Уберизация

Уберизация — Uber компаниясының атауынан туындаған термин. Компания тұтынушыларға, өз кезегінде жеке автомобильдерін пайдаланатын компания жүргізушілеріне сапарға шығуға сұрау жіберуге мүмкіндік беретін мобильдік қосымша жасап шығарған.<ref>Uber Dispatches trips, Wall Street Journal (June 6, 2014). Тексерілген 7 қараша 2014.</ref><ref name="wsj">Goode, Lauren. </ref> "Уберизация термині" дәстүрлі жоспарлы корпорациялардан жиі бас тартуға мүмкіндік беретін клиенттер мен қызметтерді жеткізушілер арасындағы пирингтік мәмілелерді өткізу үшін мобильдік қосымшалар сияқты компьютерлік платформаларды пайдалануға жатқызылады. Модель дәстүрлі бизнеспен салыстырғанда айтарлықтай пайдаланудың аз шығындарымен ерекшеленеді.<ref name="cso.com.au">Taking uberization to the Field - Disruption is coming for Field Marketing (9 May 2016).</ref><ref name="Z">Uberisation and the New Economy. </ref>[5]

Тарихы

Уберизация, XX ғасырда негізі қаланған және XXI ғасырда одан әрі дамыған сандық технологиялардың өркендеуі арқасында мүмкін болды. Uber, GrabCar сияқты компаниялар және Airbnb қызметі әлеуетті қызмет көрсетушілердің әлеуетті клиенттерге тікелей байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Уберизация феномені делдалдарды жоюмен немесе квази-жоюмен сипатталады.[5]

Уберизацияланған бизнес-форматтардың мынадай белгілері бар:[6]

• Пирингтік немесе квази-пирингтік транзакциялар жасауға мүмкіндік беретін сандық платформаларды пайдалану.
• Жеткізуші мен тапсырыс беруші арасындағы буындарының қызметтер санын азайту.
• Провайдер көрсететін қызмет көрсету сапасының рейтингтік бағалау жүйесін пайдалану.

Таралуы

Уберизация әзірше шектеулі таралған, бірақ салалар саны үздіксіз өсіп келе жатыр. Мысалы, Airbnb қызметінің пайда болуы қонақүй өндірісін түбегейлі өзгертті, ол бір ғана Нью-Йоркте 2,1 миллиард доллардан астам соммаға бағаланады.<ref>New study confirms Airbnb’s negative impact on hotel industry.</ref> Уберизация әлеуетті хаос көзі ретінде және, тиісінше, қолданыстағы қонақ үй және көлік бизнесінің, корпоративтік моделін әлсіретудің ықтимал себебі ретінде сынға ұшырап жатқан кезде, маркетинг сияқты салаларда әрекет ететін компаниялар, бұл феноменді шығындарды азайту үшін және клиенттерге неғұрлым мамандандырылған қызметтер көрсете бастауда.<ref name="cso.com.au"/>

Мысалдар

Уберизацияның жарқын мысалдары мен көріністері арасында мыналарды атауға болады:

• Көлік саласыда (Comfort Delgro сияқты такси желілерін <ref>Taxi operators must pick up the challenge. </ref> және халықаралық баламаларын ығыстырады):
  • Uber (бүкіл құбылыс берген компания атауы)
  • Gett
  • GrabCar<ref>Uber rival GrabTaxi plans carpooling service in Singapore. </ref>
  • Didi Kuaidi<ref>Daniel Roberts. </ref>
  • Lyft<ref>Victoria Ho. Lyft makes big play for Asia by partnering with 3 main Uber rivals. </ref>
• Қонақ үй индустриясындағы қонақжайлылық (дәстүрлі отельдермен бәсекелестік және жеке сектордағы тұрғын үйді жалға беру)
  • Airbnb
• Ойын-сауық индустриясы (DVD прокаты және және дәстүрлі кинотеатрлар компанияларын ығыстыра отырып<ref>Evan Schuman. </ref>):
  • Tudou
• Заңды қызметтер
  • Pravovoz
• Қызметкерлерді іріктеу
  • JungleJobs
• Курьерлік және басқа да жеткізу салаларында:
  • Blooms&Roses

Этикалық мәселелері

Уберизация жиі сынға ұшырайды, себебі ол еңбекті көп қажетсінетін өндірістерді құлауына ықпал етеді, бұл, өз кезегінде, жұмыс орындарының қысқаруына әкеліп соғады.<ref>The ‘uberisation’ of the workplace is a new revolution. </ref><ref>Tomas Chamorro-Premuzic. </ref>

Уберизация сондай-ақ мемлекеттік реттеуші органдардың және салықтан жалтару органдарының алаңдаушылығын туғызып отыр, өйткені бірлескен тұтыну ресімдеу қағидаларын нақты қосымшалар түріндегі өз жұмысында уберизацияланған платформаны пайдаланатын қызмет көрсетушінің, тиісінше қызмет көрсету сапасын қалай жауапкершілікке алуға болады, салық міндеттемелерінің орындалуын қалай бақылауға алуға болатыны дауларға әкеледі.<ref>'Uberisation' of economies pinching state tax revenues. </ref>

Сондай-ақ,

• Цифрлау
• Әмбебап тауар белгісі
• Заттар интернеті
• Желілік экономика

Ескертпелер

<ref name="MTN">Execs wary ‘disruptive tech’ to heighten biz competition – IBM. </ref> <ref name="pp">Les artisans face au choc de l'ubérisation 12–15. </ref>

Сілтемелер

• Бұқаралық уберизация/Коммерсантъ
• Экономиканың "уберизациясы". Дұрыс "убер" теориясы