Қазақстан Республикасының кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының Орталық мемлекеттік мұрағаты бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Мұражай
 |атауы        = Кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының Орталық мемлекеттік мұрағаты 
 |sort            = 
 |шынайы атауы        = 
 |сурет            = Здание ЦГА КФДЗ.jpg
 |сурет ені          = 
 |сурет атауы         = Кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының Орталық мемлекеттік мұрағаты, Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік ғылыми-техникалық құжаттама мұрағатының ғимараты
 |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
 |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
 |region          = [[Алматы]]
 |CoordScale      = 
 |құрылған уақыты         = [[1941|1941 жыл]]
 |орналасқан жері = [[Алматы]] 
 |түрі         = Ұлттық мұрағат
 |келушілер саны      = 
 |директоры        = 
 |аялдама          = 
 |ашылу уақыты          = 
 |сайты          = http://kfdz.kz
 |Commons         = 
}}

'''Кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының Орталық мемлекеттік мұрағаты'''<ref>{{cite web |url=http://kfdz.kz/ |title= Кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының Орталық мемлекеттік мұрағаты}}</ref> - [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] Халық комиссарлары кеңесінің [[1941|1941 жылғы]] [[29 наурыз]]дағы «[[КСРО]] мемлекеттік қоры мен [[КСРО]] мемлекеттік архивтер жүйесі туралы [[Ереже]]лерді бекіту жөніндегі» № 723 [[қаулы]]сына сәйкес [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] Халық Комиссарлар Кеңесі [[1943]] жылғы [[27 қаңтар]]да «[[1943]] жылғы [[1 сәуір]]ден бастап [[Алматы]] қаласында Орталық республикалық Мемлекеттік кинофотофонодокументтер архивін ұйымдастыру жөнінде» №25 қаулы қабылдады.

== Тарихы ==
Мемлекеттік кинофотофонодокументтер мұрағаты ғылыми-зерттеу мекемесі болып табылды және ол [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] НКВД архив бөлімінің құзырына қарады.<ref>{{cite web |url=http://kfdz.kz/index.php?module=History |title= Кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының Орталық мемлекеттік мұрағатының тарихы}}</ref>

Орталық Мемлекеттік кинофотофонодокументтер архивіне республика аумағында түзілген, саяси, тарихи, мәдени мәні бар барлық кинофотофоно құжаттар енгізілді. [[1957|1957 жылдың]] соңында республикалық орталық мұрағаттар жүйесін қайта құруға байланысты [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|ҚазКСР]] ОМ КФФД архиві [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|ҚазКСР]] Орталық Мемлекеттік архиві құрамына бөлім ретінде енді. 
[[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] құрылуына байланысты [[1992|1992 жылы]] мұрағат [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] Орталық мемлекеттік кинофотоқұжаттар және дыбысжазбалар мұрағаты болып аталды.

== Мұрағат қорына шолу ==
=== Кино құжаттар ===
[[File:Aliya.jpg|thumb|200px|[[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия]]]]
[[File:Амангелді Үдербайұлы Иманов.jpg|thumb|180px|left|[[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]]]]

Мұрағат киноқорында «Восток кино» студиясы мен «Межрабпром» кинотресінің [[оператор]]лары түсірген алғашқы деректі очерктер сақталған. Сол жылдар фильмдер арасында «Қазақтардың өмірі мен тұрмысы» («Жизнь и быть казахов») ([[1927|1927 ж.]]), «[[Алматы]] Қазақстан [[Астана (айрық)|астанасы]]» («Алма-Ата – столица Казахстана») ([[1929]] ж.), «Түрксіб» ([[1930|1930 ж.]]) атты ленталар – айрықша құнды дүниелер болып табылады. [[1943|1943 жылдан]] бастап мұрағат қорларына [[Екінші дүниежүзілік соғыс]]тың «жанды» тарихы – алғашқы киноүлдір орамдары келіп түсе бастады. Сол кезге тән деректі мол мұраларды қалыптастыруда [[Мәскеу]], [[Ленинград]] және [[Алматы]] кинематографистерінің күшімен құрылған Еліміздің біріккен орталық [[киностудия]]сы көп көмек көрсетті. Осы [[киностудия]]ның базасында [[Алматы]]да мерзімімен «Союзкиножурнал» туындылары шығарылып тұрды. Бұлардың бір бөлігі соғыс аяқталған соң Қазақстанда қалды. Қазір олар мұрағаттың «Алтын қорын» құрайды.

[[Азамат соғысы]]на, [[Ұлы Отан соғысы]]на қатысушылардың, еңбек ардагерлерінің, ғылым мен мәдениет қайраткерлерінің деректі фильм-портреттері: [[Рысқұлұлы, Тұрар|«Тұрар Рысқұлов»]], [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|«Әлия»]], [[Дина Нұрпейісова|«Дина»]], [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|«Амангелді Иманов»]], [[Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова|«Мәншүк»]], «Талғаттың қыран биігі» (Высокое небо Талгата), [[Бегалин Мәжит Сапарғалиұлы|«Мәжит Бегалин»]], [[Сәкен Сейфуллин|«Сәкен Сейфуллин»]], тағы да басқа туындылар республика тарихының өзендік дербес парақтары болып табылады. Мұрағатта сақтаулы фильмдер, журналдар, арнаулы шығарылымдар (50000 сақтау бірлігіне жуық) Қазақстанның бірегей киношежіресін құрайды.

=== Фото құжаттар ===
Фотоқұжаттар қоры ауқымды да, әрқилы. Олардың ең көнелері [[19 ғ.|ХІХ ғасыр]]дың аяғы мен [[20 ғ.|XX ғасыр]]дың бас кездеріне тән, негізінен тұрмыстық, көріністік суреттер. Өз дәуірінің деректі куәсі ретінде бұлардың құндылығы күн санап арта түсуде. Сый ретінде сақтауға берілген жеке қорлар мен коллекциялар мұрағаттың айрықша мақтанышы.

[[File:Dnishev.jpg|thumb|350px|[[Әлібек Дінішев]]]]

Д.П. Багаевтың фотоқұжаттар коллекциясы мұрағаттың өзіндік визит карточкасы болып табылады. Коллекцияның шыны пластинкалардағы негативтері айрықша құнды деректер.
Мұрағат фотоқорында негативтердің 250000 сақтау бірлігі жинақталған. 
Магниттік дыбысжазбалардағы, грампластинкалардағы, компакт-кассеталардағы 15000 сақтау бірлігін құрайтын фоноқор – теңдесі жоқ дүниелер. Бұлар қазақ халық музыкасының, авторлық орындаудағы шығармалардың, айтыстардың, алғашқы қазақ операларының дыбысжазбаға түсірілген нұсқалары, аса көрнекті қайраткер замандастарымыздың өз дауыстары. Бүгінгі күндері мұрағат қорлары жаңа Қазақстан – тәуелсіз, егеменді мемлекетіміз туралы әңгімелейтін материалдарымен толыға бастады. Өткенді танып-білмей жаңа қоғам құру мүмкін емес. тарихты практикалық және фактілік тұрғыдан зерттеуге ортақ жадымыздың қоймасы - мұрағаттар үлкен көмек көрсетеді.

Орталық мемлекеттік кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбалар мұрағаты бұл күндері «Асыл мұра» жобасы бойынша (Қазақстанның музыкалық жәдігерліктері) фоноқұжаттар негізінде [[Ғарифолла Құрманғалиев]]тің, [[Күләш Жасынқызы Бәйсейітова|Күләш Бәйсейітованың]], [[Сарыбаев Болат Шамғалиұлы|Болат Сарыбаевтың]], [[Жамал Омарова]]ның, [[Қали Жантілеуов]]тың, [[Ришат Абдуллин|Ришат]] пен [[Мүсілім Мүкімұлы Абдуллин|Мүсілім Абдуллиндер]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы]]ның халық әртістерінің – [[Бибігүл Төлегенова]]ның, [[Ермек Бекмұхамедұлы Серкебаев|Ермек Серкебаевтың]], [[Роза Жаманова]]ның, [[Әлібек Дінішев]]тің және [[Ахмет Қуанұлы Жұбанов|Ахмет Жұбановтың]] орындауларындағы шығармалардан он үш компакт-дискілер дайындалды.

Орталық мемлекеттік кинофотоқұжаттар және дыбыс жазбалар мұрағаты [[Қазақстан|Қазақстан Республикасында]] 2001-2005 жылдары мұрағат ісін дамыту бағдарламасына сәйкес көрсетілген жылдары дәстүрлі (үлдірдегі) киноқұжаттарды қазіргі заманғы (цифрлы) негізге көшіру мәселесін белгілі бір дәрежеде шешуге мүмкіндік беретін бейнежазбалық және бейнекөрсеткіш құралдар алды.

==Дереккөздер==
*Қазақстан мұрағаттары 2007 ж № 1-2
*«Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 қарашадағы № 1148 Қаулысы
*«Мәдениет туралы» Заңға тәуелді актілер

== Сыртқы сілтемелер ==
<references/>

[[Санат:Қазақстан мұрағаттары]]