Сезімділік бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Сезімділік''' – [[адам]]ның айқын білінген заттық сипаты бар және біршама орнықтылығымен ерекшеленетін эмоциялық күйіну-сүйінулерінің айрықша түрі. Қалыптасқан нақты жағдайлардағы заттардың [[субъект]]ивтік маңызын бейнелейтін жағдаяттық [[эмоция]]лар мен [[аффект]]ілерден өзгеше, сезімдер тұрақты [[мотивация]]лық маңызы бар құбылыстарды саралайды. Тұлғаға оның қажетсінулеріне сай келетін заттарды ашып және оларды қанағаттандыру жөніндегі қарекетке ынталандырып, сезімдер бұл қажетсінулердің болуының нақты – субъективтік нысаны болып табылады. С.-дің [[қалыптасу]]ы – адамның тұлға болып дамуының қажетті шарты.
*[[Мінез]]-[[құлқы]]ның түрткі-себептерін, мұраттарын, нормаларын білудің бір өзі адамның оларды басшылыққа алу үшін жеткіліксіз. Орнықты сезімдер заты болғаннан кейін ғана бұл білімдер қарекетке нақты түрткі болады. Адам [[сезім]]дерінің қоғамдық шарты қоғамның дамуы барысында өзгеріп отырады. Онтогенезде сезімдер жағдаяттық эмоциялардан гөрі кейін пайда болады; ''олар отбасының, мектептің, өнердің және өзге қоғамдық институттардың'' [[тәрбие]]лік әсерінің ықпалымен индивидтік сананың дамуына орай қалыптасады. Эмоциялық [[тәжірибе]]ні қорыту нәтижесі ретінде пайда болып қалыптасқан сезімдер адамның эмоциялық саласының [[жетекші]] түзілімдеріне айналады да, өз кезегінде жағдаяттық эмоциялардың [[динамика]]сы мен [[мазмұн]]ын анықтай бастайды. ''Мысалы'', жақын адамына деген сүйіспеншілік сезімінен жағдайға байланысты ол үшін алаңдау, айырылып қалса қайғыру, жүздескенде қуану, сүген адамы сенімді ақтамаса ыза болғанда дамуы мүмкін. Мұндай жағдаяттық эмоциялар қалыптасқан жағдайларға қатысты сезімнің мазмұнын нақтылайды да, белгілі бір әрекетке ынталандырып, сезімнен өрбіген қарекеттің дамуына септеседі. Кейде сезімдер мен оларға ілеспе эмоциялар олардың объектілеріне қайшылықты қатынас тудыруы мүмкін.
*[[Тұлға]]ның қалыптасу процесіне сезімдер [[иерархия]]лық жүйеде ұйымдасады; онда бір сезімдер [[жетекші]] орныда, басқалары әлеуеттегі, жүзеге аспайтын беталыстар болып қала береді. Үстем сезімдердің мазмұны [[тұлға]]ның бағыттылығының ең маңызды [[сипат]]тамаларының бірін анықтайды. Сезімдерді топтастырудың ең көп тараған бір түрінде олардың жекелеген түрлері өздері көретін қарекет салалары бойынша сараланған. [[Адам]]ның [[әлеумет]]тік болмысқа эмоциялық қатынасының бүкіл байлығы қамтылған биік сезімдер айрықша топ құрайды. [[Адам]]гершілік сезімдер саласына адамның әлеуметтік [[мекеме]]лерге, мемлекетке, басқа адамдарға, өзіне-өзінің көзқарасын айқындайтынның бәрі жатады. Танымдық қарекет адамда танымдық немесе ақыл-ойлық сезімдерін туғызады. Олардың пәні білім алу процесінің өзі, сондай-ақ оның нәтижесі болады; ақыл-ой сезімдерінің шыңы адамның ақиқатқа деген жалпылама сүйіспеншілік сезімі болып шығады. Биік сезімдердің арасында қарекетпен байланысты: еңбекпен, оқумен, спортпен байланысты практикалық сезімдер маңызды орын алады. Пәндік мазмұнның жалпыламалық дәрежесі бойынша сезімдер [[нақты]] ''(мысалы, балаға, өнер туындысына қатысты сезімдер)'', [[жалпы]]лама ''(жалпы алғанда балаларға, музыкаға деген сезімдер)'' және [[абстракт]]ілі ''(әділеттік сезімі)'' болып бөлінеді.

==Дереккөздер==
<ref> Таным. Астана: Елорда, 2004. ISBN 9965-06-371-0 </ref>

[[Санат:Биология]]