Бөгет қырының ені бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[File:Gordon Dam.jpg|thumb|alt=A.|200px| ''Гордон көлдің бөгеті''.]]

'''Бөгет қырының ені''' (''Ширина гребня плотины'') — бөгетті пайдалану жағдайына байланысты және жұмыс жағдайын есепке ала отырып белгіленетін шама; көбінесе бөгеттен көлік өту қажеттілігі есепке алынып белгіленеді. Бөгет қырының ең қысқа ені — ''1,5-2 м''. Бөгет өте төмен болған жағдайда, оның үстінен жол салынбайды, бірақ бөгет қыры мұз болады. Пайдаланылуына, механикалық түрде су алуына (''сорғыш станциясы'') байланысты жылжымалы бас тоған имаратының үш түрі сараланады:

* 1) ''жүзбелі'' — понтонға орналастырылған немесе басқа жүзбелі кұрылымды зәкірмен бекітілген түрі. Муны су деңгейінің тербелісі ''5 м''-ден артық болғанда және терендігі ''1,5 м'' болған жағдайда пайдаланады. Мұндай бас тоған имаратының су алу қабілеттілігі ''15 м<sup>3</sup>/сек'' артпайды;
* 2) ''жылжымалы'' — дөңгелекті арбашаларға орналастырылған (''жылжымалы немесе өздігінен жүретін'') түрі;
* 3) ''арнаулы'' платформаға орналастырылып, рельсті жолмен тегістелген өзен жағалауымен немесе эстакада арқылы жұмыс атқаратын фуникелярлы түрі. Тұрақты ашық бетті бас тоған имараты төрт типтен тұрады: 
**  каналдың бас сағасы реттелінбейтін, өздігінен ағатын, арнасы ауыспалы өзен үшін оны пайдалану кезінде су алу коэффициент ''0,1'' деп алынады; 
**  каналдың бас сағасын реттеуші құрылымды. [[Өзен]] жағасы мүжіліп-опырылғыш болса, ол қашықтау орналастырылады; 
**  жоғары және төменгі жағынан сумен толысатын және өздігінен тазаланатын шөміш түріндегі бас тоған; 
**  камералы типті суқабылдағыш түрі, сорғыш станциядан бөлек немесе бірге орналастырылады. Камера саны сорушы немесе өзі ағатын кұбыр желісімен бірдей етіп алынады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref>

==Тағы қараңыз==
* [[Бөгет]];
* [[Бөгет өзегі]];
* [[Бөгет түрлері]];
* [[Бөгет тісі]];
* [[Бөгетсіз бас тоған]];
* [[Бөгет имараттары]];
* [[Бөгетті бас тоған]];
* [[Бөгеттік су электр станциясы]];

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Ғылым]]
[[Санат:Су шаруашылығы]]


{{stub}}