Нұсқалар арасындағы айырмашылық: "Қазақ хандары"

Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
Жол нөмірі 1: Жол нөмірі 1:
 
{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2016}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  -->
 
{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2016}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  -->
 +
{{Монарх (титул)
 +
| мемлекет-ілік = [[Қазақ хандығы]]ның
 +
| титул = [[хан]]ы
 +
| шынайы атауы =
 +
| border = imperial
 +
| border2 = ыдыратылған
 +
| елтаңба = Kazakh Khanate.svg
 +
| елтаңба ені = 300
 +
| елтаңба атауы = Қазақ хандығының байрағы
 +
| қазіргі =
 +
| портрет =
 +
| портрет ені =
 +
| портрет тақырыбы =
 +
| басқаруын бастады =
 +
| басқа =
 +
| қазіргі2 =
 +
| портрет2 =
 +
| портрет2ені =
 +
| портрет2тақырыбы =
 +
| басқаруын бастады2 =
 +
| басқа2 =
 +
| жүгіну =
 +
| мұрагер =
 +
| алғашқы = [[Керей хан]] ([[1465 жыл|1465]]-[[1474 жыл|1474]])
 +
| соңғы = [[Кенесары хан]] ([[1841 жыл|1841]]-[[1847 жыл|1847]])
 +
| пайда болды = [[1465 жыл]]
 +
| ыдыратылды = [[1847 жыл]]
 +
| резиденция= [[Қожа Ахмет Яссауи кесенесі]] ([[1599 жыл|1599]]-[[1729 жыл|1729]])
 +
| резиденциялар =
 +
| тағайындаушы =
 +
| үміткер =
 +
| сайт
 +
}}
  
−
'''Қазақ хандары''' — [[Қазақ хандығы|Қазақ Хандығы]]ның, [[Ұлы жүз]]дің, [[Орта жүз]]дің, [[Кіші жүз]]дің және [[Бөкей Ордасы]]ның хандары, Қазақ әскерінің бас қолбасшылары.
+
'''Қазақ хандығының ханы''' — [[Қазақ хандығы|Қазақ Хандығы]]ның басшысы, Қазақ әскерінің бас қолбасшысы.
  
−
Қазақ хандарының барлығы Шыңғыс ханның ұрпақтары, яғни Шыңғыс әулетіне жатады. Қазақ Хандығы өз заманындағы ең қуатты елдерінің бірі болатын. [[Қасым хан]] тұсында Қазақ әскерінде жауынгерлер саны 300 мыңға жетті, ал [[Есім хан]] тұсында олардың саны 400 мыңнан асты. Осы хандар тек саясатпен ғана емес, әскери істермен, заңнамамен, тіпті ғылыммен де айналысқан.
+
Қазақ хандарының барлығы [[Шыңғыс хан]]ның [[Шыңғыс ханның ұрпақтары|ұрпақтары]], яғни [[Шыңғыс хан әулеті]]не жатады. Қазақ Хандығы өз заманындағы ең қуатты елдерінің бірі болатын. [[Қасым хан]] тұсында Қазақ әскерінде жауынгерлер саны 300 мыңға жетті, ал [[Есім хан]] тұсында олардың саны 400 мыңнан асты. Осы хандар тек саясатпен ғана емес, соғыс ісімен, заңнамамен де айналысқан.
  
 
[[Қасым хан]] дәуірінде "[[Қасым ханның қасқа жолы|Қасқа жол]]", [[Есім хан]] тұсында "[[Есім ханның ескі жолы|Ескі жол]]" және [[Тәуке хан]] заманында "[[Жеті жарғы]]" атты заңдар жинақтары жарық көрді.
 
[[Қасым хан]] дәуірінде "[[Қасым ханның қасқа жолы|Қасқа жол]]", [[Есім хан]] тұсында "[[Есім ханның ескі жолы|Ескі жол]]" және [[Тәуке хан]] заманында "[[Жеті жарғы]]" атты заңдар жинақтары жарық көрді.
  
−
[[Жәңгір-Керей хан]] өз заманындағы алған білімі аса зор болған. Ол бес тілді, яғни қазақ, араб, парсы, орыс және татар тілдерін меңгерген. Ағартушылық ісін жүргізу үшін орыс басылымдарын, кітаптарды, газеттерді және журналдарды жинап, бай кітапхана қорын жинақтады.
+
==Қазақ хандығы хандарының тізімі==
−
 
+
{| class="wikitable" border="1" style="width:100%; text-align:center;"
−
==Қазақ Хандығы хандарының тізімі==
+
−
{| class="wikitable"
+
 
|-
 
|-
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
! width="5%" | №
 +
! width="20%" | Есімі
 +
! width="20%" | Әкесінің аты
 +
! width="15%" | Таққа отырған жылы
 +
! width="15%" | Тақтан кеткен жылы
 +
! width="15%" | Тақтан болған уақыты
 
|-
 
|-
−
| 1 || [[Керей хан]] || [[Болат хан (Алтын Орда)|Болат хан]] || 1465-1474
+
| colspan=6 style="background:#ABE0A4" | '''Құрылу дәуірі'''<br /><small>([[1465 жыл]] — [[1533 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 2 || [[Әз-Жәнібек хан|І Жәнібек хан]] || [[Барақ хан]] || 1474-1480
+
| 1
 +
| [[Керей хан]]
 +
| [[Болат хан (Алтын Орда)|Болат хан]]
 +
| [[1465 жыл]]
 +
| [[1474 жыл]]
 +
| 9
 
|-
 
|-
−
| 3 || [[Бұрындық хан]] || Керей хан || 1480-1511
+
| 2
 +
| [[Әз-Жәнібек хан|I Жәнібек хан]]
 +
| [[Барақ хан]]
 +
| [[1474 жыл]]
 +
| [[1480 жыл]]
 +
| 6
 
|-
 
|-
−
| 4 || [[Қасым хан]] || І Жәнібек хан || 1511-1518
+
| 3
 +
| [[Бұрындық хан]]
 +
| Керей хан
 +
| [[1480 жыл]]
 +
| [[1511 жыл]]
 +
| 31
 
|-
 
|-
−
| 5 || [[Мамаш хан]] || Қасым хан || 1518-1523
+
| 4
 +
| [[Қасым хан]]
 +
| I Жәнібек хан
 +
| [[1511 жыл]]
 +
| [[1521 жыл]]
 +
| 10
 
|-
 
|-
−
| 6 || [[Тахир хан]] || [[Әдік сұлтан]] || 1523-1533
+
| 5
 +
| [[Мамаш хан]]
 +
| Қасым хан
 +
| [[1521 жыл]]
 +
| [[1523 жыл]]
 +
| 2
 
|-
 
|-
−
| 7 || [[Хақназар хан]] || Қасым хан || 1538-1580
+
| 6
 +
| [[Тахир хан]]
 +
| [[Әдік сұлтан]]
 +
| [[1523 жыл]]
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| 10
 
|-
 
|-
−
| 8 || [[Шығай хан]] || [[Жәдік сұлтан]] || 1580-1582
+
| colspan=6 style="background:#ABE0A4" | '''Ханаралық дәуірі'''<br /><small>([[1533 жыл]] — [[1538 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 9 || [[Тәуекел хан]] || Шығай хан || 1582-1598
+
| —
 +
| [[Ахмет хан]]<br /><small>Сырдария сұлтаны</small>
 +
| [[Жаныс сұлтан]]
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| [[1535 жыл]]
 +
| 2
 
|-
 
|-
−
| 10 || [[Есім хан]] || Шығай хан || 1598-1628
+
| —
 +
| [[Тоғым хан]]<br /><small>Түркістан сұлтаны</small>
 +
| [[Жәдік сұлтан]]
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| [[27 шілде]] [[1537 жыл]]
 +
| 4
 
|-
 
|-
−
| 11 || [[Жәнібек хан Есімұлы|ІІ Жәнібек хан]] || Есім хан || 1628-1643
+
| —
 +
| [[Бұйдаш хан]]<br /><small>Жетісу сұлтаны</small>
 +
| Әдік сұлтан
 +
| [[1533 жыл]]
 +
| [[1538 жыл]]
 +
| 5
 
|-
 
|-
−
| 12 || [[Салқам Жәңгір хан|Жәңгір хан]] || Есім хан || 1643-1652
+
| colspan=6 style="background:#ABE0A4" | '''Өркендеу дәуірі'''<br /><small>([[1538 жыл]] — [[1643 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 13 || [[Батыр хан]] || Бөлекей сұлтан || 1652-1680
+
| 7
 +
| [[Хақназар хан]]
 +
| Қасым хан
 +
| [[1538 жыл]]
 +
| [[1580 жыл]]
 +
| 42
 
|-
 
|-
−
| 14 || [[Тәуке хан]] || Жәңгір хан || 1680-1715
+
| 8
 +
| [[Шығай хан]]
 +
| Жәдік сұлтан
 +
| [[1580 жыл]]
 +
| [[1582 жыл]]
 +
| 2
 
|-
 
|-
−
| 15 || [[Қайып хан]] || Қысырау сұлтан || 1715-1718
+
| 9
 +
| [[Тәуекел хан]]
 +
| Шығай хан
 +
| [[1582 жыл]]
 +
| [[1598 жыл]]
 +
| 16
 
|-
 
|-
−
| 16 || [[Болат хан]] || Тәуке хан || 1718-1729
+
| 10
 +
| [[Есім хан]]
 +
| Шығай хан
 +
| [[1598 жыл]]
 +
| [[1628 жыл]]
 +
| 30
 
|-
 
|-
−
| 17 || [[Абылай хан]] || Уәли сұлтан || 1771-1781
+
| 11
 +
| [[Жәнібек хан Есімұлы|ІІ Жәнібек хан]]
 +
| Есім хан
 +
| [[1628 жыл]]
 +
| [[1643 жыл]]
 +
| 15
 
|-
 
|-
−
| 18 || [[Кенесары хан]] || [[Қасым сұлтан]] || 1841-1847
+
| colspan=6 style="background:#ABE0A4" | '''Жоңғар шапқыншылығының дәуірі'''<br /><small>([[1643 жыл]] — [[1718 жыл]])</small>
−
|}
+
−
 
+
−
===Қазақ Хандығының ханаралық заманында билеген хандарының тізімі===
+
−
{| class="wikitable"
+
 
|-
 
|-
−
! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
| 12
 +
| [[Салқам Жәңгір хан|Жәңгір хан]]
 +
| Есім хан
 +
| [[1643 жыл]]
 +
| [[1652 жыл]]
 +
| 9
 
|-
 
|-
−
| [[Ахмет хан]] || [[Жаныс сұлтан]] || 1533-1535
+
| 13
 +
| [[Батыр хан]]
 +
| Бөлекей сұлтан
 +
| [[1652 жыл]]
 +
| [[1680 жыл]]
 +
| 28
 
|-
 
|-
−
| [[Тоғым хан]] || Жәдік сұлтан || 1533-1537
+
| 14
 +
| [[Тәуке хан]]
 +
| Жәңгір хан
 +
| [[1680 жыл]]
 +
| [[1715 жыл]]
 +
| 35
 
|-
 
|-
−
| [[Бұйдаш хан]] || Әдік сұлтан || 1533-1538
+
| 15
−
|}
+
| [[Қайып хан]]
−
 
+
| Қысырау сұлтан
−
==Ұлы жүз хандарынің тізімі==
+
| [[1715 жыл]]
−
{| class="wikitable"
+
| [[1718 жыл]]
−
|-
+
| 3
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
−
|-
+
−
| 1 || [[Жолбарыс хан]] || Тұрсын сұлтан || 1715-1718
+
−
|-
+
−
| 2 || Есім хан || Сәмеке хан || 1750-1778
+
−
|-
+
−
| 3 || Әбілпейіз хан || Әбілмәмбет сұлтан || 1771-1783
+
−
|}
+
−
 
+
−
==Орта жүз хандарынің тізімі==
+
−
{| class="wikitable"
+
−
|-
+
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
−
|-
+
−
| 1 || [[Сәмеке хан]] || Тәуке хан || 1719-1734
+
−
|-
+
−
| 2 || Әбілмәмбет хан || Болат хан || 1729-1771
+
−
|-
+
−
| 3 || Абылай хан || Уәли сұлтан || 1771-1781
+
−
|-
+
−
| 4 || [[Уәли хан]] || Абылай хан || 1781-1819
+
−
|-
+
−
| 5 || Шыңғыс хан || Бөкей хан || 1819-1822
+
−
|-
+
−
| 6 || Ғұбайдолла хан || Уәли хан || 1821-1824
+
−
|}
+
−
 
+
−
==Кіші жүз хандарынің тізімі==
+
−
===Ресей патшасы тағайындаған Кіші жүз хандарынің тізімі===
+
−
{| class="wikitable"
+
−
|-
+
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
−
|-
+
−
| 1 || [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайыр хан]] || Қажы сұлтан || 1718-1748
+
−
|-
+
−
| 2 || [[Нұралы хан]] || Әбілқайыр хан || 1748-1786
+
−
|-
+
−
| 3 || Жармұхаммет хан || Әбілқайыр сұлтан || 1786-1791
+
−
|-
+
−
| 4 || [[Ералы хан]] || Әбілқайыр хан || 1791-1794
+
−
|-
+
−
| 5 || [[Есім хан]] || Нұралы хан || 1796-1797
+
−
|-
+
−
| 6 || [[Айшуақ хан]] || Әбілқайыр хан || 1797-1806
+
−
|-
+
−
| 7 || [[Жантөре хан]] || Айшуақ хан || 1806-1810
+
−
|-
+
−
| 8 || [[Шерғазы хан]] || Айшуақ хан || 1812-1824
+
−
|}
+
−
 
+
−
===Халық сайлаған Кіші жүз хандарынің тізімі===
+
−
{| class="wikitable"
+
−
|-
+
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
−
|-
+
−
| 1 || Батыр хан || Қайып хан || 1800-1815
+
−
|-
+
−
| 2 || Әбілғазы хан || Батыр хан || 1815-1823
+
−
|-
+
−
| 3 || [[Қаратай Нұралыұлы|Қаратай хан]] || Нұралы хан || 1824-1845
+
−
|-
+
−
| 4 || [[Арынғазы хан]] || Әбілғазы хан || 1845-1847
+
−
|}
+
−
 
+
−
==Бөкей Ордасы хандарының тізімі==
+
−
{| class="wikitable"
+
 
|-
 
|-
−
! № !! Аты !! Әкесінің аты !! Билеген жылдары
+
| colspan=6 style="background:#ABE0A4" | '''Ыдырау дәуірі'''<br /><small>([[1718 жыл]] — [[1847 жыл]])</small>
 
|-
 
|-
−
| 1 || [[Бөкей хан]] || Нұралы хан || 1800-1815
+
| 16
 +
| [[Болат хан]]
 +
| Тәуке хан
 +
| [[1718 жыл]]
 +
| [[1729 жыл]]
 +
| 11
 
|-
 
|-
−
| 2 || Шығай хан || Нұралы хан || 1815-1823
+
| 17
 +
| [[Әбілмәмбет хан]]
 +
| Болат хан
 +
| [[1734 жыл]]
 +
| [[1771 жыл]]
 +
| 37
 
|-
 
|-
−
| 3 || [[Жәңгір-Керей хан]] || Бөкей хан || 1824-1845
+
| 18
 +
| [[Абылай хан]]
 +
| Көркем Уәли сұлтан
 +
| [[1771 жыл]]
 +
| [[1781 жыл]]
 +
| 10
 
|-
 
|-
−
| 4 || Сайып-Керей хан || Жәңгір хан || 1845-1847
+
| 19
 +
| [[Кенесары хан]]
 +
| [[Қасым сұлтан]]
 +
| [[1841 жыл]]
 +
| [[1847 жыл]]
 +
| 6
 
|}
 
|}
  

18:20, 2016 ж. шілденің 22 кезіндегі түзету

Үлгі:Тексерілмеген мақала Үлгі:Монарх (титул)

Қазақ хандығының ханы — Қазақ Хандығының басшысы, Қазақ әскерінің бас қолбасшысы.

Қазақ хандарының барлығы Шыңғыс ханның ұрпақтары, яғни Шыңғыс хан әулетіне жатады. Қазақ Хандығы өз заманындағы ең қуатты елдерінің бірі болатын. Қасым хан тұсында Қазақ әскерінде жауынгерлер саны 300 мыңға жетті, ал Есім хан тұсында олардың саны 400 мыңнан асты. Осы хандар тек саясатпен ғана емес, соғыс ісімен, заңнамамен де айналысқан.

Қасым хан дәуірінде "Қасқа жол", Есім хан тұсында "Ескі жол" және Тәуке хан заманында "Жеті жарғы" атты заңдар жинақтары жарық көрді.

Қазақ хандығы хандарының тізімі

№ Есімі Әкесінің аты Таққа отырған жылы Тақтан кеткен жылы Тақтан болған уақыты
Құрылу дәуірі
(1465 жыл — 1533 жыл)
1 Керей хан Болат хан 1465 жыл 1474 жыл 9
2 I Жәнібек хан Барақ хан 1474 жыл 1480 жыл 6
3 Бұрындық хан Керей хан 1480 жыл 1511 жыл 31
4 Қасым хан I Жәнібек хан 1511 жыл 1521 жыл 10
5 Мамаш хан Қасым хан 1521 жыл 1523 жыл 2
6 Тахир хан Әдік сұлтан 1523 жыл 1533 жыл 10
Ханаралық дәуірі
(1533 жыл — 1538 жыл)
— Ахмет хан
Сырдария сұлтаны 		Жаныс сұлтан 1533 жыл 1535 жыл 2
— Тоғым хан
Түркістан сұлтаны 		Жәдік сұлтан 1533 жыл 27 шілде 1537 жыл 4
— Бұйдаш хан
Жетісу сұлтаны 		Әдік сұлтан 1533 жыл 1538 жыл 5
Өркендеу дәуірі
(1538 жыл — 1643 жыл)
7 Хақназар хан Қасым хан 1538 жыл 1580 жыл 42
8 Шығай хан Жәдік сұлтан 1580 жыл 1582 жыл 2
9 Тәуекел хан Шығай хан 1582 жыл 1598 жыл 16
10 Есім хан Шығай хан 1598 жыл 1628 жыл 30
11 ІІ Жәнібек хан Есім хан 1628 жыл 1643 жыл 15
Жоңғар шапқыншылығының дәуірі
(1643 жыл — 1718 жыл)
12 Жәңгір хан Есім хан 1643 жыл 1652 жыл 9
13 Батыр хан Бөлекей сұлтан 1652 жыл 1680 жыл 28
14 Тәуке хан Жәңгір хан 1680 жыл 1715 жыл 35
15 Қайып хан Қысырау сұлтан 1715 жыл 1718 жыл 3
Ыдырау дәуірі
(1718 жыл — 1847 жыл)
16 Болат хан Тәуке хан 1718 жыл 1729 жыл 11
17 Әбілмәмбет хан Болат хан 1734 жыл 1771 жыл 37
18 Абылай хан Көркем Уәли сұлтан 1771 жыл 1781 жыл 10
19 Кенесары хан Қасым сұлтан 1841 жыл 1847 жыл 6

Сілтемелер

«http://kk.encyclopedia.kz/index.php?title=Қазақ_хандары&oldid=583» бетінен алынған