Жармахан Айтбайұлы Тұяқбай бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Zharmakhan Tuyakbay.jpg|thumb|right|200px|Жармахан Айтбайұлы Тұяқбай]]
'''Жармахан Айтбайұлы Тұяқбай''' ([[22 қараша]] [[1947 жыл]] [[Оңтүстік Қазақстан облысы]] [[Қазығұрт ауданы]] Энгельс атындағы кеңшары) - Қазақстан мемлекет қайраткері, [[Заң Ғылымы|Заң ғылымдарының]] кандидаты (1996).

== Өмірбаяны ==
* С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің заң факультетін бітірген (1971), [[заңгер]].
* [[Заң Ғылымы|Заң ғылымдарының]] кандидаты (1996). Кандидаттық диссертациясының тақырыбы: «Қазақстан Республикасының прокуратурасы мемлекеттік-құқықтық реформа кезеңінде». 
* 1963-1966 жылдары - [[Шымкент облысы]] Ленин ауданының [[Энгельс]] атындағы кеңшарында жұмыс істеген. 
* 1971 жылдан - Шымкент облысының [[Арыс]] қалалық прокурорының көмекшісі. 
* 1972 жылдан - Шымкент облысының соттарда қылмыстық істердің қаралуын бақылау жөніндегі прокурорының көмекшісі. 
* 1975 жылдан - Шымкент облыстық прокуратурасының тергеу бөлімінің бастығы. 
* 1978 жылдан - Қазақстан Компартиясы Шымкент облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің нұсқаушысы. 
* 1980 жылдан - Қазақстан Компартиясы Шымкент облыстық комитетінің бірінші хатшысының көмекшісі, әкімшілік органдары бөлімінің меңгерушісі. 
* 1982 жылдан - ҚазКСР прокурорының орынбасары. 
* 1987-1990 жылдар аралығында - Маңғышлақ, [[Гурьев облысы|Гурьев]] облыстарының прокуроры.
* ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің Гурьев облысының №70 Индер сайлау округінен сайланған халық депутаты (1990-1994) Заңнама, заңдылық және құқық тәртібі мәселелері жөніндегі комитет төрағасының орынбасары. 
* 1990 жылдан - ҚазКСР бас прокуроры (1991 жылдың желтоқсанынан - Қазақстан Республикасының). 
* 1995 жылдан - ҚР Мемлекеттік тергеу комитетінің төрағасы. 
* 1997 жылдан - Бас прокурордың орынбасары - ҚР Бас әскери прокуроры. 
* 1999 жылдан ҚР Парламенті Мәжілісінің 2-ші шақырылымының депутаты ([[Оңтүстік Қазақстан облысы]]ның №57 [[Сарыағаш]] сайлау округінен). [[Қазақстан Парламенті Мәжiлiсі|ҚР Парламенті Мәжілісінің]] төрағасы. 
* 2004 жылдан - саяси [[оппозиция]]да. 
* 2005 жылдың наурызынан «Әділетті Қазақстан үшін» Демократиялық күштер блогы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің төрағасы. 
* 2005 жылы желтоқсанда өткізілген сайлауларда осы қозғалыстың атынан ҚР Президенттігіне кандидат болған.
* 2006 жылдан бері - Жалпы ұлттық социал-демократиялық партиясының (ЖСДП) төрағасы. ҚР Қауіпсіздік кеңесінің мүшесі (2000-2004).

== Ғылыми еңбектері ==
* «Қазақстан прокуратурасының мемлекеттік-құқықтық реформа кезеңіндегі дамуы» (1997)
* «Қылмыстық әділет саласындағы ҚР мемлекеттік саясатының құқықтық негіздері» (2004) атты кітаптардың және 30 ғылыми жарияланымның авторы.

== Марапаттары ==
* II дәрежелі «[[Барыс ордені|Барыс]]» ордені
* [[КСРО]] және ҚР көптеген медальдарымен марапатталған. 
* КСРО прокуратурасының Құрметті қызметкері.
* Әділет генерал-полковник. 1-ші сыныпты мемлекеттік әділет кеңесшісі.
== Отбасы ==
* Әкесі - Тұяқбаев Айтбай (1902-1978), ұжымшаршы болған. Анасы - Тұяқбаева Тыным (1925-1994).
* Үйленген. Жұбайы - Аптаева Бағила Нығметқызы (1949 жылы туған), математик. Қызы - Әзиза (1973 жылы туған); үлдары - Шыңғыс (1974 жылы туған); Әділжан (1977 жылы туған).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені - 2011 жыл. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:22 қарашада туғандар]]
[[Санат:1947 жылы туғандар]]
[[Санат:Қазығұрт ауданында туғандар]]
[[Санат:Заң ғылымдарының кандидаттары]]
[[Санат:Қазақстан заңгерлері]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:Барыс орденінің иегерлері]]
[[Санат:Достастық орденінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің депутаттары]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің төрағалары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]
[[Санат:Қазақстан Бас прокурорлары]]
[[Санат:Қазақстан прокурорлары]]
[[Санат:Қазақстан Президенттігіне кандидаттар]]