Дауысты дыбыстар бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Дауысты дыбыстар''' ([http://ru.wikipedia.org/wiki/Вокализм Вокализм]) {{lang-ru|гласные звуки}} — дыбыстау мүшелерінің бірыңғай толық қатысуынан, фонациялық ауанын кедергісіз, еркін және баяу шығуынан жасалатын [[дыбыстар]]. '''Дауысты дыбыстар''' [[фонация]]лық ауаның кемейде керіліп тұрған дауыс шымылдығына соқтығуынан пайда болған дірілден жасалады. '''Дауысты дыбыстардың''' басты қасиеті сөз ішінде буын жасап, [[дауыссыз дыбыстар]]мен тіркесе алатындығында. Қазіргі [[қазақ тілі]]нің дауыстылар жүйесі 9 дыбыстан құралады: '''а, о, е, ы, і, о, ө, ұ, ү'''. '''Дауысты дыбыстар''' айтылғанда [[жақ]]тың, [[ерін]]нің, [[тіл]]дің қатысу дәрежесіне қарай: '''ашық — қысан, еріндік — езулік, жуан — жіңішке''' болып бөлінеді.<ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы.
"Сөздік-Словарь", 2005.  ISBN 9965-409-88-9</ref>
* '''Жуан дауыстылар''' {{lang-ru|твёрдые гласные}} — тілдің кейін жиырылуы арқылы жасалатын дауыстылар: '''а, о, у''' т.б. 
* '''Жіңішке дауыстылар''' {{lang-ru|мягкие гласные}}   — тілдің ілгері созылуы арқылы жасалатын дауыстылар: '''ә, е, ө,''' т.б.

* '''Ашық дауыстылар''' ({{lang-ru|широкие гласные, гласные нижнего подъёма}}) — тілдің [[таңдай]]ға қарай төмендеп барып көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар, оларды айтқанда жақ кең ашылып, [[иек]] төмендейді. Қазақ тіліндегі '''ашық''' дауыстылар: '''а, ә, е, о, ө'''.
* '''Қысаң дауыстылар''' ({{lang-ru|узкие гласные, гласные верхнего подъёма}}) — жақтың кең ашылмай, тілдің таңдайға қарай жоғары көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар. Қазақ тіліндегі '''қысаң''' дауыстылар: ы, і, у, у.

* '''Еріндік дауыстылар''' ({{lang-ru|губные гласные}}) — айтылуда еріннің алға қарай сүйірленуі арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: '''о, ө, ұ, ү, (у)'''. Бұлар орыс тіліндегі әдебиеттерде "[http://ru.wikipedia.org/wiki/Лабиализация Лабиализованные гласные]" деп те айтылады.
* '''Езулік дауыстылар''' ({{lang-ru|негубные гласные}}) — айтылуда еріннің кейін тартылып, [[езу]]дің жиырылуы арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: '''а, ә, е, э, ы, і, и'''. Орыс тіліндегі әдебиеттерде "'''Нелабиализованные гласные'''" терминімен де беріледі.

==Тағы қараныз:==
* [[Дауыссыз дыбыстар]]
* [[Дауыссыздар үндестігі]]
* [[Дауыстылар үндестігі]]
* [[Тіл арты дауыстылар]]
* [[Тіл алды дауыстылар]]
* [[Грамматика]]
* [[Дыбыстар]]
==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Лингвистика]]
[[Санат:Қазақ тілі]]
[[Санат:Грамматика]]
[[Санат:Фонетика]]


{{Stub}}

[[be:Галосны гук]]
[[ckb:پیتی بزوێن]]
[[tr:Ünlü harf]]