Морзе әліппесі

Қазақстан Энциклопедиясы жобасынан алынған мәлімет

12:32, 2017 ж. сәуірдің 20 кезіндегі Moderator (Талқылауы | үлесі) істеген түзету

(айырм) ← Ескі түзетулер | Ағымдағы түзетулер (айырм) | Жаңа түзетулер → (айырм)

Сурет:Thesos.jpg
Радист Морзе әліппесін қолданып дабыл жіберуде.
Сурет:International Morse code.png
Морзе әліппесі

Морзе әліппесі, Морзе коды – шартты сигналдар жүйесі. Морзе әліппесі америкалық өнертапқыш Сэмюэл Морзе (1791 –1872) ойлап тапқан аппарат (Морзе аппараты) арқылы жүзеге асырылады. Морзе аппаратымен хабарларды кодпен беруге және қағаз таспаға кодпен жазып алуға болады.<ref>Жолымбетов Ө.Ш., Құлназаров А.К., Спорт терминдерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақша-орысша, ISBN 9965-822-48-4</ref> Морзе кодында әрбір әріпке немесе таңбаға ток импульстерінің қысқа мерзімді (нүкте) және үш есе ұзағырақ (тире) сигналдың белгілі бір комбинациясы сәйкес келеді; олардың арасы нүкте ұзақтығына тең токсыз интервалмен бөлініп отырады. Сөздегі әріп және көп таңбалы цифрлар арасы әр комбинацияны аяқтайтын үш еселі токсыз интервалмен, ал текстегі сөздердің арасы бес еселі токсыз интервалмен бөлінеді. Морзе аппаратында әрбір әріп байланыс желісі мен батареяға қосылған контактыны (түйіспені) кілттің көмегімен қосу арқылы беріледі.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев — Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, XI том 27 бет.</ref><ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3</ref>

Морзе әліппесі

Орыс әріптері Латын әріптері Морзе коды «Шырқауы (орыс тілінде)»
A Үлгі:Audio-nohelp · − ай-даа, ай-ваа
Б Үлгі:Audio-nohelp − · · · баа-ки-те-кут, беей-ба-ра-бан
В Үлгі:Audio-nohelp · − − ви-даа-лаа, вол-чаа-таа
Г Үлгі:Audio-nohelp − − · гаа-раа-ж, гаа-гаа-рин
Д Үлгі:Audio-nohelp − · · доо-ми-ки
Е (также и Ё) Үлгі:Audio-nohelp · есть
Ж Үлгі:Audio-nohelp · · · − же-ле-зис-тоо, жи-ви-те-таак, я-бук-ва-жее, же-ле-ки-таа
З Үлгі:Audio-nohelp − − · · заа-каа-ти-ки, заа-моо-чи-ки, заа-раа-зи-ки
И Үлгі:Audio-nohelp · · и-ди
Й Үлгі:Audio-nohelp · − − − йас-наа-паа-раа, йош-каа-роо-лаа, и-краат-коо-ее
К Үлгі:Audio-nohelp − · − каак-же-таак, каак-де-лаа, каа-тень-каа
Л Үлгі:Audio-nohelp · − · · лу-наа-ти-ки
М Үлгі:Audio-nohelp − − маа-маа, моор-зее
Н Үлгі:Audio-nohelp − · ноо-мер, наа-те
О Үлгі:Audio-nohelp − − − оо-коо-лоо
П Үлгі:Audio-nohelp · − − · пи-лаа-поо-ёт, пи-лаа-ноо-ет
Р Үлгі:Audio-nohelp · − · ре-шаа-ет, ру-каа-ми
С Үлгі:Audio-nohelp · · · си-ни-е, си-не-е, са-мо-лёт
Т Үлгі:Audio-nohelp таак
У Үлгі:Audio-nohelp · · − у-нес-лоо, у-бе-гуу
Ф Үлгі:Audio-nohelp · · − · фи-ли-моон-чик
Х Үлгі:Audio-nohelp · · · · хи-ми-чи-те
Ц Үлгі:Audio-nohelp − · − · цаа-пли-наа-ши, цаа-пли-цаа-пли, цаа-пли-хоо-дят, цыы-па-цыы-па, цаа-пик-цаа-пик
Ч Ö − − − · чаа-шаа-тоо-нет, чее-лоо-вее-чек
Ш CH − − − − шаа-роо-ваа-рыы, шуу-раа-доо-маа
Щ Үлгі:Audio-nohelp − − · − щаа-ваам-не-шаа, щуу-каа-жи-ваа
Ъ Ñ − − · − − ээ-тоо-твёр-дыый-знаак, твёёр-дыый-не-мяяг-киий
Ы Үлгі:Audio-nohelp − · − − ыы-не-наа-доо
Ь (также и Ъ) Үлгі:Audio-nohelp − · · − тоо-мяг-кий-знаак
Э É · · − · · э-ле-роо-ни-ки, э-ле-ктроо-ни-ки
Ю Ü · · − − ю-ли-аа-наа
Я Ä · − · − я-маал-я-маал
Үлгі:Audio-nohelp · − − − − и-тооль-коо-оо-днаа
Үлгі:Audio-nohelp · · − − − две-не-хоо-роо-шоо, я-на-гоор-куу-шлаа
Үлгі:Audio-nohelp · · · − − три-те-бе-маа-лоо, и-дут-дев-чаа-таа, де-ли-те-саа-хаар
Үлгі:Audio-nohelp · · · · − че-тве-ри-те-каа
Үлгі:Audio-nohelp · · · · · пя-ти-ле-ти-е, пе-тя-пе-ту-шок
Үлгі:Audio-nohelp − · · · · поо-шес-ти-бе-ри, шеесть-по-ка-бе-ри
Үлгі:Audio-nohelp − − · · · даа-даа-се-ме-ри, сеемь-сеемь-хо-ро-шо, даай-даай-за-ку-рить, даай-даай-се-ме-рик, даа-ваай-на-ли-вай
Үлгі:Audio-nohelp − − − · · воо-сьмоо-гоо-и-ди, моо-лоо-коо-ки-пит
Үлгі:Audio-nohelp − − − − · ноо-наа-ноо-наа-ми, дее-вяя-тии-соо-тый, воо-доо-проо-воод-чик
Үлгі:Audio-nohelp − − − − − нооль-тоо-оо-коо-лоо, саа-мыый-длиин-ныый-нооль
Нүкте · · · · · · то-чеч-ка-то-чеч-ка  
Үтір · − · − · − крю-чоок-крю-чоок-крю-чоок
Қос нүкте − − − · · · двоо-ее-тоо-чи-е-ставь 
; − · − · − · тоо-чка-заа-пя-таа-я
Жақша − · − − · − скоо-бку-стаавь-скоо-бку-стаавь, скоо-бку-тыы-мнее-пи-шии
Апостроф · − − − − · крю-чоок-тыы-веерх-ниий-ставь
Тырнақша · − · · − · ка-выы-чки-ка-выы-чки, ка-выы-чки-от-крыы-лись 
 — − · · · · − чёёр-точ-ку-мне-да-ваай, чёёр-точ-ку-ты-пи-шии
/ − · · − · дрообь-здесь-пред-стаавь-те, доо-ми-ки-ноо-мер
? · · − − · · вы-ку-даа-смоо-три-те, до-про-сии-лии-е-го, у-нес-лоо-доо-ми-ки, э-ти-воо-проо-си-ки
! − − · · − − оо-наа-вос-кли-цаа-лаа  
Бөлу белгісі − · · · − рааз-де-ли-те-каа, слуу-шай-те-ме-няя
Қате · · · · · · · · хи-ми-чи-те-хи-ми-чи-те, ше-стью-во-семь-со-рок-во-семь
@ · − − · − · со-баа-каа-ре-шаа-ет, со-баа-каа-ку-саа-ет
Байланыс соңы (end contact) · · − · − хо-ро-шоо-по-каа, хо-ро-шоо-да-ваай, до-сви-даа-ни-яя

Дереккөздер

<references/>

{{#invoke:Message box|ambox}}{{#if:||{{#if:||}}}}