Кубты екі еселеу бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Кубты екі еселеу''' - берілген кубтың көлемінен екі есе артық көлемі болатын кубты салу жөніндегі мәселе.Осы мәселені көбінесе Делос есебі деп те атайды, себебі ертеден қалған аңыз бойынша Делос аралында(Эгей теңізінде) оба ауруы белең алып тұрған кезінде сәуегей құрбандық шалынатын куб пішінді ыдыстың көлемін екі есе ұлғайтуды талап еткен көрінеді.Егер берілген кубтың қыры a= 1-ге тең болса, онда анықтаушы(ізделінушы) кубтың қабырғасы 3-дәрежелі x3 - 2 = 0 теңдеуімен анықталмақшы; сонымен мәселе ∛2-ге тең кесінді салуға келіп тіркелген.Ежелгі гректер алғашында мәселені тек циркуль мен сызғыш арқылы шешуге тырысқан.Бұл әрекеттерінен еш нәтиже шықпаған соң, есепті басқаша тәсілмен анықтамақ болған.Мысалы, біздің заманымыздан бұрынғы(б.з.б.) V ғасырдың екінші жартысында ғұмыр ежелгі грек геометрі Хиостық Гиппократ қабырғасы - a кубты екі еселеуді екі ортаға пропорционалдық x, y-ті анықтауды - берілген екі кесінді мен a мен 2а-ны анықтауға әкеліп  тіреген, яғни ізделуші x қабырғаны a/x=x/y=y/2a пропорциясымен анықтамақ болған.Көп ұзамай ежелгі гректердің басқа бір математигі Таренттік Архит(б.з.б. 428 - 365) x-ті үш беттің - цилиндрдің, конустың және тордың қиылысулары бойынша анықтауды ұсынғын.Ежелгі гректің б.з.б. III ғасырда ғұмыр кешкен Эратосфеннің механизмі - мезолябийін және біздің заманымыздың ғұмыр кешкен Геронның еңбектерін атап өткеніміз жөн.1637 жылы француз математигі Рене Декарт(1596 - 1650) кесндіні циркуль мен сызғыш арқылы салуға болмайтынын ескерткен.∛2 өрнегімен анықталатын куб түрінің иррационал сан екенің айтқан.1837 жылы француз математигі Пьер Ванцель(1814 - 1848) кубты екі еселеу есебінің циркуль мен сызғыш арқылы салынбайтынын дәлелдеген.

==Дереккөздер==
Математика әлемі: Жалпы орта білім беретін оқу орындарының(мектеп, гимназия, колледж, лицей) оқушылары мен студенттеріне және математика әуесқойлары мен көпшілік оқырмандарға арналған математикалық пәндік энциклопедия.Нұрқанат Көбенқұлұлы.
{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Математика]]
[[Санат:Алгебра]]


{{math-stub}}