Металдардың қосылыстары. Оксидтер мен гидроксидтер

Атомдарының құрылысына байланысты металдар әртүрлі тотығу дәрежесін көрсетіп, алуан түрлі қосылыстар түзеді. I және II негізгі топша металдарының сыртқы энергетикалық деңгейінде 1—2 электрон бар. Химиялық реакция кезінде олар осы электрондарын беріп, тұрақты +1 немесе +2 тотығу дәрежесін көрсететін қосылыстар түзеді. Бұл қосылыстар — бізге бұрыннан белгілі негіздік сипаты бар (Be басқасы) оксидтер мен гидроксидтер. III топтың оксидтері +3 тотығу дәрежесін көрсететін екідайлы (амфотерлі) оксидтер мен гидроксидтер түзеді:

Сr⁺²О — негіздік оксид

Сr₂⁺³О₃ — екідайлы оксид

CrО₃⁺⁶ — қышқылдық оксид

Бұған сай гидроксидтердің де сипаты әртүрлі болады:

Cr⁺²(ОН)₂ — суда ерімейтін негіз

Cr⁺³(ОН)₃ — нашар еритін екідайлы гидроксид

Н₂⁺⁶CrО₄ — хром қышқылы, ерімтал

Осылайша валенттік электрондары көп қосымша топша элементтері химиялық сипаты бойынша алуан түрпі қосылыстар түзеді. <p style="text-indent: 25px;"> Металдардың негіздік сипаты бар қосылыстары, негізінен, қышқылдармен әрекеттеседі:

СаО + 2НСІ = СаСІ₂ + Н₂O

СаО + 2Н⁺ = Са²⁺ + Н₂O

Суда еритін гидроксидтер қышқылдармен бейтараптану реакциясына кіріседі:

Са(ОН)₂ + 2HNO₃ = Ca(N0₃)₂ + 2Н₂О

OH^- + Н⁺ = H₂O

Суда ерімейтін гидроксидтер қышқылдармен әрекеттеседі:

Cu(OH)₂ + 2HNO₃ = Cu(N03)2 + 2Н₂O

Cu(OH)₂ + 2Н⁺ = Сu²⁺ + 2Н₂O

Негіздік оксидтер қышқылдық оксидтермен әрекеттеседі:

СаO + СO₂= СаСО₃

Металдардың екідайлы қосылыстары қышқылдармен әрекеттескенде негіздік қасиет, ал негіздермен әрекеттескенде қышқылдық қасиет көрсетеді. Тұз қышқылымен:

ZnO + 2НСl = ZnCl₂ + Н₂O

ZnO + 2Н⁺ = Zn²⁺ + Н₂O

Zn(OH)₂ + 2НСl = ZnCl₂ + 2Н₂О

Zn(OH)₂ + ::2Н⁺ = Zn²⁺ + 2Н₂0

Натрий гидроксидімен:

ZnO + 2NaOH = Na₂ZnO₂ + Н₂O

ZnO + 20Н^- = ZnO^2-₂ + Н₂O

Zn(OH)₂ + 2NаОН = Na₂ZnO₂ + 2Н20

Zn(OH)₂ + 20Н^- = ZnO₂ZnO₂+ 2H₂О

Металдардың қышқылдық сипаты бар қосылыстарына сілтілермен әрекеттесу реакциялары тән:

HMnO₄ + КОН = КМnO₄ + H₂O

<p style="text-indent: 25px;"> Металл атомдары тотығу дәрежесіне байланысты негіздік, екідайлы, қышқылдық сипатты оксидтер мен гидроксидтер түзе алады. I—II топтың негізгі топшасынын металдары негіздер, ал III топтың металдары екідайлы гидроксидтер түзеді. Ал қосымша топшаның металдары сипаты бойынша әртүрлі заттар түзеді.<ref>Химия: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Өңделген, толықтырылған 2-бас. / Н. Нұрахметов, К. Сарманова, К. Жексембина, т.б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 208 бет: суретті. ISBN 9965-36-702-7</ref>

Дереккөздер

<references/>