әсер). 􀀂он- ституция суы бар минералдардың мысалдары: тальк — Mg3(OH)2(Si4Oio), мусковит— KAl2 ( 0 H ) 2 ( A l S i 3 0 ю серпентин — Mg3 ( 0 H ) 3 ( S i 2 0 5 ) , брусит —Mg (OH) 2 , диаспор — А1 (ОН) О, каолин — Аі 2 (ОН) 4 • (Si 2 0 5 ) т. б. К р и с т а л л и з а д и я суы — кристалл решеткасына кірік- кен гидратация суы; ол — жіктелмеген су молекуласы түрінде (Н2 0 ) аралас􀀃 а н су. Сонды􀀃тан ол минерал формуласында да осы (Н2 0 ) 􀀃алпында жазылады. Ондай суы бар минералды кристаллогидраттар деп атайды. Кристаллизация суы орта есеп- пен 300 градус шамасында 􀀃ыздырғанда шығады. Кристаллиза- ция суы минералдың ішкі кристалды􀀃 􀀃үрылысына байланыс- ты. Сол себепті оны 􀀃ыздырып шығарғанда минералдың кристалды􀀃 формасы бүзылады. Біра􀀃 кейбір кристалдардың ішкі күрылысы кеуекті болады да, су молекуласы соған кіреді. Мүндай жағдайда суы кепкенмен кристалдың 􀀃 􀀅рылысы бүзыл- майды. Осындай жағдайдағы кристаллизация суын цеолиттік су деп атайды, өйткені цеолит минералдары тобында кристалл күрылысына әсер етпейтін су болады. Кристаллогидрат минерал- дарынын, мысалдары мыналар: гипс — C aS0 4 ' . 2 Н 2 0 , сода — Na2C03 • ЮН2 0 , гидроборацит — C aMgB6 O n • 6Н2 0 т. б. А д с о р б ц и я суы— минералға механикалы􀀃 жолмен аралас􀀃 а н (сіңген) су молекуласы. Адсорбдия суы т􀀅ра􀀃 ты емес, кейде аз, кейде көп бола береді. Ол минералды 110 градуска 􀀃ыздырғанда-а􀀃 кеуіп кетеді. Адсорбция суы жоғарыда айтыл- ған коллоидтардың бәрінде де болуы мүмкін. Табиғатта 􀀃абат- тас 􀀃 􀀅рылысты минералдар да болады (мысалы, кейбір силикат- т а р ) . Кейде сол 􀀃абаттардың бетіне де адсорбция суы сіңеді. Соның ар􀀃асында кристалл 􀀃абаттары ісініп 􀀃алыңдайды. Осыған мысал ретінде монтмориллонит (Al, Mg)2 ( O H ) 2 - • (Si4Oi0)nH2O минералын алуға болады. 􀀂абатты􀀃 адсорбция әрскетінен оның жеке 􀀃абатының 􀀃алыңдығы 9,6-дан 28,4 ангс- ремге дейін өзгеретін керінеді. 154

{{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:|[[Санат:Еш медиа файлы жоқ мақалалар/{{{1}}}]]|}}}}

{{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:||}}}}