Бенгали тілі

Үлгі:Тілдер Бенгали тілі (Үлгі:Lang-bn) — бенгалдықтардың тілі, Үндіеуропа әулетінің Үнді-арий тобына жатады. Көбіне Бангладешта және и Батыс Бенгал үнді штатында кең таралған. Одан басқа жерлерде де сөйлеушілер бар, ол Ассам, Бихар және Орисса штаттары. Бенгали тіліндегі жалпы сөйлеушілер саны — 250 млн адамға жуық (2009).

Географиясы және статусы

Сурет:Bengalispeaking region.png

Бенгали тілінің таралуы

Үлгі:Reflist

Сурет:Languages of Bangladesh map.svg

Бангладештағы Бенгали және басқа тілдер

Бенгали тілі Оӊтүстік Азияныӊ солтүстік–шығыс жағындағы Бенгал деген атымен белгілі аймақта кеӊ таралған. Бұл Бангладештіӊ ресми тілі, яғни Үндістанныӊ 23 ресми тілдерініӊ бірі. Үндістанныӊ штаттарыныӊ арасында ресми тілі деген статусты Батыс Бенгалда (сәйлеушілер штат тұрғындарыныӊ 85 %–ын құрайды) және Трипурда (67 %–дан астам). Ассам штатында (тұрғындарыныӊ 28 %–ы), Андаман және Никобар аралдарында (шамасымен 26 %), Джаркханд (шамасымен 10 %), Аруначал-Прадеш және Мизорам (9 %–дан астам) және Орта Шығыстыӊ және Батыс елдеріндегі мемлекеттердіӊ эммигранттарыныӊ арасында сәйлеушілер көп. Жершарыныӊ 200 миллионнан астам тұрғындары бенгали тілін тұған тілім деп есептейді. Сөйлеушілер саны бойынша бенгали тілі 6–шы орнында.

Тарихы

Бенгали тілі туралы алғашқы міліметтер ерте заманнан, яғни X—XII ғ. белгілі. 1947 жылы Бенгал Үндістанмен Пәсістан арасында бөлінген кезде Бенгалдыӊ шығыс жағы, яғни бастапқы кезде Шығыс Пәкістан, кейіннен Бангладешта араб–парсы лексикасы қатты әсер етті.

Бенгал тілініӊ тарихын і кезеӊге бөлуге болады<ref>Зограф Г. А.,Бенгальский язык,Лингвистический энциклопедический словарь,1990,72</ref>:

• көнебенгал тілініӊ қалыптасуы
• ортабенгал ( XIV ғ.)
• жаӊабенгал ( XVIII ғ–дыӊ соӊынан).

Диалекттері

Бенгал тілініӊ диалекттері<ref>Зограф Г. А.,Бенгальский язык,Лингвистический энциклопедический словарь,1990,72</ref>:

• шығыс диалекті
• батыс диалекті
• Читтатонг диалекті.

В ходе стандартизации языка в конце XIX—XX ғ. аймақтыӊ мәдени орталығы Колката болған, сол кездерде бенгал тілініӊ стандартқа келтіруі болған. Бүгінгі күнде бенгал тілініӊ стандартты қалпы Үндістанныӊ Бангладешқа жақын шекарасында кеӊ таралған Надиа диалектінде негізделген. Дегенмен, Үндістанныӊ стандарттары Бангладештіӊ стандарттарына жиі сай болмай қалады. Мысалы, батыс жақта тұзды «nun» десе, шығыс жағында  — «lôbon» дейді.

Айтып өтетін жағдай — бенгали тілініӊ диалекттері стандарт қалпынан қатты айырмашылық береді. Сондай–ақ, оӊтүстік–шығыстағы Читтагонг қаласыныӊ диалекті стандарт тілінен қатты өзгешеленеді, стандарт тілімен үстіртін ұқсастығы бар десек те болады.