Мадагаскар бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Infobox Country or territory <!--WikiProject Countries Infobox; scroll down to edit content--> 
|conventional_long_name   = Мадагаскар Республикасы
|native_name              = ''Repoblikan'i Madagasikara''<br />''République de Madagascar''
|common_name              = Мадагаскар
|image_flag               = Flag of Madagascar.svg
|image_coat               =Coat_of_arms_of_Madagascar.svg
|national_motto           = "Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana"{{nbsp|2}}<small>([[Malagasy language|Malagasy]])<br />"Ancestral-land, Liberty, Progress"</small>
|image_map                = LocationMadagascar.svg
|national_anthem          = ''[[Ry Tanindraza nay malala ô]]''<small><br />''Oh, Our Beloved Ancestral-land''</small>
|official_languages       = [[малагаси тілі]], [[француз тілі]]<ref>Matthew E. Hules, et al (2005). The Dual Origin of the Malagasy in Island Southeast Asia and East Africa: Evidence from Maternal and Paternal Lineages. ''American Journal of Human Genetics, 76:894-901, 2005.''</ref>
|capital                  = [[Антананариву]]
|latd=18 |latm=55 |latNS=S |longd=47 |longm=31 |longEW=E
|government_type          = [[Республика]]
|leader_title1            = [[Мадагаскар президенттері|президент]]
|leader_title2            = [[Мадагаскар премьер-министрлері|премьер-министр]]
|leader_name1             = [[Hery Rajaonarimampianina]]
|leader_name2             = [[Jean Ravelonarivo]]
|largest_city             = Антананариву
|area                     = 587,041
|areami²                  = 226,597 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->|
area_rank                 = 45th
|area_magnitude           = 1 E11
|percent_water            = 0.13%
|population_estimate      = 18,606,000
|population_estimate_year = шілде 2005
|population_estimate_rank = 56th
|population_census        = 12,238,914
|population_census_year   = 1993
|population_density       = 32
|population_densitymi²    = 83 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank  = 171st
|GDP_PPP_year             = 2005
|GDP_PPP                  = $16.228 billion <!--IMF-->
|GDP_PPP_rank             = 118th
|GDP_PPP_per_capita       = $905
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 169th
|HDI_year                 = 2004
|HDI                      = {{increase}} 0.509
|HDI_rank                 = 143th
|HDI_category             = <font color="ffcc00">medium</font>
|sovereignty_type         = [[Тәуелсіздік]]
|sovereignty_note         = [[Франция]]дан
|established_event1       = күні
|established_date1        = [[маусымның 26]] [[1960]]
|currency                 = [[Малагаси ариари]]
|currency_code            = MGA
|time_zone                = [[Шығыс Африка уақыты]]
|utc_offset               = +3
|time_zone_DST            = 
|utc_offset_DST           = 
|cctld                    = [[.mg]]
|calling_code             = 261
|footnotes                = <sup>1</sup> Малагаси - ата заң бойынша мемлекеттік тіл болғанымен, де факто ресми тіл - француз тілі болады. 
}}

[[Сурет:Satellite image of Madagascar in September 2003.jpg|Мадагаскар аралы.|185px|thumb|right]]
'''Мадагаскар''', '''Мадагаскар Республикасы''' — [[Үнді мұхиты]]ндағы Мадагаскар мен оған жақын ұсақ аралдарда орналасқан мемлекет.
*Халқы 16,4 млн. (2003), негізгі тұрғындары [[малагасийлер]] (98%). 
Арал тұрғындарының жартысына жуығы жергілікті діни сенімдерді ұстанады (45%), қалғандары христиандар (40%) мен мұсылмандар (15%).
*1993 ж. қабылданған конституциясы бойынша елді [[президент]] басқарады.
*Заң шығарушы органы — екі палаталы парламент (ұлттық жиналыс пен [[Сенат]]).
*Әкімшілік жағынан 6 [[провинция]]ға бөлінеді.
*1960 жылдан БҰҰ-на, 1963 жылдан Африка Бірлігі ұйымына (АБҰ) мүше.

== Табиғаты ==
[[Сурет:Isalo National Park 01.jpg|thumb|right|180px|[[Изало ұлттық паркі.]]]]
[[Сурет:Betsiboka estuary.jpg|thumb|right|180px|[[Бецибук]]]]
Мадагаскар аралының шығыс және батыс жағалаулары аласа, жайпақ келеді; шығыс жағалаулары   құм төбешіктер, батыс жағалауы — маржан [[риф]]тері. Солтүстік-батысы мен қиыр солүстігіндегі жағалауы биік жартасты, қатты тілімделген. Аралдың климаты тропиктік; солтүстік-батысында — экваторлық [[муссон]] климаты; шығыс жақ теңіз жағалауындағы [[ойпат]]тар мен [[үстірт]]ті климатты ыстық әрі ылғалды. Айлық орташа температура 13 — 20ӘС-тан 27 — 33ӘС-қа дейін, жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 1500 мм-ден асады, ал кей жерлерінде 3000 мм-ге жетеді. Елдің шығысында тропиктік мәңгі жасыл ормандар өседі.

== Тарихы ==
Аралдың ежелгі және ортағасырлық тарихы аз зерттелген. Алғашқы мемлекет құрылымдар 14 ғ-да пайда болды. Бұл мемлекет [[Имерина]] деп аталды. 16 ғ-дан аралға Еуропа отаршылары, әсіресе француздар орнығуға тырысты. 19 ғ-дың басында Имерина барлық аралды біріктіріп, Мадагаскар патшалығын құрды. 19 ғ-да Мадагаскар үшін ағылшын-француз бәсекесі күшейді. 1883 ж. Мадагаскарға француз әскерлері басып кіріп, арал үкіметі Франция протектораттығын мойындауға мәжбүр болды (1885). 1895 ж. Франция Мадагаскарға қайта шабуыл жасап (1896, тамыз) Имерина монархтарының билігін жойды (1897). Франция отаршылық жылдары Мадагаскардың адам күші мен табиғи қорын аяусыз пайдаланды. 10 млн. га шұрайлы жерлер мен орман алқаптары жергілікті халықтан тартып алынды. Мадагаскар халқының ұлт-азаттық күресі 2-дүниежүзілік соғыстан кейін өрши түсті. Нәтижесінде 1958 ж. қазан айында Мадагаскарға Франция бірлестігі аумағындағы автономия құқық еркіндігі берілді. 1960 ж. 26 маусымда Мадагаскардың тәуелсіздігі жарияланып, елдің аты байырғы халық атымен үйлестіріліп, ресми түрде [[Мальгаш]] ([[Малагасия]]) Республикасы деп аталды. 1972 ж. билік әскери-азаматтық топтардың бақылауына көшті. Олар ұсынған “Малагаси социалистік революциясының Хартиясы” атты құжат бойынша, Мадагаскар “Социалистік бағдарға” ауысып, кейбір өндіріс салалары мемл. меншікке көшірілді. 1991 ж. маусым айында аралда халық толқулары басталды. [[Оппозиция]] топтар жалпыхалықтық референдум бойынша 1992 ж. тамызда жаңа ұлттық конституция жариялады. Жаңа заңға сәйкес елдің аты Мадагаскар  Республикасы болып өзгертілді.

== Экономикасы ==
[[Сурет:Panther Chameleon (Furcifer pardalis).jpg|thumb|right|180px|[[Пантералық хамелеон]]]]

Мадагаскар — ауыл шаруашылығы дамыған ел. Күріш, картоп, жүгері, қант қамысы, темекі, т.б. өсіріледі. Балық аулау мен мал шаруашылығы да жақсы дамыған. Ауыр өнеркәсібі мешеу қалған. Өндірістік салалар ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге маманданған. Сыртқа кофе, қант, балық өнімдері, түсті металдар шығарылады. Сырттан азық-түлік пен тұрмысқа қажетті бұйымдар әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: [[Франция]], [[АҚШ]], [[Германия]], [[Жапония]], [[Оңтүстік Африка Республикасы]], т.б.<ref>[[Балалар Энциклопедиясы]], 6 том.</ref>

== Пайдаланған cілтемелер ==
<references/>

{{wikify}}

{{Indian Ocean}}
{{Member states of the SADC}}
{{Member states of the African Union}}
{{La Francophonie}}
{{Portuguese overseas empire}}
{{WTO}}

[[Санат:Африка елдері]]


{{stub}}