Ертіс-Қарағанды каналы бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Irtysh-Karaganda.PNG|thumb|200px|Ертіс-Қарағанды каналы]]
[[Сурет:Ертіс-Қарағанды суландыру жүйесі.tif|200px|нобай]]
'''''Ертіс-Қарағанды каналы''''' (''Канал Ертіс-Карағанды'') , [[Павлодар облысы|Павлодар]] және [[Қарағанды облысы|Қарағанды облыстары]] жерімен ағып өтеді.<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref>

[[Сурет:Ертіс өзеніндегі кеме қатынасы.tif|thumb|right|200px|Ертіс өзеніндегі кеме қатынасы]]

[[Қазақстан]]дағы аса ірі су құрылыстарының бірі. [[Ертіс өзені]]нің су қорына негізделіп салынған. Құрылысы [[1962]] жылдан басталып, [[1974]] жылы канал іске қосылды. [[Ертіс]] өзенің сол жағасындағы Ақсу қаласы тұсынан басталып, Қарағанды қаласына таяп аяқталады. Жалпы ұзындығы ''458 км''. Оның ''272 км''-і Павлодар облысы, ''186 км''-і Қарағанды облысы жерінде. Арнасының беткі ені ''40 м'', табан ені ''4 м'', тереңд. ''5 – 7'' м. Канал бойындағы 22 су көтергіш станциялары суды ''420 м'' биіктікке көтереді. Канал бойында, сондай-ақ 11 су торабы, 2 бөген, 17 көпір және автомобиль жолы салынған. Канал секундына ''13 – 75 м<sup>3</sup>'' су өткізеді. Жылдық су өткізетін көл. 2,5 млрд./м3, оның 0,94 млрд./м3-і Павлодар облысына, ''0,35 млрд./м<sup>3</sup>''-і [[Ақмола облысы]]на, 1,21 млрд./м3 суы Қарағанды облысына таратылады. Су [[Ертіс жазығы]]мен батысқа қарай 4 су көтергіш станциялары арқылы жіберіледі.

[[Қалқаман көлі]] тұсында Павлодар – Астана темір жолын кесіп, Сарыарқаның шоқылары арасымен ағып өтіп (175 км) [[Шідерті өзені]]не жетеді. Бұл аралықта 6 су көтергіш станциялары суды 100 м биіктікке көтереді. Осы тұста Шідертінің арнасы ''200 км'' бойы бөгендер мен тоғандар тізбегіне айналды. Ондағы су көтергіш станциялардың әрқайсысы суды төменгі бөгеннен жоғарғы бөгенге айдап, Шідерті өзерін кері ағызды. Су тағы да ''200 м''-дей биіктікке көтеріледі. Одан әрі канал Шідертінің сол жағасын бойлап, [[Нұра өзені|Нұра]] мен Шідерті өзенінің суайрығын кесіп өтеді. Бұдан кейін Ертіс-қарағанды каналының 80 км бөлігіндегі 6 су көтергіш станциялар суды ''110 м'' биіктікке көтереді. Нұра аңғарына шығатын жерде еңіс басталады. Бұл тұста су [[Тұзды бөген]]іне жіберіледі. Одан әрі Нұраның астынан салынған құбырлармен ағып өтіп, Қарағандыға таяу жерде аяқталады. Осы жерде салынған су тазарту станциясында сүзілген су құбыры арқылы Қарағанды қаласына жеткізіледі.<ref name="test">Қазақ энцклопедиясы</ref>

Ертіс суының қуаң [[Сарыарқа]] өңіріне келуі — тың жерлерді игеру процесін жалғастырды: жасанды [[су магистралы]] негізінде жаңа кеңшарлар мен қосалқы шаруашылықтар құрылып, суармалы алқаптардан мол өнім алынды. Ертіс-Қарағанды каналы республикасының ірі индустриялық орталықтары еңбекшілерін ауыл шаруашылығы өнімдерімен тұрақты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref>

==Дереккөздер==
<references />

{{wikify}}

[[Санат:Ертіс]]
[[Санат:Каналдар]]


{{stub}}