Хроматография (жалпы түсінік) бетінің бастапқы мәтінін қарау

Хроматографиялық әдістің негізін салушы орыс ботанигі М.С.Цвет ([[1872]]-[[1919]]). Ол [[1903]] жылы күрделі зат қоспасын бөліп алудың хроматография ({{lang-el|"хроматос"}} - [[түс]] деген сөзі) деп аталатын жаңа әдісін ұсынды. Бұл әдіспен [[хлорофилл]] өсімдігінің біртекті деп есептеліп келген жасыл пигментін бірнеше түстегі өнімдерге жіктеді. Ол үшін жасыл [[жапырақ]]ты езіп, [[органика]]лық еріткішпен шаймалап алынған затты диаметрі 10-60 мм, ішіне бор ұнтағы толтырылған тік шыны түтікшеге құяды. Мұндай шыны түтіктерді хроматографиялық бағана деп атайды. Түтіктің төменгі ұшында шүмек бар. Бағанадағы шайма үстіне петролейн әтрирін (бензиннің жеңіл ұшатын таза түрін) қосқанда, шаймаланған зат құрамындағы әрбір жеке қосылыс бор ұнтағында әр түрлі жылдамдықпен төмен қарай жылжиды. Олар бағана бойымен әр түрлі сақиналы буындарға бөлінеді. Шүмекті әлсін-әлі ашу арқылы оларды жеке-жеке бөліп алады. Бұл [[хроматография]]дағы әрі негізгі, әрі бірінші зерттеу болды. Ол хроматография түрлерге біртұтас теориямен байланыстырады. [[Зат]] - сорбент - еріткіш жүйесіндегі бөлінудің күрделі сипатын ашып берді. Әйтсе де бұл әдіс органикалық, әсіресе, табиғи органикалық қосылыстарды зерттеуге ғана пайдаланылып, өзге салаға еркін енбей келеді.

Брандт ([[1927]] ж.) сорбент ретінде сульфат ионын анықтау үшін цеолитті пайдаланады. Хроматографияны жаңа сапалық деңгейге көтерген бұл жаңалық та әуелде ескерусіз қалып, жасанды жаңа ион алмастырғыштар тобының пайда болуымен кайта дамыды.

[[1938]] жылы Н.А.Измаилов пен М.С.Шрайбер аналитикалық мақсатқа арнап жұқа қабатты хроматографияны пайдалануды ұсынды. Олар сорбент ретінде әйнекке жалатылған алюминий тотығының ұнтағын пайдаланады. Бұл әдіспен олар түрлі дәрі-дәрмектік шөптерден экстрлеу (шаймалау) жолымен [[алкалоидтар]]ды бөліп алады.

А. Мартин мен Р. Синдж ([[1941]]) тарату хроматографиялық әдісін енгізді, осы еңбектері үшін олар Нобель сыйлығына ие болды. Олар бұрыннан белгілі [[дистилляция]] теориясындағы теориялық табақша үлгісін хроматофамма негізін түсіндіру үшін пайдаланады. [[1946]] ж. Р. Синдж липофильді қозгалыссыз фазасы бар сұйықтық хроматография әдісін ұсынды. Сөйтіп бұл қазіргі сұйықтық хроматографияның негізін қалады.

А. Мартин мен Л. Джеймсон ([[1952]] ж.) - газ-сұйық хроматографияның негізін салушылар. Бұл әдіс өте қысқа мерзімнің өзінде қолданатын жабдықтарды жақсы жетілдіріп,  қолдану аясын кеңейтті. [[Газ]]-сұйық хроматофафия әдісі бірінші болып өндіріске ене бастады.

Капилляр бағаналарды пайдалану газ және газ-сұйық хроматофафияның тиімділігін арттырды. Голей ([[1956]] ж.) қоспаны бөлуде тұңғыш рет [[капилляр]]лы бағаналарды колданды.<ref>Құлажанов Қ.С.Аналитикалық химия: II томдық оқулық . II - том. Оқулық. Алматы:«ЭВЕРО» баспаханасы, 2005. - 464 б. ISBN 9965-680-95-7</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}

Қазіргі сұйық бағаналы газ хроматографы қоспадан құрамдас бөліктерді детектрлеуге мүмкіндік беретін масс-спектрометрмен жақсы үйлестірілген.

[[Санат:Аналитикалық химия]]
[[Санат:Химия]]
[[Санат:Ғылым]]