Жер қойнауын кешенді игеру проблемалары институты бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Earth-crust-cutaway-ru.svg|250px|thumb|right]]'''Жер қойнауын кешенді игеру проблемалары институты''' — [[Қазақстан Республикасы]] Білім және ғылым министрлігінің ғылыми-зерттеу мекемесі. Геологиялық ғылымдар, Тау-кен және [[Сейсмология]] институттарының [[Орталық Қазақстан]] бөлімдерінің негізінде [[1991]] жылы құрылған. [[Қарағанды қаласы]]нда орналасқан. Инcтитуттың ғылыми-зерттеу жұмыстарының басты ғылыми бағыты Орталық Қазақстанның жер қойнауын зерттеу, кентасты және көмір кен орындарын кешенді игеру, минералдық шикізат экономикасының ғылыми-зерттеу жұмыстарын институттың табиғи және техногендік кентастың заттық құрамы мен байытылуы, газды-көмірлі кен орындарын жер асты әдісімен өндіру лабораториялары мен ғылыми-зертттеу топтары орындайды. Институт ғалымдары [[Қазақстан офиолиттері]] қалыптасуының негізгі заңдылықтарын, [[Тянь — Шань таулары]]ндағы [[кайнозой]]лық жарылыс түтіктерін зерттеді. Терең [[гранитоид]]тардағы кірікпелерді зерттеудің негізінде [[Орталық Қазақстан]]дағы [[платина]]лық минералданудың қоры анықталды. [[Майқайың алтын кен байыту комбинаты|Майқайың]] және [[Төртқұдық]] алтын қорыту [[фабрикалары]]ндағы [[кентас]]ты байытудан қалған қалдықтардың заттық құрамы зерттеліп, олардан алтын алудың технологиясы жасалды ([[П.В. Ермолов]]). Орталық Қазақстанның 1:500000 масштабтағы [[геохимия]]лық картасы жасалды ([[В.И. Серых]]), ол осы өңірдің экологиялық жағдайын анықтауға, жаңа кен орындарын болжауға мүмкіндік береді. Қарағанды көмір алабындағы метанның көмірдегі таралу заңдылықтары зерттеліп, газды-көмірлі кендерді кешенді өндірудің шахтасыз технологиясының негізі салынды (академик [[А.С. Сағынов]], [[К.И. Алипов]]). [[Екібастұз]] және [[Майкөбе]] көмір кендерінен арнайы [[кокс]], тотығу белдемдерінен алюминий шикізатын алу проблемалары зерттелуде ([[А.М. Малдыбаев]], [[У.Х. Оразбекова]]). Сондай-ақ, институт көптеген халықаралық жобаларға да қатысады.
<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]],3 том</ref>

1991 жылы Геологиялық ғылымдары, Тау-кен ісі және Сейсмология институттарының Орталық Қазақстандағы бөлімшелері негізінде Жер қойнауын кешенді игеру мәселелері институты құрылды. Қазақстан Үкіметі институтқа төмендегідей басты бағыттар бойынша ғылыми-зерттеулер жүргізуді жүктеді: 
 <table  BORDER="2">
<tr><td bgcolor="silver"><i>
– Орталық Қазақстанның жер қойнауын геологиялық әдістермен зерттеу;
</td></tr><tr><td bgcolor="silver"><i>
– кентастық және көмір кен орындарын кешенді игеру;
</td></tr><tr><td bgcolor="silver"><i>
– минералдық шикізат экологиясын зерттеу.
</td></tr></table>
Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде Қазақстан офиолиттері түзілуінің негізгі заңдылықтары анықталып, Тянь-Шаньның қазақстандық бөлігінің кайнозойлық ''«жарылыс құбырлары» ''зерттелді, гранитоидтардың ішкі құрамын зерттеу негізінде Қазақстан жер қыртысының басты құрылымдық элементтерінің моделі жасалды, Орталық Қазақстанның платиндік минералдану қорлары зерттелген. Орталық Қазақстанның 1:500000 масштабтағы геохимиялық картасы жасалды. Қарағанды бассейнінің көмірлерінде метанның таралу заңдылықтары зерттеліп, газ-көмір кен орындарын шахтасыз кешенді игеру технологиясының негіздері жасалды. Біррельсті көлікті пайдаланып, кентастық кен орындарын жер асты игеру технологиясы, сондай-ақ жер асты техногендік кен орындарын жоспарлы орналастыру технологиясы игерілді. 1945 жылы Топырақтану институты ұйымдастырылды. Институт ұжымының құрамында [[ҰҒА]]-ның 1 корр. мүшесі, 12 ғылыми доктор және 30 ғылыми кандидаттары жұмыс істейді. <br />
'''Ғылыми-зерттеулер 5 бөлімде''' 
<ol type="a" >
<li>топырақтың генезисі, географиясы және оны бағалау; </li>
<li>топырақ процестерін модельдеу; </li>
<li>топырақ мониторингі мен биологиясы; </li> 
<li>топырақтың антропогендік өзгеруі мен тозуы; </li>
<li>топырақ экологиясы және оны қалпына келтіру</li></ol>
және екі лабораторияда топырақ экожүйесін зерттеу; топырақ химиясы және жоғары молекулалы қоспалар жүргізіледі. 
Институттағы ғылыми-зерттеулер, негізінен, топырақтанудың өзекті мәселелерін, ең алдымен, топырақ экологиясы мәселелерін шешуге бағытталған. <br />
'''Ғылыми-зерттеулердің негізгі бағыттары – '''
<ol type="a" >
<li>Қазақстанның топырақ жамылғысы түзілуінің экологиялық-генетикалық негіздерін зерттеу; </li>
<li>топырақты сақтау мен қайта қалпына келтіру мәселелері; </li>
<li>топырақ қорларын ұтымды пайдалану мен қорғаудың ғыл. негіздері; </li>
<li>топырақ экологиясы мәселелері, топырақтың антропогендік күш әсерінен өзгеру механизмдерін айқындау және оның төзімділігін арттыру. </li></ol>
Елдің суғарылмайтын (далалық) және суғармалы егіншілік аудандарындағы, Қазақстанның оңтүстігіндегі таулы аймақтардағы, экологиялық апат аймақтары – Арал бойы, Батыс Қазақстандағы топырақ пен топырақ жамылғысы зерттелді. Топырақтың антропогендік әсерлерден өзгеру мәселелері, қазіргі заманғы топырақтағы процестер, тозу, сортаңдану, ластану жөнінен қомақты теориялық материал жиналды; топырақ жамылғысын картаға түсіру мен тәжірибелік жұмыстарды жүргізудің жаңа әдістемелері жасалды. 1991–2000 жылы институт ғалымдарының зерттеу нәтижелері бойынша 20 монография мен кітаптар, 500-ден астам мақалалар мен баяндамалар жарияланып, Жетісудың, Солтүстік Балқаш маңының, Жамбыл облысы бір бөлігінің топырақ карталары, топырақтық-мелиоративтік аудандастыру карталары, топырақ эрозиясы мен дефляциясы карталары, жекелеген аймақтар мен суғармалы массивтер бойынша топырақты-экологиялық карталар сериясы құрастырылды. Институт ғалым [[Ө.Оспанов]]тың есімімен аталады.

==Тағы қараңыз==
* [[Жер (территория)]]
==Дереккөздер==
 <references/>

[[Санат:Қазақстанның ғылыми мекемелері]]