Маңызды саяхаттар мен жорықтардың хронологиясы

Таяу Шығыс халықтарының маңызды жорықтары мен саяхаттары

3-ші мыңжылдықтан VI ғ. б.э.д. дейін

Вавилондықтар

• XXIV ғ. б.э.д. Саргон I-нің Вавилоннан Кипр аралына дейін жүзіп өтуі.

Египеттіктер

• б.э.д. 3-ші мыңжылдық ортасы Снефрудың Ніл және Қызыл Теңізбен жүзіп өтуі.
• б.э.д. 3-ші мыңжылдық ортасы Хуфхордың Египеттен шығып Эритрей теңізіне жүзіп өтуі.
• б.э.д. 3-ші мыңжылдық ортасы Унның Қызыл және Эритрей теңіздерінде жүзіп өтуі.
• б.э.д. 2000 ж. Шығыс елдері бойынша Синухиттың саяхаты.
• б.э.д. 1500 ж. Пунт еліне Хатшепсуттың экспедициясы.

Гректердің маңызды саяхаттары мен ашылулары

• б.э.д. 631 ж. Жерорта теңізі бойымен Колей Самосскийдің жүзіп өтуі.
• б.э.д. Vғ. Гекатейдің Ніл жазығы мен Африканың солтүстік жағалауларына саяхаты.
• б.э.д. 455 – 447жж. Геродоттың Египетке, Сицилияға, Солтүстік Қаратеңіз елдеріне кезбелері.
• б.э.д. 335 — 324 жж. А.Македонскийдің Үндістанға жорығы.
• б.э.д. 325 — 324 жж. Теңіз флотының бастығы А.Македонский – Неархтың Үнді мұхитының солтүстік-батыс бөлігі мен Парсы шығанағы бойымен жүзіп өтуі.
• б.э.д. 325 — 324 жж. Кратердің Александриядан Ормуз проливіне саяхаты.
• б.э.д. 320 ж. Пифейдің Британ аралдарының солтүстігіне қарай жүзуі.
• б.э.д. 307 — 306 жж. Селевканың Вавилоннан Үндістанға саяхаты.
• б.э.д. 290 ж. Мегасфен Үндістанға барып, оны сипаттап жазды.
• б.э.д. 210 —202 жж. карфагендік қолбасшы Ганнибалдың Пиренеи және Альпі арқылы Батыс Еуропаға әскери жорығы.

Жерорта теңізі халықатарының маңызды жорықтары мен саяхаттары

• б.э.д. ІІІ ғ. бастап б.э. ІІ ғ. дейін
• б.э.д. III ғ. Полибийдің Карфагенннен Африканың шығысына жүзуі.
• б.э.д. 120 ж. Евдокстың Александриядан Үндістанға жүзуі.
• б.э.д. 66 — 64 жж. Помпейдің Фасиске жорығы.
• б.э.д. 58 — 54 жж. Цезарьдың Римнен Галлияға жорығы.
• б.э.д. 25 ж. Э. Галлдың Александриядан Марибке (Аравия) жорығы.
• б.э.д. І ғ. соңы Жерорта теңізінен шыққанЮба I Канар аралдарына жетті.
• б.э.д. 19 ж. Б. Лептистен (Солтүстік Африка) шыққан Л. Вальб Мурзукқа (Сахара шөлі) жаяу жүріп өтті.
• б.э. І ғ. басы Гиппал Аравия теңізі арқылы Үндістанға жүзіп өтті.
• б.э. I ғ. Александр І-ніңЕгипеттен Оңтүстік-Қытай теңізіне жүзіп өтуі.
• б.э. I ғ. Исидордың Ктесифоннан (Парфян патшалығы) Никейге (Кушан патшалығы) жорығы.
• б.э. 106 — 117 жж. Траянның Дакия мен Сирияға жорығы.
• б.э. Iғ. Диоген Египеттен шығып Виктория көліне (Африка) жетті.
• б.э. 70 — 80 жж. С.Флакк, Ю.Матерн Б.Лептистен (Солтүстік Африка) Бенуэ өзеніне дейін(Нигер өзенінің саласы) жүріп өтті.
• б.э. 84 ж. Агрикола Британ аралдары бойымен жүзіп өтті.

Қытайлықтардың маңызды саяхаттары мен елшіліктері

• б.э.д. ІІ ғ. бастап б.э. ІІІ ғ.
• б.э.д. 139 — 126, 115 жж. Чжан Цянның Сианнан Согдианаға, Бактрияға және Парфяйға елшіліктері.
• б.э.д. 36 г. до н.э. Чэнь Танның ғұндарға қарсы жорығы.
• б.э. 64 г. н.э. Үндістанға елшіліктер.
• б.э. 97 ж. Гань Инның Согдианаға, Бактрияға, Парфияға және Сыпиньге Елшілігі.
• б.э. III ғ. Қытай мен Жапония арасында елшіліктермен айрбас жүргізу.

Үндістан және Оңтүстік-Шығыс Азия халықтарының маңызды саяхаттары мен елшіліктері б.э.д. ІІІ ғ. – б.э. VI ғ.

• б.э.д. 273 — 232 жж. Ашоки патшасының Цейлонға жорығы.
• б.э.д. II ғ. ЧиеуДаның Гуанчжоуға (Қытай) жорығы.
• б.э. 67 ж. Кабьял Матанганың Кабулдан Лоянға (Қытай) жорығы.
• б.э. 347 — 350 жж. Самудрагупта Чамптан Венгаға (Үндістан территориясы) дейін жүріп өтті.
• б.э. 397 — 431 жж. Гунаварман Суматрада, Явада және Гу­анчжоуда (Китай) болды.
• б.э. 526 ж. Бадхитхармның Қытайға саяхаты.

Қытайлықтардың маңызды саяхаттары мен елшіліктері V — VIII ғғ.

• 399 — 414 жж. Сяньның Қытайға, Тибетке, Үндістанға, Цейлонға, Суматраға саяхаттары.
• 402 — 424 жж. Чжи Мынның Қытайға, Тибетке, Үндістанға саяхаттары.
• 518 — 521 жж. Сун Юнь мен Хуэй Шэнның Қытайға, Такла-Макан шөліне, Памираға, Гиндукушаға саяхаттары.
• 629 — 645 жж. Сюань Цзанның Қытайға дейін саяхаты.
• 689 — 695 жж. Цзинның Суматраға, Малаккаға, Үндістанға саяхаттары.
• 751 — 790 жж. Кунның Монғол Алтайы мен Тянь-Шаньға саяхаты.

Үндістан және Оңтүстік-Шығыс Азия халықтарының маңызды саяхаттары мен елшіліктері (VII — ХІІ ғғ.)

• 627 ж. Прабхакарамитраның Такла-Макан шөлі бойымен Қытайдағы Лобнор өзеніне дейін саяхаты.
• 664 ж. Локаятаның Тянь-Шань және Қытайға саяхат.
• 716 — 736 жж. Шубкакара мен Бодхисенаның Хонсю аралына (Жапония) жүзіп өтуі.
• VIIIғ. Кумарагхошаның Үндістаннан Суматра аралына жүзуі.
• XI ғ. Атиша Дипамкараның Суматра аралына жүзуі.

Араб халифаты елдерінің саяхатары (VIII — XIII ғғ.)

• VIII ғ. Сулейман көпесінің Басрадан Қытайға саяхаты.
• 921 — 922 жж. Ибн-Фадланның саяхаттары.
• X ғ. ортасы Абу Дулафтың тангуттарға (Китай) саяхаттары.
• X ғ. ортасы Ибрахим ибн Йакубтың Танжердан батыс славяндықтарға жүзуі.
• 1183 ж. Ибн Джубайрдың Жерорта теңізімен жүзіп өтуі.
• XII — XIII ғғ. Йакуттың Египетке, Византияға, Сирияға, Орта Азияға саяхаттары.

Еуропалықтардың Шығысқа саяхаттары XII — XV ғғ.

• 1160 — 1163 жж. В. Тудельскийдің Сирина Пале­стинаға және Иерусалимге саяхаты.
• 1245 — 1247 жж. Д.П. Карпинидің Франциядан Шара-Ордаға (ұлы ханның ұлысы) сапары.
• 1271 — 1285 жж. Марко Полоның Венециядан Хан-балыкқа (Пекин) саяхаты.
• 1316 — 1330 жж. Одориконың Порденонеден Мадрастан Суматра аралы мен Қытайға жүзуі.
• 1338 — 1353 жж. Д. Мариньоллидің Волгадан Пе­кинге дейінгі саяхаты.
• 1419— 1444 жж. Н. Контидің Сириядан Үндістанға жүзуі.
• 1253 — 1256 жж. Г,Рубруктың Франциядан Алтын Ордаға саяхаты.
• 1106 — 1108 жж. Даниилдың Русьтен Иеруса­лимге қажылығы.
• 1466 — 1472 жж. А.Никитиннің Үндістанға «кезбесі».

Нормандықтардың жорықтары (IXғ. бастап XIIғ. басына дейін)

• 983 ж. Эрик Рыжий Фарер аралдарынан бастап Исландия мен Гренландияға жүзу жасады.
• 1000 ж. шамасында Лайфтың Гренландиядан Лабрадорға (АҚШ) жүзіп өтуі..
• X ғ. Отер Норвегиядан шығып, достиг мыса Нордкап мүйісіне жетті, одан ары қарай Солтүстік Двина сағасына барды.

Маңызды орыс саяхаттары (XIV — XVғғ.)

• 1364 ж. А. Абакумович и С.Ляпа Объ өзені бойымен Ямал жарты аралына дейін жүріп өтті.
• 1379 ж. Стефан Пермский Мәскеуден Котласқа дейін жүріп өтті.
• 1389 ж. Митрополит Пимен Мәскеуден Иерусалимге қажылық жасады.
• 1420 ж. Зосима Мәскеуден Иерусалимге дейін жетті.
• 1436 ж. митрополит Исидордың Мәскеуден Фло­ренцияға саяхаты.
• 1483 ж. Ф.Курбский мен И.Салтык Травин Котластан Объке жүріп өтті.
• 1496 ж. Г.Истома Холмогордан Данияға дейін жүзіп өтті.
• 1497 ж. Д.Зайцев пен Д.Радев Таллиннан Рыбачий жарты аралына дейін жүзіп өткен.

Қытайлықтардың маңызды саяхаттары (XIII — XV ғғ.)

• 1221 — 1224 жж. Чан Чунь Пекиннен Кабулға жүріп өтті.
• 1403 — 1404 жж. Чжэн Хэнің Үнді мұхиты бойымен жүзіп өтуі.

Португалдықтардың маңызды теңіз экспедициялары

XV ғ. бастап XVI ғ. ортасына дейін

• 1482 — 1486 жж. Д.Кан Эльминнан (Судан) Крос мүйісіне дейін жүзіп өтті.
• 1487 — 1488 жж. Б.Диаштың Лиссабоннан Доб­рая Надежда мүйісіне дейін жүзіп өтуі.
• 1487 — 1492 жж. П.Ковильянның Гоадан (Үндістан) Көне Ормузға дейін жүзіп өтуі.
• 1497 — 1499 жж. Васко да Гама Үндістанға жетті.
• 1500— 1501 жж. П.А.Кабрал мен Д.Диаштың Үндістанға жүзіп баруы.
• 1501ж. Гашпар Кортириалы мен Мигел Лиссабоннан эскимостарға дейін жүзіп өтті.
• 1501 — 1502 жж. Америго Веспуччидің Лиссабоннан Оңтүстік Америкаға жүзуі.
• 1507, 1511, 1513 жж. Д’Албукеркидің Эфиопиядан Аравия теңізі мен Үндістанға жүзуі.
• 1509 ж. Сикейра Кочиннан (Үндістан) Малаккиге дейін жүзіп өтті.
• 1511 ж. Д.Фернандес Малаккиден Аютияға (Үндістан) дейін жүзіп өтті.
• 1511 ж. Руи Да Ку Малаккиден Пегуге дейін (Үндістан) жүзіп өтті.
• 1526 ж. Минезиш Малаккиден Жаңа Гвинеяға дейін жүзіп жетті.

Вест-Үндістан мен Орталық Америка жағалауларына маңызды саяхаттар (1492 — 1520 жж.)

• 1492 — 1493, 1493 — 1496, 1498 — 1500, 1502 — 1504 жж. Путешествия Х.Колумбтың Америка жағалауларына саяхаттары.
• 1499 — 1500 жж. А. Охеда и А. Весдуччи Үлкен Антиль және Багам аралдарын зерттей отырып, Кадистен Кариб теңізіне дейін жүзіп өтті.
• 1500-1502 жж.. Бастидас Севильядан бастап, Дарьенский шығанағына дейін жүзіп жетті.
• 1513 ж. Понсе де Леоне Флоридаға жүзді.
• 1513 ж. В.Н.Бальбоа Дарьенский шығанағынан Панам­ский каналына жүзіп жетті (Атлант мұхитынан Тынық мұхитына бірінші болып жүзіп өтті).
• 1517ж. Ф.Э. Кордова Гаванадан бастап Мексикан шығанағы бойымен Юкатан жарты аралына жүзіп жетті.
• 1518ж. Х.Д. Грихальва Матансодан (Куба) Кам­пече шығанағына жүзіп барды.
• 1519 ж. А.А. Пинеда Ямайкадан Мексикан шығанағына жүзіп барды.

Маңызды жер жүзін жүріп өту саяхаттары

XVI ғ. басынан XIX ғ. 60-шы жж. дейін

• 1519 — 1521 жж. Ф.Магелланның саяхаты.
• 1785-1788 жж. Ф.Лаперуздың саяхаты.
• 1791-1795 жж. Г.Ванкувердың саяхаты.
• 1803-1806 жж. И.Ф.Крузенштерн мен Ю.Ф. Лисянскийдің саяхаты.
• 1807-1809 жж. В.М.Головниннің саяхаты.
• 1813-1816 жж. М.П.Лазаревтың саяхаты.
• 1815-1818 жж. О.Е.Коцебудың саяхаты.
• 1819-1821 жж. Ф.Ф.Беллинсгаузен мен М.П. Лазаревтың саяхаты
• 1819-1821 жж. З.И.Понафиндинның саяхаты.
• 1819-1822 жж. М.Н.Васильев пен Г.С.Шишмаревтың саяхаты.
• 1822-1825 жж. М.П.Лазаревтың саяхаты.
• 1823-1826 жж. О.Е.Коцебудың саяхаты.
• 1826-1829 жж. Ф.П.Литкетың саяхаты.
• 1837-1840 жж. Дюмон-Дюрвиль мен Жакиноның саяхаты.
• 1831-1836 жж. Р.Фицройдың саяхаты.
• 1839-1843 жж. Д.К.Росс, Ф.Р.Крозьедің саяхаты..
• 1852-1854 жж. И.С.Унковскийдың саяхаты.

Алғашқы туристік ұйымдар

• 1841 ж. Т.Куктың қоғамы құрылды.
• 1882 ж. Т.Куктың алғашқы туристік дүниені айналып өту саяхаты.
• 1857 ж. Ағылшын альпілік клубы құрылды.
• 1862ж. Австрия тау клубы құрылды.
• 1863ж. Швейцариялық тау клубы құрылды.
• 1863 ж. Лондонда алғашқы «Альпілік журнал» құрылды.

Революцияға дейінгі Ресейдегі және КСРО-дағы туризм

• 1777 ж. В.Генштің «Жоспары…» шықты.
• 1877ж. тау әуесқойларының Тифлистік бірлестігі құрылды.
• 1878ж. Табиғаттанымдық және аль­пілік кавказдық клубының әуесқойлар қоғамы құрылды.
• 1890 ж.Қырым тау клубы құрылды.
• 1895 ж. Орыс туринг-клубы құрылды.
• 1899 ж. «Русский турист» журналы шықты.
• 1908 ж. Техникалық білімді тарату қоғамы құрылды.
• 1894 — 1898 жж. К.К.Ренгартеннің жер жүзін айналып өту саяхаты.
• 1911 — 1913 жж. А.П. Панкратовтың велосипедпен әлемді аралау саяхаты.
• 1920 ж. Біріккен дәрістік-экскурсиялық бюросы құрылды.
• 1923 ж. «Советский турист» журналы шықты.
• 1926 ж. ЦК ВЛКСМ кезінде туризм бюросы құрылды.
• 1928 ж. пролетарлық туризмнің қоғамы құрылды.
• 1928ж. «Интурист» Бүкілодақтық акционерлік қоғамының құрылуы.
• 1929ж. пролетарлық туризм мен экскурсияның Бүкілодақтық еркін қоғамының (ОПТЭ) құрылуы.
• 1932 ж. ОПТЭ-нің Бүкілодақтың бірінші съезді болды.
• 1936 ж. ВЦСПС Туристік-экскурсиялық басқармасының құрылуы.
• 1939 ж. «КСРО туристі» туралы ереже қабылданды.
• 1958 ж. «Спутник» Халықаралық жастар туризмі бюросының құрылуы.
• 1962 ж. ВЦСПС Туризм бойынша Орталық Кеңестің құрылуы.
• 1901 ж. Орыс тау қоғамы құрылды.
• 1918 ж. Бірінші кеңестік туристік ұйымы – Халықтық ағарту комиссариатының (Наркомпрос) мектептік экскурсиялар бюросының құрылуы.
• 1922 ж бастап. кеңестік кәсіподақ жұмысшылар мен қызметкерлер үшін жаппай серуендеулер ұйымдастырды.
• 1936 ж. КСРО-ның Орталық Орындаушы Комитеті (ЦИК) туристік-экскурсиялық істі Кәсіби Одақтардың Бүкілодақтық Орталық Кеңесінің (ВЦСПС) қарамағына, бұқаралық өзіндік (спорттық) туризмді – Дене шынықтырудың Жоғары кеңесіне (ВСФК) өткізіп беру туралы қаулы қабылдады. Кәсіби Одақтардың Бүкілодақтық Орталық Кеңесі (ВЦСПС) кезінде бұл қаулыны жүзеге асыру үшін Орталық туристік-экскурсиялық басқармасы (ЦТЭУ) құрылды, ал Дене шынықтырудың Жоғары кеңесі (ВСФК) кезінде Туризмнңің бүкілодақтық секциясы құрылды.
• 1956 ж. – КСРО Парижде негізі қаланған және БҰҰ шеңберінде қызмет атқаратын ресми туристік ұйымдардың Халықаралық Одағының нақты мүшесіне айналды.
• 20 шілде 1962 ж. – ВЦСПС Президиумі «Туризмнің ары қарай дамуы туралы» қаулы қабылданды.
• 1969 ж. мамыр – КСРО Министрлер Кеңесі мен ВЦСПС «Елдегі туризм мен экскурсияның ары қарай дамуы бойынша шаралар туралы» қаулы қабылдады.
• 1980 ж. – «Елдегі туристік-экскурсиялық істің ары қарай дамуы және оны жетілдіру туралы» тағы бір қаулы қабылдады.

Қазақстанда туризмнің даму кезеңдері

• 1875 ж. – А.В. Хорошкиннің Талғар шыңына шығуы.
• ХХ ғасырдың басы. – Верный қаласында Орыс тау қоғамының бөлімшесі құрылды.
• 1910 — 1912 жж. — Әліби Жангильдинның жаяу «әлемді аралау» саяхаты.
• 1913 ж. – Батыс-Сібір казактар бригадасы офицерлерінің ең алғаш атпен жүруі
• 1923 ж. – КазЦИК-те дене шынықтырудың Жоғарғы кеңесінің құрылуы.
• 1924 ж. – Алматыда Жетісу облыстық дене шынықтыру кеңесінің құрылуы
• 1925 ж. – Алматыда «Допризывник» спорт клубы және ең алғаш рет альпинизм секциясы ұйымдастырылды.
• 1929 ж. – тау туризмінің энтузиастары Г.И. Белоглазов, Ф.Л. Савин, В.М. Зимин Іле Алатауына бірнеше рет туристік жорықтар ұйымдастырды және Есік көліне алғашқы туристік жорық жасады.
• 1930 ж. – құрамы 16 адамнан тұратын Алматы қалалық пошта және телеграф жұмысшылар ұжымы Ф.Л. Савиннің басқаруымен мына күрделі емес маршрутқа аттанды: Алматы – Медеу – Көкжайлау – Үлкен Алматы көлі
• 1931 ж. қаңтар – В.М. Зимин мына маршрут бойынша туристердің алғашқы қысқы шаңғы жорығын өткізді: Алматы– Ұзынағаш – Қордай асуы
• 1931 ж. – Алматы қаласында Жетісу губерниялық мұражайында ОПТЭ – нің бірінші ұяшығы құрылды.
• 1935 ж. бастап – альпинистер жаппай шыңға шығуды жүргізді.
• 1935 ж. – В. Зимин Талғар шыңын бағындырды.
• 1936 ж. – Е. Колокольников Хантәңір шыңын бағындырды.
• 1936 ж. — «Горельник» алғашқы туристік базасы ашылды.
• 1936 ж. – «Горельник» лагерінде республикалық альпинистер клубы құрылды.
• 1938 ж. – алғаш бұқаралық туристік шара — Көкжайлау үстіртінде слет ұйымдастырылды. (200 қатысушы)
• 1948 ж. бастап – Қазақстанда құзға шығу тәжірибелене бастады.
• 1952 ж. бастап – Орта Азия мен Красноярск өлкесі командалары арасындадәстүрлі әріптестік жарыстар өткізілді.
• 1952 ж. – Қазақстандық туристік-экскурсиялық басқарманың (ТЭУ) ашылуы 1954 ж. бастап – клубтың біріншілігі, 1960 ж. бастап клуб альпинизм бойынша Қазақстан чемпионатттарына қатысты.
• 1955 ж. – «Иссык» турбазасы іске қосылды.
• 1958 ж. – туристік-экскурсиялық басқарма (ТЭУ) ортаазиялық туристік-экскурсиялық басқарма деп атала бастады.
• 1959 ж. – «Алматы» турбазасының құрылуы.
• I960 ж. – Казсовпроф кезінде туризм бойынша Республикалық басқармасының құрылуы.
• 1962 ж. – туристік-экскурсиялық басқарманың (ТЭУ) Туризм және экскурсия бойынша кеңестері болып қайта құрылуы.
• 1965 ж. – Алматыда және 5 облыстық кеңестерде (Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Орал және Шымкент) Туризм және экскурсия бойынша Қазақ Республикалық Кеңесі ұйымдастырылды.
• 1968 ж. – Алматыға таяу жерде Талғар ауданының Горный садовод ауылында орналасқан «Алматау» турбазасы ашылды.
• 1969 ж. – «Елде туризм мен экскурсияны ары қарай дамыту бойынша шаралар туралы» қаулы қабылданды.
• 1970 ж. бастап – Алматы автобазасы жұмыс істейді.
• 1975 ж. – «Медеу» мұз айдыны салынды.
• 1982 ж. – Эверест (Джомолунгмы, 8848 м) шыңына шығатын алғашқы кеңестік Гималай экспедициясының құрамына К. Валиев, Ю. Голодов, Е. Ильинский, В. Хрищатый, С. Чепчев деген алматылықтар кірді.
• 1988 ж. – туризм және экскурсия бойынша кеңестер туристік-экскурсиялық өндірістік бірлестіктер (ТЭПО) болып қайта құрылды.
• 1991 ж. – Туризм, дене шынықтыру және спорт Министрлігі құрылды.
• 3/VII 1992 ж. – «Туризм туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
• 1993 ж. – Туризм, дене шынықтыру және спорт Министрлігінің Қазақстан Республикасының жастар ісі, туризм және спорт Министрлігі болып қайта құрылуы.
• 1999 ж. – Қазақстан Республикасының көлік, коммуникация және туризм Министрлігі құрылды.
• 2000 ж. — Қазақстан Республикасының туризм және спорт Агенттігі құрылды.
• 6/III 2001 ж. – «Қазақстан Республикасында туризмді дамыту концепциясы» қабылданды.
• 13/VI 2001 ж. – «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заң қабылданды.
• 29/Xll 2002 ж. – «2003-2005 жж. туристік саланы дамыту бағдарламасы» бекітілді.

Халықаралық туризм

• 1963 ж. халықаралық туризм және экскурсиялар бойынша БҰҰ-ның конференциясы.
• 1968 ж. Халықаралық бүкіләлемдік туристік ұйымның құрылуы.
• 27 қыркүйек 1980 ж. Бүкіләлемдік туризм күнінің бекітілуі.
• 1980 ж. Манилада туризм бойынша Бүкіләлемдік конференциясының өтуі.
• 1985 ж. «Туризм хартиясы» мен «Туристік Кодексі» құжаттарының қабылдануы