Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Kisiksizik.JPG|thumb|right]]
[[Шеңбер]] бойымен қозғалыс  кезінде қозғалыстың [[траектория]]сы да шеңбер болатыны белгілі. Нүктенің орнын қозғалыс  басталғаннан бастап, оның шеңбер [[доға]]сы бойымен жүрген жолы арқылы да анықтайды. Шын мәнінде, кез келген [[физика]]лық дене сансыз көп [[нүкте]]лерден тұрады. Ілгерілемелі  қозғалыс кезінде әрбір нүктенің [[Жылдамдық|жылдамдығы]] бірдей болады және олар бірдей аралықты жүріп өтеді. Ал  қозғалыс кисықсызықты болған жағдайда, бірдей уақыт ішінде сыртқы нүктелер ішкі нүктелерге қарағанда көбірек [[жол]] жүреді. Демек, әр нүктенің орнын, орын ауыстыруын және  әр нүктенің жылдамдығын білу керек болады. Бұл, әрине,  қиын мәселе. Дегенмен қозғалыс тағы нүктенің [[орын ауыстыру]]ын сипаттау үшін оның бастапқы орны мен <big>t</big> [[уақыт]]тан кейінгі орнына сөйкес келетін [[радиус]]тар арасындағы <big>φ</big> бұрыш ты пайдаланатын болсақ, мәселе оңай шешіледі.

Басқаша айтқанда, <big>А</big> нүктесінің шеңбер бойымен қозғалысын қарастырғанда, оны шеңбер [[центр]]імен қосатын <big>R</big> радиустың <big>φ</big> бұрылу [[бұрыш]]ымен сипаттау ыңғайлы болып келеді.

[[Механика]]да бұрылу бұрышын радианмен өлшеу келісілген. Радиан — <big>ɭ</big> доғасының щындығы <big>R</big> радиусына тең болатын <big>φ</big> центрлік бұрыш.
Бұрылу бұрышының [[уақыт]] өтуімен өзгеруін бұрыштық [[жылдамдық]] арқылы сипаттайды.<br />
[[Сурет:For11.JPG]]

Бұрыштық жылдамдық деп [[дене]]нің бұрылу бұрышының осы бұрылуға кеткен уақытқа [[қатынас]]ымен өлшенетін [[шама]]ны айтады. Бұрылу бұрышы <big>φ</big> әрпімен белгіленеді.<br />
[[Сурет:For22.JPG]]

Дененің [[шеңбер]] бойымен  қозғалысын  қарастырғанда, дененің түзусызықты қозғалысын сипаттайтын жылдамдық та колданыла береді. Бірақ дененің шеңбер бойымен  [[қозғалыс]]ы жағдайында оны сызықтық жылдамдық деп атау келісілген.<br />
[[Сурет:For33.JPG]]     [[Сурет:For44.JPG]]

Бұрыштық жылдамдық пен сызықтық жылдамдықтың жоғарыда алынған [[формула]]лары [[есеп]] шығару кезінде жиі колданылады.<ref>Физика және астрономия: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Өңд., толыкт. 2-бас. / Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Токбергенова, Н. Бекбасар. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 240 бет, суретті. ISBN 9965-36-700-0</ref>

==Дереккөздер==

<references/>

{{wikify}}


[[Санат:Физика]]
[[Санат:Астрономия]]


{{Phys-stub}}