Мыс қосылыстары бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[File:Ankh.svg|thumb| alt=A.| ''[[Мыс белгісі]]''.]]
'''Мыс қосылыстары'''<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 6 том</ref>– мыс элементі түзетін химиялық қосылыстар.<br />
==Мыстың бір және екі валентті қосылыстары.==
[[Мыс]] қосылыстарында бір және екі валентті. Мыстың бір валентті қосылыстарына Cu2О, CuОН, СuCl, Cu2S жатады. Мыс (І) [[оксид]]і Cu2О – қызыл түсті [[кристалл]], балқу t 1240ӘC, суда ерімейді. Табиғатта [[куприт минералы]] түрінде кездеседі. Сu-ды аз мөлшердегі [[оттегі|оттек]] қатысында қақтау, CuО-мен мыс қоспасын қыздыру, т.б. әдістер арқылы алады. [[Мыс купоросы]] өндірісінде, [[шыны]], [[керамика]], [[глазурь]] үшін [[пигмент]] ретінде қолданылады. Жанама жолмен алынған мыс (І) гидроксиді CuОН – суда ерімейтін зат. Ол аммиакпен [Cu(NH3)2]ОН кешенді қосылыс түзеді. Мыс (І) хлориді, СuCl – балқу t 450ӘС, қайнау t 1212ӘС, салқын суда нашар (ыстық суда [[гидролиз]]денеді) ериді, концентрлі [[тұз қышқылы]] мен [[пирид]]инде жақсы ериді. Оны CuSO4 және NaCl-дың қаныққан ерітінділерінің қоспасынан SO2 жіберу арқылы, мысты CuCl2 немесе НСl-мен ауада әрекеттестіру арқылы алады. [[Ацетилен]]ді тазалауда және органикалық синтезде [[катализатор]] ретінде, т.б. қолданылады. Мыс (І) сульфиді Сu2S – қара түсті кристалл, балқу t 1130ӘС, суда, [[спирт]]те ерімейді. Табиғатта [[халькозин минералы]] түрінде кездеседі.<br />
==Қолданылуы.== 
Мыс алуда негізгі шикізат ретінде қолданылады. Екі валентті мыс қосылыстарының кең таралғандары СuО, Cu(OH)2, CuSO4, СuCl2. Мыс (ІІ) оксиді CuO – қара түсті кристалл, 1026ӘС-та ыдырайды, суда, спиртте ерімейді. Табиғатта тенорит минералы түрінде кездеседі. Мыс ұнтақтарын ауада ұзақ қақтау арқылы алады. Шыны, керамика пигменті, [[инсектицид]] ретінде, гальванотехникада [[электролиттер]] дайындау үшін қолданылады. Мыс (ІІ) [[гидроксид]]і Cu(ОН)2 – көгілдір-жасыл кристалды немесе [[аморфты зат]], суда ерімейді. Қыздырғанда ыдырайды. Оны сулы ерітіндіде мыстың тұздарын сілтілермен әрекеттестіру арқылы алады. Шыны, эмаль, глазурь пигменті, мыстың тұздарын алу, т.б. мақсаттарда пайдаланылады. Мыс сульфаты CuSO4 – кристалл; суда, сулы-спирт ерітінділерінде ериді, 258ӘС-та сусызданады, көк кристалл [[пентагидрат]] ([[мыс тотияйыны]] – CuSO45Н2О) түзіледі. Табиғатта халькантит (пентагидрат) түрінде кездеседі. Сu, CuO немесе CuOH2-ні Н2SО4-пен әрекеттестіру арқылы, Сu2S немесе СuS-ті О2 қатысында күйдіру арқылы алады. Ол тері өңдеуде, [[аккумулятор]]ға [[электролит]] ретінде, бояу пигментін, дәрілік заттар дайындауда қолданылады. Мыс (ІІ) хлориді CuCl2 – қоңыр сары түсті кристалл, балқу t 596С, суда, спиртте, ацетонда ериді. Оны CuO немесе СuСO3-ті тұз қышқылымен әрекеттестіру арқылы, т.б. әдістермен алады. Ол металдарды мыстау үшін, [[крекингтеу]]де,[[декарбоксилдеу]]де, органикалық тотығу-тотықсыздану реакцияларында катализатор ретінде қолданылады. Бұлардан басқа мыс [[нитрат]]ының [[гексагидрат]]ы Cu(NO3)26H2O, [[дигидроксокарбонаттар]] Cu CO3Cu(OH)2, мыс ацетатының моногидраты Cu(СН3 СОO)2Н2О сияқты тұздары бар. Мыс тұздарының барлығы улы, сондықтан мыстан жасалған ыдыстардың барлығын қалайылайды.

==Сілтемелер==
* [[Химиялық элементтер]]  
* [[Қоспалар]]  
* [[Мыс]]
== Дереккөздер ==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Ғылым]]
[[Санат:Химия]]
[[Санат:Химиялық элементтер]]


{{Chem-stub}}