Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы

Үлгі:Infobox Geopolitical organization Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ) (Үлгі:Lang-en) — саяси диалог үшін арналған халықаралық ұйым. Негізгі мақсаты — жетілдірілген басқару мен демократиялық үрдіс негізіндегі аймақтық тыныштық пен қауіпсіздік. 3500 астам қызметкерлерінің басым бөлігі жерлердегі істермен айналысып, ал оның 10 %-ға жуығы бас пәтерде отырады.

ЕҚЫҰ, Біріккен Ұлттар Ұйымы астындағы ад хок (Ad hoc) ұйым (VIII тарау), алдын ала ескерту, шиеленістерді тоқтату, тоқырау-менеджментіне және пост-конфликттік реабилитация істеріне аса назар аударады. Ұйым Еуропа, Кавказ, Орталық Азия, Солтүстік Американың 56 мемлекеттерін, яғни солтүстік жарты шардың көп елін қамтиды. Ұйым қырғи-қабақ Соғыс кезінде Батыс — Шығыс форумы ретінде құрылған.

Қазақстан бұл ұйымға 1992 ж. қаңтардың 30-ы мүше болып Хелсинкидегі Соңғы Актіне шілденің 8-де қол қойды. 2009 жылы осы Ұйымды басқару үшін ниет еткен Қазақстан негізінен тек екі ел — АҚШ пен Құрама Патшалық қарсылығына тап болды. Осы елдердің ойынша Қазақстан адам құқығын, демократиялық құндылықтарды қорғау жөнінде әлі де көп еңбек ету керектігі айтылған. Қазақстан кандидатурысын ТМД елдерімен қатар Батыс Еуропа елдерінің көбісі (Германия, Италия, Нидерланд және Франция) қолдауда. Қарашаның 29—30 Мадридте ЕҚЫҰ мүше-елдердің сыртқы істер министрлері кеңесінің (СІМК) 15-ші отырысында компромисс ретінде Қазақстан ТМД елдерінің ішінде алғашқысы болып ЕҚЫҰ төрағалығына 2009-да емес, 2010 жылы ие болатындығы хақында шешім қабылданды.

Мүше мемлекеттер

Сурет:OSCE acts signatories.png

ЕҚЫҰ қол қойғандар (2006 ж. дейін). Үлгі:Legend Үлгі:Legend Үлгі:Legend Үлгі:Legend

Мемлекет	Ұйымға кіруі	Хелсинкидегі Соңғы Актіне қол қойған	Париж хартиясына қол қойған
Үлгі:ALB	1991 Маусымның 19	1991 Қыркүйектің 16	1991 Қыркүйектің 17</tr>	Үлгі:AND	1996 Сәуірдің 25	1999 Қарашаның 10	1998 Ақпанның 17</tr>	Үлгі:ARM	1992 Қаңтардың 30	1992 Шілденің 8	1992 Сәуірдің 17</tr>	Үлгі:AUT	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:AZE	1992 Қаңтардың 30	1992 Шілденің 8	1993 Желтоқсанның 20</tr>	Үлгі:BLR	1992 Қаңтардың 30	1992 Ақпанның 26	1993 Сәуірдің 8</tr>	Үлгі:BEL	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:BIH	1992 Сәуірдің 30	1992 Шілденің 8	</tr>	Үлгі:BGR	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:CAN	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:HRV	1992 Наурыздың 24	1992 Шілденің 8	</tr>	Үлгі:CYP	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:CZE	1993 Қаңтардың 1		</tr>	Үлгі:DEN	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:EST	1991 Қыркүйектің 10	1992 Қазанның 14	1991 Желтоқсанның 6</tr>	Үлгі:FIN	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:FRA	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:GEO	1992 Наурыздың 24	1992 Шілденің 8	1994 Қаңтардың 21</tr>	Үлгі:DEU	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:GRC	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:VAT	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:HUN	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:ISL	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:IRL	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:ITA	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:KAZ	1992 Қаңтардың 30	1992 Шілденің 8	1992 Қыркүйектің 23</tr>	Үлгі:KGZ	1992 Қаңтардың 30	1992 Шілденің 8	1994 Маусымның 3</tr>	Үлгі:LVA	1991 Қыркүйектің 10	1991 Қазанның 14	1991 Желтоқсанның 6</tr>	Үлгі:LIE	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:LTU	1991 Қыркүйектің 10	1991 Қазанның 14	1991 Желтоқсанның 6</tr>	Үлгі:LUX	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:MKD	1995 Қазанның 12		</tr>	Үлгі:MLT	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:MDA	1992 Қаңтардың 30	1992 Ақпанның 26	1993 Қаңтардың 29</tr>	Үлгі:MCO	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:MNE	2006 Маусымның 25	2006 Қыркүйектің 1	</tr>	Үлгі:NLD	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:NOR	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:POL	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:PRT	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:ROU	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:RUS	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:SMR	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:SRB	1973 Маусымның 25		</tr>	Үлгі:SVK	1993 Қаңтардың 1		</tr>	Үлгі:SVN	1992 Наурыздың 24	1992 Шілденің 8	1993 Наурыздың 8</tr>	Үлгі:ESP	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:SWE	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:CHE	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:TJK	1992 Қаңтардың 30	1992 Ақпанның 26	</tr>	Үлгі:TUR	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:TKM	1992 Қаңтардың 30	1992 Шілденің 8	</tr>	Үлгі:UKR	1992 Қаңтардың 30	1992 Ақпанның 26	1992 Маусымның 16</tr>	Үлгі:UK	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:USA	1973 Маусымның 25	1975 Тамыздың 1	1990 Қарашаның 21</tr>	Үлгі:UZB	1992 Қаңтардың 30	1992 Ақпанның 26	1993 Қазанның 27</tr>

Тарихы

20 ғасырдың 70-жылдары Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі кеңес негізінде құрылды. 1994 жылы Будапештте өткен мемлекеттер мен үкіметтер басшыларының кездесуінде аталған кеңесті Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым деп атау жөнінде шешім қабылданды. Бұл — Еуропа, Азия және Солтүстік Америка құрлығының 55 мемлекетімен консенсус (бір ауыздылық) негізінде келіссөздер, кеңесулер өткізіп, саяси шешімдер қабылдауға арналған көп тарапты құрылым. Мүше мемлекеттер басшыларының кездесулерінде ұйым қызметінің басты бағыттарын айқындайтын негізгі құжаттар қабылдайды. Мұндай кездесу 2 жылда 1 рет өткізіледі. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымның Министрлер кеңесі мән-маңызы жағынан екінші басшылық органы болып саналады. Оның мәжілісі мемлекеттер басшылары кездесуінің аралық кезеңінде жылына 1 рет өтеді. Басшылық кеңесі саяси және жалпы бюджеттік сипаттағы мәселелерді талқылап, нақтылайды, оның мәжілісі Прага қаласында өтеді. Сондай-ақ, ол Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымның экономикалық форумы ретінде де шақырылады. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымның Тұрақты кеңесі — ағымдағы саяси шешімдерді қабылдайтын негізгі жұмысшы орган. Мүше мемлекеттердің тұрақты өкілдерінен құралады. Оның апталық мәжілістері Венада өтеді. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым органы — Қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық форумы шеңберінде қарулану мен қарусыздануға бақылау орнату, өзара сенім мен қауіпсіздікті нығайту жөнінде келіссөздер жүргізеді. Ұйымның лауазымды басшысы — бас хатшы, оны Министрлер Кеңесі 3 жыл мерзімге тағайындайды. Сондай-ақ, ұйымның құрамында Аз ұлттардың ісі жөніндегі 9 жоғарғы комиссар, Демократиялық институттар мен адам құқылары жөніндегі бюро және Парламенттік ассамблея бар.

ЕҚЫҰ және Қазақстан

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі кеңестің тәжірибелерін бөлісу мақсатымен, оның негізгі принциптерін басшылыққа алуға міндеттеме қабылдап, екі жақты тығыз байланыс орнатты. Хельсинкиде өткен Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымға қатысушы елдердің жоғары дәрежедегі кездесуінде бұл ұйымға жаңадан қосылған елдерге жан-жақты көмек көрсетуге арналған бағдарлама қабылданды. Бағдарламада Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымына қатысушы елдердің бай тәжірибесін жаңадан қосылған елдерге тарату жоспарланған. Осы бағдарлама аясында Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым басшылығының өкілдері Қазақстанға бірнеше рет (1992 — 99) іссапармен келді. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым басшыларының Қазақстанға алғашқы ресми сапары 1993 жылы болды. Делегацияны ұйымның сол кездегі төрағасы, Швеция сыртқы істер министрі Маргарет Аф Углас бастап келді. Сапар нәтижесінде ұйымның Орталық Азиядағы ықпалы кеңейе түсті. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымына қатысушы елдер мемлекет және үкімет басшыларының жоғары дәрежедегі басқосуларына (1994 жылы Будапештте, 1996 жылы Лиссабонда өткен) Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қатысып, Лиссабон саммитінің пленарлық мәжілісіне төрағалық етті. Қазақстан сыртқы істер министрі Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым сыртқы істер министрлер Кеңесінің мәжілісіне (1995 жылы Будапештте, 1997 жылы Копенгагенде, 1998 жылы Ослода) қатысып, онда Еуропадағы қауіпсіздік мәселелері мен Қазақстан ішкі саясатындағы реформалар барысы туралы сөз етілді. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымының Венада өткен (1999) Тұрақты кеңесінің мәжілісінде Қазақстан Сыртқы істер министрі баяндама жасады. Қазақстанның Венадағы тұрақты өкілдігі (1995) Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымының түрлі құрылымдарымен тығыз байланыс орнатқан. Алматыда Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымының өкілдігі ашылған. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым Аз ұлттар жөніндегі бас комиссары Макс Ван Дер Стул Қазақстанға өзінің алғашқы сапарын 1994 жылы бастады. 1995 жылы екі рет болып, Қазақстанның барлық аймақтарын аралады. Іс жүзінде елдегі этносаралық қатынастардың қандай дәрежеде екенін көрді. Соның нәтижесінде, Локарнода (Швейцария, 1996) Макс Ван Дер Стулдың ұйымдастыруымен “Қазақстан: ХХI ғасыр табалдырығында біртұтас көпэтносты қоғам орнату” деген тақырыпта дөңгелек үстел; Алматыда “Жаңа тәуелсіздік алған мемлекеттерде этникалық қатынастарды жан-жақты жетілдіру” деген тақырыпта конференция өтті. Мәжілістің аяқталуына арналған сөзінде Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым Бас комиссары Қазақстан басшылығының елдегі этносаралық келісімді сақтау мен нығайтудағы табыстарын жоғары бағалады. Орталық Азиядағы адам құқығының қорғалуы жөнінде Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым Демократилық институттар мен адам құқығы жөніндегі бюросының (Алматыда, 1994) семинары өтті. 1997 жылдың соңы, 1998 жылдың бас кезінде Алматыға Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым Бас хатшысы Джонкарло Арагон, Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымның қазіргі төрағасы, Польшаның сыртқы істер министрі Б.Горемек келді. Сапар барысында олар Қазақстан Президентімен, Премьер-Министрмен, Парламенттің палата Төрағаларымен, Қорғаныс және Сыртқы істер министрімен кездесулер өткізді. Әскери қауіпсіздік — Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымның қызметіндегі маңызды сала. Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым шеңберінде Еуропадағы әскери күштер туралы келісім 1990 жылы жасалған. Оған Қазақстан 1992 жылы қосылды. Бұл Келісім Атлантикадан Оралға дейінгі ядролық емес құрлықтағы әскер және әуе күштерін халықаралық заңдармен шектеп отыруға арналған. Қазақстан Парламенті мүшелері 1996 жылдан бастап Стокгольмдегі Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйым Парламенттік ассамблеясының жұмыстарына араласып, ұйымға қатысушы елдер парламенттерімен тұрақты байланыс орнатқан.

Сыртқы сілтемелер

• Official website
• 2010 жылғы ЕҚЫҰ төрағасы - ресми торабы
• OSCE The U.S. Mission to the OSCE
• OSCE The OSCE Mission to Bosnia and Herzegovina
• OSCE POLIS Policing OnLine Information System
• Open Directory Project - OSCE directory category
• United States Institute of Peace online training course for OSCE required for U.S. citizens hired by the Organization. Provides a detailed outline of the OSCE, with additional modules on each major area that it is involved in. Website freely available, but tests only given to those who have submitted applications.
• OSCEWatch a website run by the British Helsinki Human Rights Group (not an official Helsinki Committee)
• ODIHR OSCE's Office for Democratic Institutions and Human Rights
• OSCE Representative on Freedom of the Media
• OSCE eLearning unit created by ISRG — University of Innsbruck

Сурет

• Stamps of Kazakhstan, 2010-01.jpg
• Stamps of Kazakhstan, 2010-20.jpg
• Stamps of Kazakhstan, 2010-21.jpg
• Stamps of Kazakhstan, 2010-22.jpg