Қайран бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Қайран.''' Қазіргі түсінігімізде — әл-дәрмен, [[қауқар]]
дегенді білдіреді. «...оған қарсы қоюға өзімнің еш қайраным жоқ...» (Ө. Қанахин, Жер бас.).
«Қайран» сөзінің бір ерекшелігі көбіне «жоқ» тұлғасымен тіркесте көрінеді. Сөз төркіні түркі тілдері деуге
дерек жоқ емес. [[Хакас тілі]]нде «хайрал» тұлғасы үш түрлі мағынада кездеседі: 
#қам, қамқорлық; 
#жәрдем;
#құтқару, құтылу (Хак.-рус. сл., 1953, 267).

моңғол тілінде «хайран» сөзі — біздегі «қайран» тұлғасы беретін мағынамен қоса «аянышты», «сорлы» дегендерді де
меншіктенеді (Мон.-қаз. сөз., 1954, 253). «Қайран» сөзінің тарихы қалай болғанда да түркі,
моңғол халықтарының тілімен байланыстылығына шек
келтіруге болмайтын сияқты. Өйткені тұлға жағының
сәйкестігін былай қойғанда, мағыналарының өзі бірінен-бірі алшақ кетіп жатқан жоқ. Бір тілде «әл, дәрменді»
ұғындырса ([[қазақтар]]да), екіншісінде — осылармен байланысты жәрдем, қүтқару (хакастарда) немесе сорлылық, аянышты ([[моңғолдар]]да) жағдайларды түсіндіреді.

Демек, іс-қимылдың шама-шарқы және содан туындайтын нәтиже мағыналарын сезінеміз. Анығырақ айтқаида,
әл, дәрмені жоқ адамньщ қолдан келер жәрдемі, қамқорлығы да жоқ, осылардың бәрінен жұрдай адам сорлы да аянышты болары өзінен-өзі белгілі.<ref>Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6</ref>
 
==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Лингвистика]]
[[Санат:Қазақ тілі]]