Қарқаралы ұлттық паркі бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Қорық аймақ
| name = Қарқаралы ұлттық паркі<br>[[Сурет:Каркаралинский заповедник.JPG|300px|Қарқаралы таулары]]
| iucn_category = II
| image = Kazakhstan locator blank.svg
| caption = 
| locator_x = 205
| locator_y = 55
| location = {{KAZ}} [[Қарағанды облысы]]
| lat_degrees = 49
| lat_minutes = 25
| lat_seconds = 00
| lat_direction = N
| long_degrees = 75
| long_minutes = 25
| long_seconds = 00
| long_direction = E
| area = 112 120 [[га]]
| established = [[1998]] жылдың [[желтоқсанның 1]]
| governing_body = Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті
| world_heritage_site =
| website =
}}

'''Қарқаралы ұлттық табиғи саябағы'''<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> — [[Қарағанды облысы]]ның [[Қарқаралы ауданы]]ндағы [[тау]]лы-[[орман]] [[ландшафт]]ысы. [[Табиғат]]тың бірегей [[нысан]]дарын [[қорғау]], саяхатты дамыту және [[халық]] демалысын жақсарту мақсатында [[1998]] жылы құрылған. [[2009]] жылы аумағы 90,3 мың [[га]]-дан 112 120 га-ға дейін кеңейтілген.

== Географиялық орны мен сипаты ==
[[Сурет:Каркарaly.jpg|thumb|left|200px|]]
[[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқ]]ның [[Қарқаралы таулары|Қарқаралы]] және [[Кент тауы|Кент]] тауларындағы дала өсімдіктері мен [[қарағайлы орман]] өскен аймағын алып жатыр. Бұл аймақта бұрын биік таулар болатын, уақыт өте бұзылып, көптеген ұсақ шоқылар мен адырларға бөлініп кеткен. Олардың биік беткейлері қатты өзгеріске ұшырап, жартасты шыңдары  терең сайлармен және аңғарлармен бөлінген. Көп жерлерде гранитті тақталар жалаңаштанған. Тау сайларынан [[бұлақ]]тар басталып, шағын [[өзен]]дер бастау алады. Қарқаралы тауларында Қарқаралы, [[Қопа көлі|Қопа]], Аюшат, [[Қаракеңгір өзені|Қаракеңгір]], Кент тауында [[Қызылкеніш]], [[Қадыр]] өзендері, [[Шайтанкөл көлі|Шайтанкөл]], [[Бассейн көлі|Бассейн]], Үлкенкөл, т.б. көлдері бар. Шағын суқоймалары, суға толы гранитті жартас шұңқырлар кездеседі.

== Климаты және топырағы ==
Аймақтың [[ауа райы]] континентті, [[күн]] [[сәуле]]сі көп түседі. [[Жауын-шашын]]ның орташа мөлшері 250-300 мм, [[жаз]]ғы жауын-шашын [[қыс]]қы уақыттан басым және жазда жиі [[құрғақшылық]] болып тұрады. [[Қаңтар]] айының орташа жылдық [[ауа температурасы]] -14,4°С, [[шілде]]де 18°С.
<br />
Қарағайлы орман төсемесінде [[қоңыр]] түсті орман және [[шым]]ды-[[күл]]ді таулы орман топырағы қалыптасқан.

== Фаунасы мен флорасы == 
[[Сурет:Reserve Karkaraly.jpg|thumb|right|200px|]]
* [[Тұяқ]]ты [[жануарлар]]дан - [[сібір елігі]], [[бұлан]], [[арқар]].
* [[Жыртқыштар]]дан - [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қарсақ]], [[борсық]], [[ақкіс]], т.б; [[ақ қоян]], [[дала шақылдағы]].
* [[Кеміргіштер]]ден -  [[дала суыры]], қызылұрт [[сарышұнақ]], үлкен және секіргіш [[қосаяқтар]], [[тоқалтіс]] пен [[қаптесер]]дің оннан астам [[түр]]і таралған. [[Доңыз]] бен [[марал]], ақшыл [[тиін]] жерсіндірілген. 
* [[Құстар]]дан - маубас [[жапалақ]], [[байғыз]], [[үкі]], [[бақалтақ қыран]], [[тұрымтай]], кәдімгі және дала [[күйкентай]]ы, ормандарда үлкен шұбар [[тоқылдақ]], ақшыл қанат сайрауық, т.б; 
* [[Бауырымен жорғалаушылар]]дан - секіргіш [[кесіртке]] мен өрнекті қарашұбар [[жылан]], сирек жағдайда көк кесіртке, [[қалқантұмсық жылан]], т.б. кездеседі.
Саябақта кездесетін [[аң]]ның 40, құстың 114, [[өсімдік]]тің 66, [[балық]]тың 8 түрі қорғауға алынған. Олардың ішінде [[Қазақстанның Қызыл кітабы]]на енген аңдар - арқар, [[сабаншы]]; құстардан [[бүркіт]], [[ақбас тырна]], [[ақбас үйрек]], [[балықшы тұйғын]], [[безгелдек]], [[қара дегелек]], [[қытай қазы]]; өсімдіктерден қара [[қандыағаш]], [[Фукс сүйсіні]], [[қызыл қайың]], [[Қарқаралы бөріқарақаты]] мен сылдыршөбі, [[кәдімгі қырыққұлақ]], [[Сібір қисық бұтасы]], қауырсынды селеу және [[мүк]]тің бір түрі - тегіс [[сфагнум]], т.б. бар.
<br />
[[Эндемик]] өсімдік түрлерінен - Қарқаралы бөріқарақаты мен сылдыршөбі, үшкір сала [[сиякөк]], [[Қарқара бидайығы]], [[салалы таспашөп]], Қарқаралы рэгнериясы өседі.

== Белдемдері ==
[[Сурет:Reserve Karkaralinsky2.JPG|thumb|left|200px|]]
Саябақ үш [[белдем]]нен тұрады:
* [[қорық]]тық белдем - Кент тауларын қамтиды. Мұнда таулы-орманды алқаптың төл табиғаты бастапқы қалпында сақталып, қорғалады;
* [[рекреация]]лық белдем - Қарқаралы тауларын қамтиды. Мұнда табиғатты қорғаумен қатар [[турист]]ік, [[сауықтыру]] [[шара]]лары ұйымдастырылады;
* [[эндемик]]тік белдем - тек қана осы саябақта тіршілік ететін жануарлар, сондай-ақ бірегей табиғат нысандары қорғалады.
Саябақ аумағында [[шаруашылық]] [[әрекет]]терге [[тыйым]] салынған.

== Дереккөздер ==
<references/>

{{commonscat|Karkaralinky Reserve}}

{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}

[[Санат:Қазақстан ұлттық парктері]][[Санат:Қарағанды облысы]][[Санат:Қазақстан табиғаты]]