Мұнай және Нигерия халықтары бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Flag of Nigeria.svg|thumb|left|250px|Нигерия жалауы]]
[[Нигерия Федеративтік Республикасы]]ның аумағы мұхиттан жағалаудағы батпақтардың тар жолағы созылып жатқан құмды жағажайлармен бөлінген. Елдің оңтүстік бөлігі солтүстікке қарай біртіндеп көтеріліп, сатылы [[Джоя үстірті]]не ауысатын теңіз жағасындағы жазықта орналасқан.
[[Сурет:Nigeria linguistic 1979.jpg|thumb|Нигерия халқы]]
[[Сурет:Market in Lagos, Nigeria.jpg|thumb|right|Лагостағы базар]]
Нигерияның басты су күретамары — [[Нигер өзені]] елді солтүстік-батыстан оңтүстікке қарай қиып өтіп, [[Атлант мұхиты]]ндағы [[Гвинея шығанағы]]на құятын жерінде ауданы 86 мың км<sup>2</sup> болатын орасан үлкен атырау құрайды.

Жағалаудағы жауын-шашынның жылдық орташа мөлшөрі 1800-ден 3800 мм-ге дейін жетсе, елдің солтүстігінде 25 мм-ден де аз болады. Өзен аңғарлары мен жағалауда жауын-шашынның мол түсуі дәнді дақылдардың, әсіресе күріштің мол өнімін өсіруге мүмкіндік береді. Теңіз шығысындағы жазықты басты байлығы [[қызыл ағаш]] болып табылатын жауын-шашын мол жауатын [[тропиктік ормандар]] жауып жатыр.

Солтүстікке қарай ормандар сиреп, егіншіліктің негізгі аудмндары биік шөпті саванналарга жол береді. Одан әрі саванналар шөлге ұласатын [[Сахель шөлейті]]мен алмасады.

==Шаруашылығы==
[[Мұнай]] — экономикасының негізі. Нигерия [[қалайы]], [[темір кентасы]], [[ниобий]], [[тас көмір]], [[мырыш]] пен [[қорғасын]] сияқты пайдалы қазбаларға бай. Алайда елдің экономикалық гүлденуінің негізі мұнай болды. [[Дүниежүзілік рынок]]тағы мұнай өндірушілердің бірі болып отырған Нигерия күніне 2 млн-дай баррель мұнай өндіреді. [[Мұнай экспорты]]ның 90%-ын құрайды, бірақ ол әкелетін байлық жемқорлықтың тың арқасында аз адамдарға ғана бұйырады. [[Газ]] бен басқа [[кен байлықтары]]н өндіру жеткіліксіз қарқынмен жүргізілуде. [[Егін шаруашылығы]]на елдің бүкіл жұмысшы күшінің 70%-ы қамтылған. Орасан үлкен [[плантация]]ларда экспортқа шығарылатын өнімдер — [[какао]], [[бұршақ тұқымдастар]], [[каучук]]ті өсімдіктер, [[мақта]] өсіріледі. [[Сорго]], [[тары]], [[жүгері]], [[ямс]], [[таро]] мен [[күріш]]ті ұсақ шаруа шаруашылықтары өсіреді. Халықтың тез өсуі азық-түлік өнімдерін сырттан әкелуге мәжбүр етеді.
[[Сурет:Nigeria sm02.gif|left|thumb|Нигерия Картасы]]
==Халықтар мен халықтық топтар==
Бұрынғы заманда, еуропалық отарлаудан көп бұрын Нигерия аумағында ұлы империялар мен қала-мемлекеттер өмір сүрген. X—XII ғасырлардың өзінде мұнда [[йорубалар]]дың ([[Ифе]]), [[хаусалар]]дың ([[Калина]], [[Кано]], [[Канем-Борну]], т.б.), [[эдолар]]дың ([[Бенин]]) ерто феодалдық патшалықтары пайда болды. [[Хаусалар]]дың мемлекеттерінде мемлекеттік басқару жүйесі жақсы жолға қойылып, халық салықтарды уақытында төлеп отырды, екпінді күші — атты әскер болған тұрақты армиясы болды. XIII—XV ғасырларда бұл аймақтың мемлекеттерінде шөл дала арқылы мұсылман саудагерлері әкелген ислам діні орнықты.

==Мәдениеті мен діни сенімдері==
''Йоруба, хауса және игбо халықтары ел халқының 50%-на жуығын құрайды.'' Қалған тұрғындар елдің көп қырлы және бай мәдениетіне өз үлестерін қосатын 250-ге жуық әр түрлі этникалық топтарға жатады. Этникалми әр түрліліктен басқа Нигерияда діни қағида бойынша бөлу де орын алған. Солтүстігінде [[мұсылман]]дар көп, ал оңтүстік тұрғындары [[христиан діні]]н немесе дәстүрлі діни наным-сенімдерді ұстанады.

Әр түрлі мәдениеті мен діни сенімдері бар толып жатқан халықтарды біртұтас мемлекетте ұстап отыру оңай шаруа емес, бұл әсіресе солтүстіктегі мұсылмандарға қатысты нәрсе. [[1960]] жылы [[тәуелсіздік]]ке ие болғаннан кейін Нигерияда бірнеше қарулы қақтығыстар болып өтті. Aл 1967—1970 жылдары игбо жікшілдері [[Биафра провинциясы]]н өздерінің ресубликасы ретінде жариялағаннан кейін елде азамат соғысы өріс алды. Одан кейін орнаған әскери тәртіп он бес жыл өткен соң [[1999]] жылғы азаматтық үкіметті сайлаумен аяқталды. Ол үкімет елдегі орнықсыз бейбітшілікті сақтауға тырысуда.<ref>Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия.
Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007.
ISBN 9965-36-216-5</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:География]]


{{Stub}}