Сызықтық спектрлер бетінің бастапқы мәтінін қарау

Сиретілген [[газ]]дар немесе кез келген [[Химиялық элементтер|химиялық элементтің]] буларын қыздырғанда [[жарық]] шығара бастайды. Егер осы жарықтың жіңішке шоғын [[призма]] арқылы өткізіп, спектрге жіктейтін болса, әр түсті, жіңішке жарқыраған айқын [[сызық]]тар көрінеді (түрлі-түсті қосымадағы 7,8-суреттер). Осындай сызықтардың [[Жиынтық|жиынтығын]] сызықтық спектр деп атайды. Зерттеулер әр газдың тек өзіне ғана тән сызықтық спектрі болатынын көрсетті.

Спектрдің әрбір сызығына қандай да бір нақты [[толқын]] [[Ұзындық|ұзындығы]], яғни [[жиілік]] сәйкес келеді. Олай болса, сиретілген [[газ]]дар тек толқын ұындықтары (жиіліктері) белгілі бір нақты [[мән]]дерге тең электро-магниттік толқындар ғана шығарады. Heгe бұлай? He [[себеп]]ті берілген газдың спектрі жиіліктердің ν<sub>1</sub>,ν<sub>2</sub>,ν<sub>3</sub>... дискретті мәндерінің [[Жиынтық|жиынтығынан]] тұрады? Бұл мәндер немен анықталады? Бұл маңызды [[сұрақ]]тарға жауапты атомдардың ішкі [[құрылым]]ынан іздеу керек. Себебі кез келген сиретілген газ молекулалары жеке атомдардан тұрады, сондықтан сәулелену атомдардың ішінде жүретін процестерге [[байланыс]]ты болуы керек.

Барлық сызықтық спектрлердің ішіндегі ең қарапайымы [[сутегі]]нің спектрі. Спектрдің көрінетін бөлігі небары төрт сызықтан тұрады. Сондықтан [[тәжірибе]] жүзінде ең толық зерттелген — осы сутегінің спектрі. Тәжірибелердің нәтижелерін зерделей отырып швейцариялық [[ғалым]] Бальмер сутегі спектрінің көрінетін бөлігіндегі барлық сызықтардың жиілігін анықтайтын формуланы тапты:

::ν=R(1/2<sup>2</sup>-1/n<sup>2</sup>),

мұндағы R = 1,0968 • 10<sup>−7</sup>м<sup>−1</sup> — Ридберг тұрақтысы, n = 3, 4, 5, 6, ... . Бұл — Бальмер формуласы. Бальмер [[формула]]сымен анықталатын спектрлік сызықтардың бір-бірінен өзгешелігі n-нің мәнінде, ал олардың жиынтығы Бальмер сериясы деп аталады.

Кейінірек сутегі спектрінің [[ультракүлгін]] және инфрақызыл бөліктерінен тағы бірнеше [[серия]]лар табылды. Бұл сериялардағы сызықтардың жиіліктерін де Бальмер формуласына ұксас өрнектермен анықтауға болады. Барлық сериялар үшін жазылған [[өрнек]]терді біріктіре отырып, Бальмер мынадай жалпы формула жазды:

::ν=R(1/m<sup>2</sup>-1/n<sup>2</sup>)
мұндағы m = 1,2,3,..., n = (m+1), (m+2), (m+3)...<ref>Физика: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-Ф49 математика бағытындағы 11 сыныбына арналған оқулық /С. Түяқбаев, Ш. Насохова, Б. Кронгарт, т.б. — Алматы: "Мектеп" баспасы. — 384 бет, суретті. ISBN 9965-36-055-3</ref>

==Дереккөздер==

<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Физика]]



{{stub}}