Даг Хаммаршельд бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Даг Яльмар Агне Карл Хаммаршёльд''' (швед.Dag Hjalmar Agne Carl Hammarskjöld, Dag Hammarskjöld (ақпарат); 29-маусым 1905 — 18-қыркүйек 1961) — қаржы министірлігінде және [[Швеция банкі]]нде, кейіннен шетел істері жөніндегі миністірлікте  әртүрлі қызмет атқарған мемлекет қайраткері; 1953 жылдан өмірінің соңына дейін Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы қызметінде болған. БҰҰ өткізген (1956 жылы [[Мысыр]]да) алғашқы  қайырымдылық шарасының ұйымдастырушысы.

Сонымен қатар ақын, журналист әрі эссе шебері ретінде танымал.  1954 жылдан Швед академиясының мүшесі. Дүниеден өткен соң 1961 жылы дүниежүзілік Нобель сыйлығының лауреаты атағы берілді.

[[БҰҰ|БҰҰ-ның]] [[Конго Демократиялық Республикасы|Конгода]] өткен қайырымдылық шараның ұйымдастырылуы барысында [[Солтүстік Родезия]]дағы әуе апатында қаза болды. Апаттың нақты себептері мен жағдайлары әлі күнге дейін белгісіз.

== Өмірбаяны ==
Даг Хаммаршёльд 1905 жылы  29-маусымда Веттерн өзені жағалауында, Стокгольмнан оңтүстік батысқа қарай шамамен 280 км қашықтықта  орналасқан Швецияның орталық бөлігінің оңтүстігіндегі  Лильехолмен ауданы, орыс. Йёнчёпинг қаласында дүниеге келген. Оның ата-аналары — ірі мемлекеттік швед шенеулігі Яльмар Хаммаршёльд (1862—1953) және Альмаквист[1] тумасы Агнес М. К. Хаммаршёльд (1866—1940). Даг олардың төртінші әрі кенже ұлдары болды (Даг Агнестің соңғы баласы еді).

Даг Хаммаршёльд шведтің Хаммаршёльд дворян әулетінің ұрпағы болған. Бұл әулеттің негізін салушы — ІХ Карл Швед патшасының әскери қызметкері бола жүріп, 1610 жылы дворяндық шен және Хаммаршёльд (Hammarsköld) тегін иеленген Педер (Пер) екені белгілі. Кейінірек ол Эланд[2][3]  аралының  әскербасы  қызметіне тағайындалды. Оның ұрпақтары арасында әскери қызметкерлермен қатар, басқа да сала өкілдері, мәселен, Дагтың арғы атасының ағасы Лоренцо Хаммаршёльд (швед.)орыс. (1785—1827) жазушы әрі әдебиет тарихшысы  болған.

Дагтың әкесі құқық ғылымдарының профессоры еді. Даг дүниеге келген соң, сол жылы-ақ Копенгагенде дипломатиялық шен алып отбасымен Дания астанасына көшіп барды. Яльмар Хаммаршёльд халықаралық құқықтар мәселелері бойынша маманданып, Екінші Гаагалық халықаралық құқықтар жөніндегі конференцияға (1907) ат салысты.  Бұл оқиға оның және балаларының өмірлік  мансап жолдарында үлкен із қалдырды:  болашақта халықаралық құқықтар мәселелерімен Дагтың өзі де, екі ағасы да айналысты.  Бу Хаммаршёльд (швед.)орыс. мансабы мемлекеттік қызмет жолында өссе, Оке Хаммаршёльд БҰҰ-ның халықаралық сотында қызмет атқарды.

1907 жылы Дагтың әкесі Уппсал губернаторы лауазымына тағайындалып, жанұясымен бірге сол қалаға (Стокгольмнан солтүстікке қарай 60 шақырым) көшіп барды. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында (1914—1917) Яльмар Хаммаршёльд Швецияның премьер-министірі лауазымымен қатар, қарулы күштер министірі (1914 жылы)[5] міндеттерін атқарды. Оның отбасы Уппсал қаласында тұрақтанып, бұл қала Дагтың туған қаласына айналды: Даг бұл жерде мектепке барып, жергілікті университетте оқыды.

Дагтың анасы Альмаквист тумасы Агнес М.К.Хаммаршёльд болды. Оның әкесі – швед әдебиетінің классигі Карлу Юнасу Луве Альмквисттің бір әкеден туған ағасы Густав Фридольф Альмквист (швед.) орыс. Өз кезінде швед абақты қызметінің (Fångvårdsstyrelsen) басқарушысы қызметін атқарған. Отбасының әдебиетке бейім қырлары: Дагтың әдеби шығармашылығы және Дагтың ағасы Стен  Хаммаршёльдтің[4] жазушылық тағдыры Агнестен берілген.

=== Білім алуы ===
1923 жылы Даг Хаммаршёльд гиназияны  тамамдаған соң Уппсал университетіне оқуға түсті. Студенттік алғашқы екі жылда Даг Франция тарихы мен француз әдебиетін, сонымен қатар әлеуметтік фәлсапа мен саяси экономиканы оқып үздік өнер бакалавры дәрежесін алды. Келесі үш жылда экономиканы меңгеру жолында еңбек етіп экономика саласы бойынша фәлсапа лиценциаты дәрежесіне ие болды. Осыдан кейін Уппсал университетінде тағы да екі жыл білім алып, 1930 жылы құқық бакалавры[1] дәрежесін иеленді.

1933 жылы Даг Хаммаршёльд Стокгольмде жұмыс істей жүріп, Стокгольмның жоғарғы мектебінде (Қазір Стокгольм университеті)  экономикадан «Экономикалық циклдың кезендері: теориялық және тарихи тұрғысынан қарау»  швед. Konjunkturspridningen: en teoretisk och historisk undersökning)[1][4] тақырыбында докторлық диссертация қорғап, саяси экономиканың докторы әрі доценті атағын алды.

=== Мемлекеттік қызметте === 
1930 жылы  Даг Хаммаршёльд Уппсалдан Стокгольмге көшті. 1934 жылға дейін жұмыссыздық жөніндегі үкіметтік ұйымның хатшысы қызметінде жүрді. Болашағы үміт күттіретін жұмысшы ретінде көрінген Даг 1935 жылы Қаржы министірлігіне шақырылды (швед.)орыс.[1]
1936 жылы Швеция Банкіндегі (елдің орталық банкі) бір жыл хатшылық қызметінен сон  Хаммаршёльд Қаржы Министірлігінің  статс-хатшы лауазымына ие болады. Даг бұл қызметті 1945 жылға дейін он жыл бойы атқарады. Осымен қатар 1941 жылдан 1948 жыл аралығында Швеция Банк басқармасының төрағасы қызметін атқарды (адамдарды бұл қызметке мемлекет тағайындайтын болған)[1][4].

Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғынан (1945 жылдың бас кезінен) қаржы және экономика жөніндегі министрлер кабинеті кеңесшісі лауазымын атқара жүріп,  Хаммаршёльд Швецияның қаржы саястын құруда маңызды рөл атқарды. Нақты айтқанда, сол жылдардағы Швеция экономикасындағы құрылымдық қиыншылықтармен күресуге байланысты өткізілетін іс-шаралардың жоспарлануы мен ұйымдастырылуын жүзеге асырды. Хаммаршёльдтің шетел жөніндегі істермен қарқынды түрде шұғылдануы осы кезеңмен байланысты. Себебі оған Швецияның көптеген меммлекеттермен, соның ішінде Құрама Штаттары мен Ұлыбританиямен[1] жүргізілген қаржы және сауда істері жөніндегі келісім-сөздерінде қатысу міндеті жүктелген болатын.

1947 жылы Хаммаршёльд шетел істері жөніндегі министрлік қызметіне ауысты.  Екі жыл бойында Даг барлық экономикалық мәселелермен шұғылдана жүріп министрліктің статс-хатшысы қызметін атқарды. Соның ішінде, 1947 жылы Маршал жоспарының іске асырылу жүйесі туралы Парижде өткен конференцияға қатысушы Швеция делегациясының құрамына енді;  1948 жылы  Париждегі Маршал жоспары аясында экономикалық қайта құру жобаларының сандық көрсеткіштерін анықтау конференциясына барған делегацияны бастап барды. Сол кезде еуропалық экономикалық бірлестік ұйымы (қазір – экономикалық  даму және бірлестік ұйымы, ЭДБҰ) құрылды; 1948—1949 жылдары Хаммаршёльд осы ұйымның атқарушы комитетінің төраға орынбасары қызметін атқарды.

1949 жылы ол шетел істері жөніндегі министрліктің бас хатшысы дәрежесіне ие болды; осы қызметте жүріп Даг 1950 жылы  Ұлыбритания, Дания, Норвегия мен Швецияның[1][4] экономикалық қарым-қатынасын дамытуды көздейтін ЮНИСКАН конференциясына барған делегацияны бастап барды.

Хаммаршёльд ешқандай партия мүшесі болған емес, және әрдайым өзін саяси тәуелсіз санайтын. Осыған қарамастан 1951 жылы социал-демократтар негізін қалаған министрлер кабинетінің құрамына шетел экономикалық қоғамдастық[1][4] жөніндегі істер министрінің орынбасары қызметіндегі партиялық емес портфельсіз министр санатында кірді. Бұл кезеңге Хаммаршёльдтің БҰҰ-дағы алғашқы белсендік танытуы да жатады: ол ББҰ-ның бас ассамблеясының екі сессиясына қатысады, Парижде өткен алтыншы сессиясында (1951—1952)— швед делегациясы басшысының орынбасары, Нью-Йоркте өткен (1952—1953) жетінші сессиясына елінің атынан барған делегацияның жетекшісі ретінде қатысады[1].

=== БҰҰ-ның бас  хатшысы ===
1953 жылдың 7 сәуірінде БҰҰ-ның қауіпсіздік кеңесінің ұсынысымен  Бас Ассамблея Хаммаршёльдті бірдауыстан Біріккен Ұлттар Ұйымының[1] бас хатшысы қызметіне тағайындалды.

Хаммаршёльд өзінің қызметіне 1953 жылдың  10-сәуірінен бастап кірісті. Өз қызметін ол БҰҰ-ның тәуелсіздігін нығайтудан бастап, барлық мемлекет мүшелерінен нетральді азаматтық қызмет ұйымдастыруды көздеді. БҰҰ-ның барлық қызметкерлері мемлекттік басқармадан Бас хатшы билігіне ауысты, АҚШ азаматтары болып табылатын БҰҰ қызметкерлерін антиамерикалық істерді тергеу жөніндегі Комисияның (Маккарт Комиссиясы) таққан айыптауларынан қорғау жөніндегі шаралар қолға алынды. БҰҰ кеңсесінен ФБР[6] қызметкерлері аластатылды.

1953 жылдан 1957 жылға дейін кеңестік дипломат Илья Семёнович Чернышёв(1912—1962 Хаммаршёльдтің көмекшісі, ал кейінірек орынбасары болды.

==== ҚХР-мен келісім сөздер ====
1955 жылы БҰҰ-ның бас хатшысы ретіндегі Хаммаршёльд қызметі нығая түсті. Сонымен қатар, Біріккен Ұлттар Ұйымының да тәуелсіз күштері әлдеқайда күшейді. Бұл  Корей соғысы (1950—1953) кезінде қытай тұтқынындауында жатқан 15 американдық ұшқыштарды босату жөніндегі келісім-сөздердің нәтижелі өтуімен байланысты болды.

Қағаз жүзінде бұл ұшқыштар БҰҰ билігіне тиесілі еді, сондықтан 1954 жылы ұшқыштыр тыншылық әрекеттері үшін ұзақ мерзімді жазаға тартылатындығы белігілі болғанда, американдық басқарманың айыптаулары тағылды, сонымен қатар, ұшқыштар тағдыры жөніндегі жауапкерлікті АҚШ президенті Дуайт Эйзенхауэр БҰҰ-на артты.

Хаммаршёльд 1954 жылдың 30-желтоқсанынан 1955 жылдың 13 қаңтарына [1]  дейін Пекинде болып, Қытай Халық Республикасының басшысы Чжоу Эньлаймен өткен келісім-сөздердің барлығын тікелей өзі жүргізді. ҚХР-ның Біріккен Ұлттар Ұйымымен дипломатиялық қарым-қатынас жасамауы мен БҰҰ мүшесі болып табылмағандығы бұл мәселенің қиындығын тудырды. Қауіпсіздік қызметіндегі Қытайдың орнында Тайвань болған. Хаммаршёльд жұмыстарының нәтижесінде мамыр айында төрт ұшқыш, ал тамыздың бас кезінде қалған 11 ұшқыш босатылды. Бұл оқиға қоғамдық ақпарат құралдарында кеңінен жарияланып, БҰҰ[8] беделінің көтерілуіне себепкер болды.

==== Таяу Шығыс ====
Хаммаршёльдтің израил тарихшысы Бенджамин Мазармен бірге (ағылш.)русск. Иерусалимдегі Еврей университетіне баруы. 1959 жылғы сурет
1956 жылдың қазан айында Мысырдың Суэц каналын жекелендіруінен кейін бірнеше державалардың каналды өз билігінде қалдыруға деген таласымен байланысты халықаралық тоқырау белен алды (тарихи жазбаларда бұл оқиға Суэц тоқырауы немесе екінші араб-израиль соғысы деп аталынған).

1956 жылдың 22-қазанында Франция, Ұлыбритания мен Израиль арасында жасырын  (Севрлік келісімдер) құрылды. Бұл кеңестің шешіміне сәйкес,  Израиль Мысырға қарсы соғыс ашуы тиіс болды. Бұдан кейін, жоспар бойынша Франция мен Ұлыбритания Суэц каналы бойынан Израиль мен Мысырға қарулы күштерді алып кетулері жөнінде талап қойып, канал  басшылығы ағылшын-француз билігіне ойыстырады. Ал соғыс аяқталған соң Израиль Синай аймағын, ең құрығанда оның Эль-Ариш — Шарм-эш-Шейх  бағыты бойындағы шығыс бөлігінің үштен бір бөлігін алады.

1956 жылдың 29 қазанында израиль әскери күштері Мысырға басып кірді, алайда Франция мен Ұлыбританияның жоспары іске аспады. БҰҰ қауіпсіздік жөніндегі кеңесі АҚШ-тың да, кейінірек Советтік кеңесінің де ұсынған ұсынысын қабылдай алмады, екі жағдайда да Франция мен Ұлыбритания Ветоның шешіміне сүйенді. Бұл жағдайда Бас Ассамблея Хаммаршёльдке БҰҰ-ның арнайы бітімгерлік күштерін — Біріккен Ұлттар Ұйымының төтенше жағдайлар жөніндегі қарулы күштерін   құруға және олардың қақтығыс болып жатқан аймаққа жеткізіліп, орналасуын қамтамасыз етуді тапсырды. Сонымен қатар, Хаммаршёльдтің алдында Мысырдың бұл аймаққа әскерді кіргізуіне рұқсатын алу міндеті тұрды. Бұл екі міндет те жүзеге асырылды:1956 жылдың 6-қазанында татуластық жөніндегі келісім күшіне енді, ал  15-қарашада канал аймағына алғашқы рет ББҰ-ның күштері аяқ басты. Бұл шара БҰҰ-ның алғашқы татулық жөніндегі нәтижелі әрекетіне айналып, болашақтағы көптеген осындай шаралардың[10] негізін қалыптастырды.

1957 жылдың қыркүйек айында  Хаммаршёльд бірдауыстан тағы да бесжылдық мерзімге Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы қызметіне тағайындалды[1].
Елуінші жылдардың аяғында Таяу Шығыстағы бейбітшілікті тұрақтандыру жөніндегі  Хаммаршёльд белсене арарласқан БҰҰ-ның әртүрлі іс-шаралары жүзеге асырылды. Соның ішінде Ливанды қадағалау мақсатында құрылған БҰҰ-ның арнайы тобы (ЮНОГИЛ, бұл топ 1958 жылдың маусымынан желтоқсанына дейін ливан шекарасанан тұлғалар мен қару-жарақтың заңсыз өтуімен күресуді алға қойды) мен сол жылы Иорданиядағы[1]  Бас Хатшының құрған арнайы канцеляриялық жұмыс орнын атап айтуға болады.

==== Африка ====
1959—1960 жылдары  Хаммаршёльд Африка мәселелеріне белсене араласты; бұл ең алдымен Африка аймағын көптеген мемлекеттердің тәуелсіз деп мойындауымен байланысты болды. 1959 жылдың 18 желтоқсанынан 1960 жылдың 31 желтоқсанына дейінгі аралықта Хаммаршёльд Африкадағы   21 мемлекет пен аймақтарға[1] іссапармен барды.

1969 жылдың шілде айында өзінің бас хатшы қызметін атқара жүріп алғаш рет БҰҰ уставының 99-бабы беретін құқықты пайдаланды: Конго Республикасындағы (бұрынғы Белгиялық Конго) мәселеге байланысты Қауіпсіздік Кеңесінің мәжілісі өтуіне талап қойды. 1960 жылдың 30-шілдесінде бұл мемлекет (кейінірек Заир атанып, ал қазір Конг Демократиялық Республикасы деп аталады) Белгиядан туелсіздігін алды, алайда жас мемлекетің орталық билігі әлі де әлсіз болды. Катангия сепараттық күштерінің көшбасшысы  Моиз Чомбе аймақты елдің басқа бөлігінен тәуелсіз деп жариялап, белгиялық қарулы күштердің елдегі тыныштықты сақтау үшін жұмылуына үндеу тастады. Мемлекет президенті Жозеф Касавубу мен премьер-министр Патрис Лумумба бельгиялық күштердің әрекетін тәуелсіз елдің ішкі істеріне араласу деп бағалап,  12-шілдеде БҰҰ-ға тез арада қарулы қолдау көрсетіп, елді зорлық-зомбылықтан[1][12] қорғау жөніндегі өтініш жеделхаттарын жіберді. Бұл мәселе елдегі және ел астанасы Леопольдвилдегі (қазір— Киншаса) тәртіпсіздіктермен күрделене түсті. 14-шілдеде БҰҰ Конго Республикасының билігі мен қарулы күштеріне қолдау көрсету жөніндегі шешім қабылдап, бұл істі Бас Хатшының міндетіне жүктеді. Хаммаршёльд қарулы күштерді жинақтауды қолға алып, ең алғаш рет осы шараның аясында  ONUC (фр. Opération des Nations Unies au Congo, «Конгодағы БҰҰ операциясы»)[13]  деп аталынған әскери бөлімдер (Тунистік), өте қысқа мерзімде Леопольдвилге келесі күні — 15-шілдеде[12] қондырылды.

Сонымен қатар 1961жылдың бас кезінде, қаңтар айында Хаммаршёльд Оңтүстік Африкалық Кеңестегі ұлттық сегрегация мәселелерін бір шешімге келтіру мақсатында осы елге сапар шекті. Сапар барысында Конгода тоқтап, «Конгодағы БҰҰ операциясының»[1] жалғасуы жөнінде келісім-cөздер жүргізді.

==== Хаммаршёльдке қатысты айтылған сын ====
Хаммаршёльдке бұрын-соңды айтылған сын Конгодағы тоқырау кезінде өршелене түсті. Кеңес өкіметі  Патрис Лумумба ұстанымдарына бой алдыра бастаған соң, кеңестік билік Хаммаршёльд пен Моизом Чомбе келісім-сөздерінің басталуына қырғиқабақ танытты. Конго өкіметіне қосбилік келгеннен соң (елбасы  Касавубу Лумумбаның премьер-министр лауазымынан алынғанын жарияласа, Лумумба радиосұхбаттан Касавубунын елбасы болып табылмайтынын хабарлады), Америка Құрама Штаттары БҰҰ-ның Касавубуны қолдамағанын сынға алды, ал КСРО Хаммаршёльдтің «колониялдық әрекеттеріне» кінә тақты. Осы кезде БҰҰ-ның Бас Хатшысы атына айтылған КСРО сынына Франция[12] да қосылды. 1960 жылдың күзінде өткен Басассамблеяның кезекті сессиясында Никита Хрущев Конгодағы БҰҰ әрекетін тағы да сынады. Сонымен қатар ол ұйым билігінің құрылымына байланысты Секретариат басында тұратын басхатшылардың «үштігін» (бір адам — батыс елдерден, біреуі — социалистік  лагерден, бір адам — бейтарап елдерден) құру туралы ұсыныс жасады. Ұсынысы мен компромистік көзқарастары қабылданбаған соң, Хрущев «биліктен кетуіне ерлігі жетпейтінін айтып» БҰҰ Бас Хатшысына қарсы дауын жалғастыра түсті. Бұл сөздерге Хаммаршёльдтің берген жауабын әдебиетте қайталанбайтын сөздер деп бағалап жатады: «Осындай қиын да, қауіпті жағдайда биліктен кететін болсам,Ұйымды дауылдар талауына беріп қойғанымдай болар еді. Менің барлық мүше мемлекеттердің алдында жауапкешілікті мойныма көтерген соң, менің бұлай етуіме құқығым жоқ... Ұлттардың бірігіуі Советтік кеңестің де...басқа да ұлы державалардың қызығушылығына кірмейді, бірақ басқаларға бұл қажет... Ұлттардың қажеттілігі үшін, билік мерзімім біткенше өз лауазымымнан бас тартпақ емеспін,   себебі ұлттар менің бұлай істегенімді қалайды... КСРО өкілі мына жерде ерлік туралы сөз қозғады. Биліктн бас тарту оңай, ал осы билікке лайық болып қалу әлдеқайда күрделірек. Ұлы державаның ықпалына ығу әсіресе оңай. Қарсылық көрсету — басқа шаруа. Осыған дейін мен мұндайды бастан өткергенмін.  Егер Біріккен Ұлттар Ұйымынан өздерінің қызығушылықтарының қорғалатындығына халық сенім артса, қалауы сондайлық болса, мен оны қайтадан іске асырамын»[12].
1961 жылдың басында Чомбе жақтастары Патрис Лумумбаны өлтіргеннен соң, Хаммаршёльдке қатысты айтылатын КСРО сыны қайта жаңғырды. Нақты айтқанда, кеңестік баспасөзде оны Лумумбаны қорғап қалуда әрекет етпегені үшін айыптады. Сонымен қатар қоғамда 1960 жылы БҰҰ әскері Лумумбаны Конго премьер-министрі лауазыман босатылу тікелей Хаммаршёльд (үнсіз мақұлдауымен) құптауымен іске асырылды деген қауесет расталып жатты.  
БҰҰ-дағы КСРО елшісі Валериан Зорин Бельгияға қарсы шара қолдануды,  Мобуту мен Чомбенің тұтқындалуын,  Хаммаршёльдті орнынан түсіріп, Конгодағы БҰҰ операциясын тоқтатылуын талап етті, алайда, бұл талап ешқанадай өзгертулерге әкеліп соқпады[12].

=== Шығармашылығы ===
Даг Хаммаршёльд жас кезінде поэзямен шұғылданған. Уппсал университетінде мамандығы француз тарихы мен әдебиеті болды. Хаммаршёльд Еуропада хайка14]  жанрын дамытқан алғашқылардың бірі болды. Дүниеден өткен соң,  1963 жылы өлеңдері мен жазбалары жинақталған Vägmärken («түртіп қойылғандар») кітабы жарық көрді. Бұл кітапты ағылшын тіліне аударған ағылшынның (американ) атақты ақыны – Уистен  Хью Оден (1907—1973)[14]. 
Тағы бір сүйікті ісі — суретке түсіру болды. Оның көптеген суреттері Швецияның солтүстік тауларына жасалынған сандаған сапарлары барысында түсірілген, және олар табиғат құдіреттілігіне[15] арналған.

=== Тірісінде көрсетілген құрмет ===
1954 жылы Даг Хаммаршёльдтің қоғамдағы құрметі өмір бойғы мүшелікке қабылданатын, әрі 18 швед жазушылары, ғалымдары, қоғам қайраткерлерінен тұратын Швед Патшалық Академиясынан орын берілумен аталып өтті. Бұл академия швед тілінің тұрақтану жолында еңбек етіп, әдебиет саласы бойынша Нобельдік сыйлықты тағайындайды. 1953 жылдың аяқ кезінде 1918 жылдан осы академияның мүшесі болған Дагтың әкесі — Яльмар Хаммаршёльд дүниеден озады. 1954 жылдың 20 желтоқсанында 17-орынға ие болған әкесінің[1] орнын басып, Даг Хаммаршёльд Швед Академиясының мүшесі атанады. Бұл жағдай Швед Академиясының тарихында бұрын-соңды қайталанбаған жағдай еді.

Многие высшие учебные заведения отметили деятельность а, присвоив ему степень почётного доктора. Среди них —  (Великобритания), Университет Макгилла (Канада), Гарвардский,Йельский, Калифорнийским, Колумбийский, Огайским (ағылш.)русск., Пенсильванский, Принстонский университеты, Университет Джонса Хопкинса иКолледж Амхерста (ағылш.)русск. (АҚШ), Уппсальский университет (Швеция)[1].

Көптеген жоғарғы оқу орындары Хаммаршёльд қайраткерлігін оған құрметті докторлық дәрежесін беру арқылы бағалады. Олардың ішінде - Оксфорд университеті (Ұлыбритания),  Карлтон колледжі (қазір— Карлтон университеті) және Макгилла университеті, (Канада), Гарвард, Йель, Калифорния, Колумбия, Огай (ағылш.)русск., , Принстон университеттері, Джонса Хопкинс Университеті және Амхерста Колледж( ағылш.)русск. (АҚШ), Уппсал университеті (Швеция)[1].

=== Қаза болуы ===
 
Картадағы көрсетілген күлгін түсті жорамал бағыт Хаммаршёльд  мінген ұшақ жолы (қара сызықпен көңіл аудару айласын ұйымдастыру мақсатында  ұшырылған ұшақ жолы, ол  Леопольдвиль қаласынан Бас Хатшыдан шамамен бір сағат бұрын әуеге көтеріліп, 17-қыркүйекте сағат 22:35 болғанда Ндола қаласында жерге қонды)

1961 жылы Катонгоға байланысты тоқырау ушыға түсіп, қыркүйектің 12-де  Хаммаршёльд қайтадан, 4-ші рет Конгоға іс-сапармен келді. 18-қыркүйекке Чомбе жақтаушылары көсемімен сол кезде Родезия мен Ньясаленд Федерацияларының жерінде орналасқан (қазір — Замбии жерінде) Ндола қаласында кездесу жоспарланған.

17-қыркүйекте ымыртта Бас Хатшының шағын ұшағы Леопольдвильден ұшып шығып, Ндолаға жақындағанда жүргізуші ұшқыш әуежай оттарын көргендігін хабарлайды, осыдан соң ұшақпен байланыс үзілген. Ұшақ қалдықтары әуежайдан 15 шақырым жерде табылған: тоқтап қалған сағаттарға қарағанда, ұшақ апатқа жергілікті жердің 18-қыркүйегінде, сағат 0:20[16] болғанда ұшыраған болса керек.
Апаттың нақты себептері бүгінгі күнге дейін белгісіз. Апаттың бірнеше жорамал нұсқасы қарастырылды, солардың бірі — борттағы ақауларға байланысты болса, бірі — БҰҰ ұшағы катанжиялық көтерісшілердің жалғыс воғыс ұшағымен қағып түсірілді. Алайда бұл екі жорамалға да дәлел табылмады. Сыған қарағанда,  Хаммаршёльд отырған ұшақ  жерге қонарда шамадан төмен биіктікте ұшып, ағаштарға тиіп кетіп[16] апатқа ұшыраған болса керек.
Хаммаршёльд сүйегі Швецияға жеткізілді. УппсалдыңКафедралық соборында қоштасу сәт теле көрсетілім 1961 жылдың[17]  29-қыркүйегінде тікелей эфирде көрсетілді. Даг Хаммаршёльд әулеттінің ескі  қабірінде[17].[16].

{{БҰҰ Бас хатшылары}}

[[Санат:Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшылары]]
[[Санат:Швеция жазушылары]]
[[Санат:Швеция ақындары]]
[[Санат:Швеция экономистері]]
[[Санат:Швеция саясаткерлері]]
[[Санат:1905 жылы туғандар]]
[[Санат:1961 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Бейбітшіліктен Нобель сыйлығының иегерлері]]