Ежелгі Бактрия
Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет
Бактрия тарихының деректері. Бактрия - бүгінгі Тәжікстан мен Ауғаныстан жерінде ірге көтерген ежелгі мемлекет. Оның тарихы туралы алғашқы деректер парсылық шығармаларда кездеседі. Дегенмен, Бактрияның ежелгі дәірлердегі тарихы туралы мәселелер ұзақ уақыт айқын болмай келді.
XX ғасырдың басынан бастап археологтар Бактрия жерінде қазба жұмыстарын жүргізді. Олар ежелгі қалалардың орнынан сарайлардың, қорғандардың, қолөнер шеберханаларының қалдықтарын тапты. Ежелгі дәуірдегі каналдар да зерттелді. Археологиялық деректер Бактрия жеріндегі шаруашылық, егіншілік, қолөнер, құрылыс істері туралы көптеген мәліметтер береді.
Жазба деректерінің ішіндегі ең ежелгі мәліметтер беретін шығарма - "Авеста". Онда Бактрия - "тулары биік көтерілген ел" деп сипатталады. Ежелгі сақтардың дастандарында Орта Азия халықтарының тұрмысы, ерлік дәстүрлері туралы деректер бар. Грек тарихшылары ол дастандардағы кейбір оқиғаларды өз еңбектерінде пайдаланды. Мысалы, сақтар патшасы Аморганы парсы билеушісі Кир тұтқындап алады. Оны естіген Аморганың әйелі Спаретр әскер жинап, күйеін тұтқыннан босатады. Ежелгі сақтардың дастандарындағы адамдар мен олардың іс-әрекеттері кейіннен атақты ақын Фердоусидің "Шахнама" дастанына да арқау болды.
"Бактрия жері I Дарийдің кезінде он екінші аймаққа еніп, жыл сайын 360 талант салық төлеп тұрды" дейді Геродот. Бактрия туралы деректер қытай саяхатшысы Чжан Цянның еңбегінде және Сыма Цянның "Тарихи жазбаларында" бар.
