Биологиялық сағат бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Биологиялық сағат''' – [[жануарлар]] мен адамның [[уақыт]] өлшемін бағдарлау қасиеті. Ол [[жасуша]]лардағы физикалық-химиялық және физиологиялық процестердің белгілі бір уақытта қайталанып отыруына ([[биологиялық ырғақ]]) негізделген. Мұндай қабілеттілік бір жасушалылардан бастап адамға дейін – тірі ағзалардың барлығында болады. Кейбір зерттеушілер «Биологиялық сағат» организмнің геофизикалық факторлардың (жердің электр және магнит өрісі, [[Күн]] мен [[ғарыш]] [[радиация]]сының тәуліктік, жылдық, маусымдық қайталануының) өзгеруін қабылдау қабілетіне негізделген деп есептейді. «Биологиялық сағат» тұтас ағзалардың да, сондай-ақ [[клетка]] ішіндегі процестердің де дұрыс тәуліктік жұмыс ырғағын басқарады. Ғылымда «Биологиялық сағаттың» сыры әлі толықтай ашылған жоқ.

==Био сағат сипаттары==
Орта есеппен ғалымдардың айтуынша:
* Сағат 1-де [[адам]] денесі ауру-сырқауға өте сезімтал келеді.
[[Image:Biological clock human.PNG|350px|thumb|Адам физиологиясы мен биоритмінің өзара байланыстарына шолу]]
* Сағат 2-де дененің температурасы ең төмен болады. Осы кезде бауыр улы заттарды бір жақтылы етуді тездетіп, тазарту жүргізеді.

* Сағат 3-те тамырдың соғуы, тыныс алу рет саны азайып, бұлшық еттер босайды .

* Сағат 4-те денедегі барлық органдардың қызметі баяулап, қан қысымы төмендейді. (жалпы таңғы сағат 4 те өлу мөлшері мен туылу мөлшері жоғары болады. Себебі ми бөлімінің қанмен қамдалу мөлшері азаяды).

* Сағат 5-те адамның ұйқысы негізінен қанады. Осы кезде қатерлі ісік және басқа сырқат жасушалары бөлінуі біршама тездейді.

* Сағат 6-да адамның есте сақтау қабылеті ең жоғарғы шекте болады.

* Сағат 7-де [[Бүйрек үсті безі|бүйрек үсті без]] гормонының бөлініп шығуы ең жоғарғы өреге жетеді. Қан айналымы тездейді.

* Сағат 8-де жыныс гормонының бөлініп шығуы ең жоғарғы шекке жетеді. Сағат 8-10 аралығы бір тәуліктегі есте сақтау қабілетінің жоғарғы шегі.

* Сағат 9-да жүректің толық қызметі басталады. Рух көтеріңкі болады. Адамның жұмысқа белсенділігі артады.

* Сағат 10-да адамның [[зейін]] шоғырландыру қуаты мен есте сақтау қуаты ең жоғары шекте болады. Бұл сәт қызмет істеудің ең өнімді кезі саналады.

* Сағат 11-де көздің көру қуаты ерекше жақсарып, жарыққа өте сезімтал келеді.

* Сағат 12-де ой қорту қабілеті біртіндеп төмендейді. Сағат 12-13 аралығы түскі ұйқының ең жақсы мезгілі.

* Сағат 13-те [[бауыр]] тынығып, адам қалжырап шаршағандай сезініп, демалуды қажет етеді.

* Сағат 14-те дененің қалыпты гормон бөліп шығаруының салдарынан сезім баяулап, рух салғырттайды.

* Сағат 15-18 аралығында дененің температурасы, қан қысымы ерекше өрлейді. Иіс, дәм сезу түйсігінің ең сезгір мезгілі.

* Cағат 16-да қандағы қант құрамы көбейеді де, көбінесе өң қызғылт тартады. (Бұл мезгілді ғалымдар суға  жүзу рекордын жасаудың тиімді мезгілі деп есептейді).

* Сағат 17-де қатерлі ісік жасушаларының бөлінуі ең баяу бөлінетін мезгілі. (Бұл мезгілде спортшылар машықтану мөлшерін еселеп арттыруына болады).

* Сағат 18-19 аралығы ұзақ уақыттық есте сақтаудың ең жақсы мезгілі. Сағат 18-20 аралығында есте сақтау қабілеті ең жоғарғы шекке жетеді.

* Сағат 20-да дене салмақтың ауырлайтын, сезгірліктің әдеттегіден жоғары болатын мезгілі.

* Сағат 21-де күндіз естіп, көрген нәрселер қайталай еске түседі. Ол нәрселерді осы кезде есте сақтауға болады. Оқушылардың [[сабақ]] жаттауына тиімді мезгілдерді бірі.

* Сағат 22-де [[талма]] ауруы жиі қозады.

* Cағат 23-24 аралығы [[зат алмасу]]дың баяу жүрілетін мезгілі. Бұл мезгіл ұйқының тамаша мезгілі.<ref name="source1">«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>

== Тағы қараңыз ==
* [[Хронобиология]]
* [[Биологиялық ырғақ]]

==Дереккөздер==
<references/>

[[Санат:Денсаулық]]
[[Санат:Биология]]