Абай атындағы қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Ғимарат
| ғимараттың аты     = <small>Абай атындағы қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры
</small>
| шынайы аты         = 
| бұрынғы атауы      = 
| балама аты         = 
| статусы            = 
| суреті             = Абай театры2.jpg
| ені                =  300 px
| сурет атауы        = ''Абай атындағы қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры''   
| позициялық карта   = Қазақстан
  |lat_deg= 43|lat_min= 14|lat_sec=55
  |lon_deg= 76|lon_min= 56|lon_sec= 45
| карта атауы        = 
| карта ені          = 
| ізашары            = 
| ізбасары           = 
| ғимарат түрі       = 
| сәулет стилі       = 
| классификациясы    = 
| орналасуы          = 
| мекен жайы         = {{KAZ}} 
| қала               = [[Алматы]]
| мемлекет           = 
| қазіргі жалдаушы   = 
| ғимараттың маңыздылығы  = 
| құрылысы басталды  = 1939
| құрылысы аяқталды  = 1941
| ашылған уақыты     = 1941
| жөнделген уақыты   = 2000
| жабылған уақыты    = 
| бұзылған уақыты    = 
| құны               = 
| жөндеу құны        = 
| биіктігі           = 
| сәулет өнері       = 
| төбесі             = 
| антеннаның төбесі  = 
| шатыры             = 
| ең соңғы қабат     = 
| обсерватория       = 
| құрылыс жүйесі     = 
| көлемі             = 
| диаметрі           = 
| басқа да өлшемдері = 
| қабаттар саны      = 
| ғимараттың ішкі ауданы    = 
| лифтілер           = 
| тапсырыс беруші    = 
| иемденуші          = 
| басқарушы орган    = 
| сәулетшісі         = Н.Круглов, Н.Простаков, Т.Басенов
| сәулет фирмасы     = 
| салушы             = 
| инженері           = 
| инженер-құрылысшы     = 
| басқа да дизайнерлер  = 
| сметашы            = 
| бас мердігер       = 
| марапаттары        = 
| дүкендер саны      = 
| бөлмелер саны      = 
| көлік тұрағы       = 
| сайты              = http://www.gatob.kz/
}}
[[Сурет:Абай театры23.jpg|thumb|right|150px|Ғимараттың салыну жылдары көрсетілген тақта.]]
'''Абай атындағы қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры''' — [[Қазақстан]]да тұңғыш ашылған кәсіби музыкалық театр. Қазіргі таңда  негізгі бағыты - опера және балет өнерiнде Қазақстанның мәдени саясатын іске асыратын және халықтың мәдени деңгейiн көтеретін көркем шығармалар қойылымдарын ұйымдастыру және қою; ұлттық және халықаралық мәдени мұраны насихаттау; мемлекеттiк бағдарламаға сәйкес жастарды опера және балет классикасының майталмандарымен таныстыру. Театрдың шығармашылық ұжымының құрамында атақты сахна шеберлері және есімдері бүкіл әлемге танымал түрлі халықаралық байқаулардың жас дарынды лауреаттары еңбек етеді. Сахна шеберлері [[Франция]], [[Германия]], [[Италия]], [[Жапония]], [[Түркия]], [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] сияқты басқа да көптеген елдерде қошеметтелді.

== Тарихы ==
* [[1933 жыл]]ы - бір топ өнер жанашырлары болашақ опера және балет театрының негізі - музыка студиясын ашты;
* [[1934 жыл]]ы музыка студиясы Қазақ мемлекеттік музыка театры болып жасақталды, сол жылы 13 қаңтарда [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М. Әуезов]]тың либреттосына жазылған «[[Айман - Шолпан операсы|Айман-Шолпан]]» (режиссер [[Жұмат Тұрғынбайұлы Шанин|Ж. Шанин]] мен [[Құрманбек Жандарбеков|Қ. Жандарбеков]], музыкасы [[Иван Васильевич Коцык|И.В. Коцык]])  пьесасының желісімен алғашқы спектакль қойылды. Қойылым барысында Иван Коцыктың өңдеуімен жазылған қазақ халқының халық әндері мен күйлері орындалды. Спектаклдің қол жеткен табысы орасан болды, барлық ел жаңа театрдың ашылғанынан хабардар болды.
* [[1936 жыл]]ы театрдың [[Мәскеу]]дегі қазақ әдебиеті мен өнерінің алғашқы онкүндігінде [[Үлкен театр]] сахнасында [[Евгений Григорьевич Брусиловский|Е.Г.Брусиловский]]дің халық музыкасының негізінде жазылған тұңғыш ұлттық операсы "[[Қыз Жібек]]" операсы қойылды.
* [[1937 жыл]]ы театрдың атауы Қазақ мемлекеттік опера және балет театры болып өзгерді.
* [[1938 жыл]]ы М. Әуезовтың "[[Қалқаман - Мамыр дастаны|Қалқаман-Мамыр]]" либреттосы бойынша алғашқы қазақ балеті қойылды.
* [[1941 жыл]]ы Н. Круглов, Н. Простаков және [[Төлеу Құлқаманұлы Бәсенов|Т. Басенов]] бастаған архитекторлардың жобасы бойынша театрдың ғимараты салынды.
* [[1943 жыл]]ы театрда [[Галина Сергеевна Уланова|Г. Уланова]] мен В. Пирадов "Жизель" балетін қойды.
* 1944 жылы "[[Абай операсы|Абай]]" операсының премьерасы болды (либреттосын жазған М. Әуезов, музыкасы - А. Жұбанов, Л. Хамиди).
* [[1945 жыл]]ы ұлы ағартушы [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]]тың 100 жылдығына орай театрға оның есімі берілді.
* [[1958 жыл]]ы театрдың Мәскеудегі қазақ әдебиеті мен өнерінің екінші онкүндігінде Үлкен театрда "[[Біржан - Сара (опера)|Біржан-Сара]]" операсы қойылды.
* [[1950 жыл|1950]]-[[1990 жыл|1990]] - жылдары - репертуардың кеңеюі. Әлемдік классиканы қарқынды игеру. КСРО театрларымен әріптестік байланыс. Труппаның шетелге гастрольдік сапарға шығуы.
* [[2000 жыл]]ы театрда күрделі жөндеу жұмысы аяқталды.
* 2000-[[2015 жыл|2015]] жылдары - репертуардың жаңаруы және баюы. Қойылымдарды қоюға әлемдік деңгейде танымал тұлғалардың шақырылуы. Өзіндік бірегей қойылымдардың қойылуы. Әріптестік және мәдени кеңістіктікті байыту аясында халықаралық жобаларға қатысу.
* [[2014 жыл]]ы - "Абай" операсының жаңа қойылымы (музыкасы - [[Ахмет Қуанұлы Жұбанов|А. Жұбанов]], [[Латиф Абдулхайұлы Хамиди|Л. Хамиди]], либреттосы - М. Әуезов). Опера [[Париж]] теартында қойылды.
* 2015 жылы - Ж. Бизенің "Кармен" операсының жаңа қойылымы. Бұл калссикалық операны "Модерн" стилінде қойған алғашқы қойылым және заманауи режиссурадағы жаңа бағыт ретіндегі өзгеше бір шешім болды. Осы жылы "Ұла дала аңыздары" балетінің премьерасы болды. Музыкасын Қазақстанның композиторлар мектебінің бір топ үздік өкілдері бірігіп жазды.

== Театр негізін қалаушылар және әншілер  ==
Композиторлар Е.Г. Брусиловский, А. Жұбанов, [[Мұқан Төлебаев|М. Төлебаев]], Л. Хамиди, режиссер Ж. Шанин, әншілер Қ. Жандарбеков, [[Қанабек Байсейітов|Қ. Байсейітов]], [[Күләш Жасынқызы Бәйсейітова|К. Байсейітова]], [[Манарбек Ержанов|М. Ержанов]], [[Ғарифолла Құрманғалиев|Ғ. Құрманғалиев]], [[Үрия Әлтікқызы Тұрдықұлова|Ү. Тұрдықұлова]], биші [[Шара Баймолдақызы Жиенқұлова|Ш. Жиенқұлова]], т.б. ұлттық опералық музыканың негізін қалады. Кейінірек В.Ю. Жданов, [[Юрий Людвигович Рутковский |Ю.Л. Рутковский]] режиссерлік етті, көркемдеуші суретшісі [[Анатолий Иванович Ненашев |А.И.Ненашев]], дирижері [[Федор Андреевич Кузьмич|Ф.А. Кузьмич]], хормейстері А.В. Преображенский болды. 1940 жылдары театр труппасына [[Ришат Абдуллин|Ришат]] пен [[Мүсілім Мүкімұлы Абдуллин|Мүсілім]] Абдуллиндер, [[Серғали Әбжанов|С. Әбжанов]], [[Әнуарбек Бейсембайұлы Үмбетбаев|Ә. Үмбетбаев]], [[Шабал Бейсекова|Ш. Бейсекова]], [[Байғали Досымжанов|Б. Досымжанов]], Р. Мұсабекова, Ә. Мұсабеков, т.б. әнші-артистер қосылды. Театрда [[Александр Владимирович Селезнев|А.В. Селезнев]], [[Юрий Павлович Ковалев|Ю.П.  Ковалев]], [[Дәурен Тастанбайұлы Әбіров|Д.Т. Әбіров]] сияқты балетмейстерлер, И.И. Зак, [[Ғазиз Ниязұлы Доғашев|Ғ.Н. Доғашев]] сынды дирижерлер жемісті еңбек етті.

Сахна төрінде М. Ержанов, [[Жүсіпбек Елебеков|Ж. Елебеков]], [[Роза Үмбетқызы Жаманова|Р. Жаманова]], [[Ермек Бекмұхамедұлы Серкебаев|Е. Серкебаев]], [[Бибігүл Ахметқызы Төлегенова|Б. Төлегенова]], т.б. өнер көрсетті. Қазіргі уақытта театр артистері [[Нұржамал Пернебекқызы Үсенбаева|Н. Үсенбаева]], [[Сұлтан Байсұлтанов|С. Байсұлтанов]], [[Жәмила Төлегенқызы Баспақова|Ж. Баспақова]], [[Майра Мұхамедқызы|М. Мұхамедқызы]] секілді белгілі әншілер, [[Сара Ищанова|С. Ищанова]], [[Ұлан Кенжебеков|У. Кенжебеков]], Д. Дүтмағамбетова тәрізді әр түрлі халықаралық байқаулардың лауреаттары қазақ операсының табыстарын көптеген елдер театрларының сахнасында паш етуде. Кейінгі жылдары театр режиссерлары [[Ғафиз Қыдырұлы Есімов|Ғ. Есімов]], Л. Иманғазина, Ф. Сапаров отандық және шет ел композиторларының классикалық шығармаларын жаңғыртып, сахналап жүр.

== Ғимарат сипаты ==
Ғимарат құрылысының композициялык орталығы – 1170 орынды көрермендер залы. Сахна жақсы көрінеді, дыбыс естілуі анық. 2-қабатта ғимарат интерьерін көріктендіре түсетін кең фойесі бар. Капительді бағаналар, қабырға өрнектері оюлы басқыш қоршаулары, жалпы ғимараттың ішкі еңсесін сәулеттеуде негізгі рөл атқарған қазақтың дәстүрлі ою-өрнек үлгілері (қошқармүйіз, ырғақ, жапырақ гүл, сыңар мүйіз, т.б.) ғимарат архитектурасында кеңінен қолданылған. Оның екі қапталы мен алдыңғы жағындағы бақ, хауыздар ғимарат әсемдігін әрлендіре түскен. Театрдың екі қапталындағы бақтарға М.О. Әуезов (1967, мүсіншісі [[Төлеген Сәбитұлы Досмағамбетов|Т.С. Досмағамбетов]]) пен Ж. Жабаевтың (1971, мүсіншісі Х.Е. Наурызбаев, екеуінің де архитекторы [[Меңдіқұлов Малбағар|М. Меңдіқұлов]]) ескерткіштері қойылған. Қазақ опера және балет театры Ленин орденімен марапатталған ([[1959 жыл|1959]]).<ref name="source1">«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, V том</ref>

== Галерея ==
<gallery> 
Абай театры4.jpg 
Абай театры25.jpg
Абай театры26.jpg
Абай театры8.jpg
Абай театры10.jpg
Абай театры17.jpg
Абай театры12.jpg|<small>Көрме залы</small>
Абай театры9.jpg|<small>Көрме залы</small>
Абай театры11.jpg|<small>Көрме залы</small>
Абай театры14.jpg|<small>Көрермен залы</small>
Абай театры15.jpg
Абай театры24.jpg
Абай театры18.jpg|<small>Көрермен залы</small>
Абай театры19.jpg|<small>Сахна</small>
Абай театры13.jpg
</gallery>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан театрлары]]
[[Санат:Алматы театрлары]]