Дискриминация бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:20051129 northlake-il5.jpg|нобай|Дискриминация]]
[[Сурет:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|нобай|Тақтайша «Тек қана ақтарға» [[ОАР]]]]
'''Дискриминация''' - [ {{lang-la|Discriminatio}} - алалау, болектеу ] - [[нәсіл]]дік, [[этника]]лық, [[жыныс]]тық, [[жастық]] және басқа да белгілеріне немесе субмәдени топ мүшесі болғанына қарай азаматтарды құқынан айырып, мүмкіндіктерін шектеу процесі.<ref name=a1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: «ЭКО» ҒӨФ. [[2006]]. – 569 б. ISBN 9965-808-89-9</ref> Дискриминацияның психологиялық алғышарты болып өзге топқа жатырқаушылықпен қарау саналады, ал ол жеке [[тұлға]] ([[Адорно Теодор|Т. Адорноның]] классикалық зерттеулерінде бұл тұлға авторитарлы деп те аталады) дискриминациялық әрекеттерге тікелей қатыспауы да мүмкін.

==Дискриминацияның түрлері:==

* [[сегрегация]];
* [[геноцид]].<ref name=a1/>

Дискриминацияны заңдастыру арнайы [[идеология]]ларды ([[расизм]]ді, [[сексизм]]ді, [[эйджизм]]ді, [[национализм]]ді) ойластыру арқылы жүзеге асырылады. Бұл идеологиялар [[философ]]тардың, [[ғалым]]дардың, саясаткерлердің [[биология]]лық, [[патерналист]]ік, [[экономика]]лық мазмұндағы дәлелдердің кәмегімен ұзақ жылдар бойы құрған еңбегінің жемісі. Үстемдік және алалау идеологияларын құруда мәдени дәйектер аса маңызды рөл атқарады. [[Алалау идеология]]ларының міндеті - кемсіту әрекеттерінің қалыптылығын ақтау және құрылымдандыруға жағдай туғызу.

Алалаудың тікелей ("'''ашық'''"), '''жанама''' және '''жасырын''' ("'''жабық'''") түрлері анықталған. 
* Ашық алалаудың негізінде нақтылы бір топтардың мүшелеріне қолдау көрсетіп немесе оларға ашықтан-ашық құқай көрсетіп, кемсітеді. 
* Жанама алалау ресми түрде тең қатынастар іс жүзінде әртүрлі топтардың өкілдерін кемсіту шаралары болып табылады. Алалаудың жасырын түрінде үстемдік етуші топтардың санасында, мінез-құлқында алалауға ұшыраушыларға қаталдықпен, мойындамаушылықпен стереотипті ойлаудан көрініс табады. Егер алалау осы топқа жататындардың бәріне бірдей таралатын болса, онда ол - категория бойынша '''дискриминация'''.

Дискриминация төменгі болып танылатын саяси және [[экономика]]лық тұрғыда үнемі құқай көретін топтарды қалыптастырады. Көптеген [[батыс]]тық зерттеушілердің пікірінше, '''дискриминация''' аса маңызды экономикалық саладағы теңсіздікті зандастыруға бағытталған. Осылайша, [[Валлерстайн|И. Валлерстайнның]] пікірінше, '''дискриминация''' - модерн заманында пайда болған әлемдік империяныц негізі, ал [[расизм]] мен [[сексизм]] - алалаудың тек [[ғалам]]дық жүйелері ғана емес, сонымен қатар, әлемдік еңбек бөлінісіндегі құрылымды [[иерархия]] болып табылады. Алалауға ұшырайтын топтар (әйелдер, "ақ нәсілге" жатпайтындар өкілдері, ұлттық мемлекет құрамындағы этникалық азшылықтар) үстемдік құрушы топтардың гүлденуіне жағдай туғызады. Дискриминацияны жою әлемдік жүйенің болашағы үшін жаңа идеологияны қалыптастыру және [[эгалитарлы]] [[институционалды]] және заңнамалық [[аппарат]]ты қалыптастыру барысында ғана мүмкін болмақ.<ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3</ref>

==Тағы қараныз==
* [[Расизм]]
* [[Сексизм]]
* [[Национализм]]
* [[Антисемитизм]]
* [[Армянофобия]]

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}
{{Stub}}

[[Санат:Социология]]
[[Санат:Дискриминация]]