Есім Байғаскин бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Байғаскин Есім''' (1893, бұрынғы [[Ақмола облысы]] [[Көкшетау]] у. Артакшилар болысының 2-ауылы — 1937, [[Алматы]]) — [[Алаш]] қозғалысының қайраткері. 1919—1923 жылдары. кеңестердің [[Ақмола облысы]] атқару комитетінде қызмет етті. 1924 жылы [[Ташкент]]тегі [[Ортаазиялық университет]]ке оқуға түсті. 1925—1937 жылдары [[“Ақжол”]] газетінде редактор болды. 1937 жылы саяси қуғын-сүргінге ұшырады.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>
[[Алаш қозғалысы]]на қатысқан қайраткер, отандық баспасөз және оқу-ағарту ісі ұйымдастырушыларының бірі. Ауыл молдасынан хат танығаннан кейін 1914-1918 жылдары [[Омбы]] гимназиясында оқиды. Осында жастардың «[[Бірлік]]» ұйымының жұмысына қатысады. Төңкерістер уақытында 1918 жылы 5-13 сәуірде Омбы қаласында өткен алашшыл жастардың тұңғыш сиезіне қатысады. Жаңадан өсіп келе жатқан С.Садуақасұлы, Қ.Кемеңгерұлы сынды катарлас қайраткерлермен достық байланыста болады. Ол аталған сиезде құрылған «Жас Азамат» ұйымына кіреді. Алаш қозғалысы қаркын алған жылдары Ақмола облыстык Алаш комитеті жұмысына атсалысады. Кеңес билігі толық орнағанда, Ақмола облыстық атқару комитетінде қызмет атқарады. Қазақ секциясының нұсқаушысы, халық ағарту бөлімінің қызметкері болады. 1924 жылы [[Түркістан]]ға қоныс аударып, [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] университетінің экономика факультетіне оқуға түседі. Оны 1928 жылы бітіріп шығады. Осында жүріп, «Ақ жол» газетімен, Қазақ халыққа білім беру институтымен тығыз байланыс орнатады. Аталған екі мекеменің бірінде журналист, бірінде оқытушы болды. 1925 жылы [[Мәскеу]]ден Қ.Кемеңгерұлының жетекшілігімен шыққан «Қазақша-орысша тілмаш» сөздігін құрастыруға М.Бұралқыұлы, А.Байтасұлы, Ғ.Дәулетбекұлы, М.Сәрсенбайұлы сынды азаматтармен бірге қатысады. Оқуын тамамдаған соң «Средазбюрода», аудандық атқару комитетінде жауапты қызметтер атқарады. 1932 жылы Шымкентте жұмыс істейді, ал 1934 жылы [[Алматы]]ға қоныс аударып, зооветеринарлық институттың директоры қызметін атқарады. Осы кезде Алаш қайраткерлері жаппай репрессиялана бастағаны мәлім. Есімнің бұл шақта айтқан бір әңгімесі қазір аңыз болып айтылады. Бірде ақын-жазушылар бір үйде бас қоса қалады. Сірә, бұл дәстүрлі соғым кезі. Ет желініп болады. Ол кезде бүгінгі майлық қағаз жоқ, сондықтан қолды алғаш газет-қағазбен сүртсе керек. Сонда «Социалды Қазақстанның» редакторы Ғабит Мүсірепов: «Қол сүртетін қағаздарың кәні?» депті. Осыны күткендей өжет Есім: «Социалды Қазақстанды әперіңдер!» деген екен. Мұнысы - Алаш қайраткерлерін күнде жалған айыппен жосықсыз сынап жатқан газетке берген бағасы-тын. Әлгі жауапты естіген ресмилсу Ғабит: «Ойт, алашординең!» деп, жатып кеп ашуланыпты (деректі жеткізген Ғаббас Дәулетбекұлының әйелі Хабибжамал). Бір кызығы, қайраткердің жары Құсни кейінірек «Социалистік Қазақстан» газетінде машинистка болып жұмыс істепті.
Есім Байғасқаұлы 1937 жылы қазан айында тұтқынға алынып, кешікпей атылған. Гүлнар Міржақыпқызының дерегіне қарағанда, күйеуі ұсталғаннан кейін Құсни НКВД-ға жұбайымен жолыктыруды өтініп хат жазған. 5-6 айдан соң оны ерімен кездестірген. Сонда әйелі Есімнің әбден азапталғанын өз көзімен көрген. Ал, Құсниды шиеттей балаларынан бөліп «халық жауының әйелі» ретінде алғаш сол Есім жатқан түрмеге қамап, кейін «Карлагқа» айдаған.<ref>«Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7</ref>

== Дереккөздер ==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Алаш қозғалысы]]
[[Санат:Тұлғалар]]


{{Bio-stub}}