Алтынемел мемлекеттік ұлттық саябағы бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{мағына|Алтынемел}}
{{Қорық аймақ
| name = «Алтынемел» мемлекеттік ұлттық саябағы<br>[[Сурет:Altynemel dune.jpg|300px|«Айғай құм» табиғат ескерткіші]]
| iucn_category = II
| image = Kazakhstan locator blank.svg
| caption = 
| locator_x = 233
| locator_y = 105
| location = {{KAZ}} [[Алматы облысы]] [[Кербұлақ ауданы|Кербұлақ]], [[Панфилов ауданы|Панфилов]] аудандары
| lat_degrees = 44
| lat_minutes = 20
| lat_seconds = 00
| lat_direction = N
| long_degrees = 78
| long_minutes = 26
| long_seconds = 00
| long_direction = E
| area = 161 153 [[Гектар|га]]
| established = [[1996 жыл]]ы [[10 сәуір]]де
| governing_body = Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті
| world_heritage_site =
| website =
}}

'''Алтынемел''' - [[Жетісу Алатауы]]ның оңтүстік сілемдерінің арасында орналасқан ұлттық табиғи саябақ.

Жер көлемі - 520 мың гектар. Саябақ аумағында туристерді қатты қызықтыратын бірегей табиғи құрылымдар және байырғы тарих ескерткіштері орналасқан. Шатқалдарында ежелгі адамдардың тасқа қашап салған суреттерін көруге болады.
[[Қапшағай аңшылық-қорық шаруашылығы|Қапшағай мемлекеттік аңшылық шаруашылығы]] негізінде [[1996 жыл|1996]] жылы құрылды.

== Географиялық орны ==
[[Алматы облысы]] [[Кербұлақ ауданы|Кербұлақ]] және [[Панфилов ауданы|Панфилов]] аудандарында орналасқан.

==Жер бедері ==
Аумағы 469620 га. Бақтың құрамына [[Қапшағай бөгені]]нің солтүстігі бөлігі мен [[Іле]] өзенінің оң жағалауы, Жетісу (Жоңғар) сілемдері: [[Кіші Қалқан тауы|Кіші]] және [[Үлкен Қалқан]], [[Ақтау (тау, Алматы облысы)|Ақтау]], [[Қатутау жотасы|Қатутау]], Дегерес, [[Матай жотасы|Матай]], Шолақ, [[Қояндытау жотасы|Қояндытау]] таулары және өте сирек кездесетін табиғат ескерткішінің бірі – «[[Әнші құм төбесі|Әнші құм]]» («Айғай құм») кіреді. Қапшағай бөгенінің оң жағалауындағы тау етегі жазықтығында көптеген қорғандар (мысалы, сақ хандарының қабірі – Тигрхауда, 7 – 4 ғасырлар), тау сайларында әр түрлі жануарлардың суреті салынған жартас көрмесі бар.

== Климаты ==
Бақтың климаты қатаң континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Жылдық жауын-шашын мөлшері 330 мм-ден аспайды. Қаңтардың орташа температурасы – 8,6°С, шілденің орташа температурасы 26°С. Қар аз түседі, ол жабайы жануарлардың қыстап шығуына қолайлы жағдай туғызады.

== Өсімдігі мен жануарлар дүниесі==
Бақ флораға бай, онда жоғары сатыдағы өсімдіктердің 1500 түрі, «[[Қызыл кітап]]қа» енген 22 түрі (мысалы, Мүсілім сылдыршөбі, Қопал таспашөбі, [[Іле бөріқарақаты]], т.б.) бар. Бақ жануарлар әлеміне де бай. Омыртқасыздардың ішінде ең көп кездесетіні – өрмекшітәрізділер мен жәндіктер. Жәндіктердің 5000-нан аса түрі белгілі, оның 25 түрі [[Қазақстанның Қызыл кітабы]]на енгізілген. Мысалы, [[Галузо отынкескіш қоңызы]], [[Сольский барылдауық қоңызы]], [[дала сколиясы]], [[жолақты тораңғы көбелегі]], т.б. Омыртқалы жануарлар фаунасы да бай. Балықтың 20 түрі, оның ішінде 3 түр эндемиктер ([[балқаш алабұғасы]], балқаш шармайы, бір түсті салпыерін) болып саналады. Қосмекенділерден жасыл құрбақа, қызылаяқ бақа және көлбақа бар. Бауырымен жорғалаушылардың 25 түрі кездеседі. Мысалы, [[Кәдімгі қалқантұмсық жылан|қалқантұмсық жылан]], [[дала тасбақасы]], [[жалтырауық жармасқы]], [[оқжылан]], т.б. Құстардың 200 түрінің 174 түрі саябақта ұялайды. 18 түрі «Қызыл кітапқа» енгізілген, мысалы, [[қара дегелек]], [[балықшы тұйғын]], [[жұртшы]], [[үкі]], т.б. Сүтқоректілердің 70-тен астам түрі мекендейді, олардың ішінде ортаазия тас сусары, [[шұбар күзен]], ортаазия өзен құндызы, [[Тянь-Шань арқары]] және [[Ергежейлі боз қосаяқ|бозтүсті ергежейлі қосаяқ]] қорғауға алынған. Саябақта [[1976 жыл|1976]] – [[1977 жыл|77]] жылдардан бері ақ бөкендер, 400-ден аса құлан мекендейді. Табиғатта сирек кездесетін бір түр – [[Керқұлан|Пржевальский жылқысы]] дүние жүзінде бірнеше зообақта ғана сақталған. [[2003 жыл|2003]] жылы саябаққа [[Германия]]дан бірнеше жылқы әкелініп, жерсіндірілді. Саябақта табиғат шежіресі жүргізіліп, жан-жақты жабдықталған бірнеше туристік маршруттар жұмыс істейді.

Саябақ археологиялық ескерткіштер мен ежелгі таңбалар және суреттер салынған үңгірлермен тастарға бай. Сақ дәуірінде салынған «[[Бесшатыр]]» обаларының маңызы үлкен. [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Ш.Ш.Уәлихановтың]] тарихи-мемориалдық мұражайы осында орналасқан. Саябақта өсімдіктердің 1800 түрі: балқаш сексеуілі, [[баялыш]], [[шырша]], [[үйеңкі]], [[тораңғы]], [[қызыл тал]], [[жиде]], [[жыңғыл]], [[сексеуіл]], [[қылша]], т.б. өседі. Саябақтың жануарлар әлемі де алуан түрлі: сүтқоректілерден [[құлан]], [[қарақұйрық]], [[арқар]], [[түлкі]], [[тас сусары]], [[қояндар|қоян]]; құстардың 15 түрі: [[бүркіт]], [[тазқара]], [[ителгі]], [[кекілік]], [[қырғауыл]], [[бұлдырық]]; балықтардан [[сазан]], [[көксерке]], [[ақмарқа]], [[табан балық]], т.б. кездеседі. Омыртқасыз жануарлар дүниесі толық зерттелмеген. Саябақта 17 қорықша бекеті және бірнеше туристік маршрут жұмыс істейді.<ref>Қазақстан Республикасының табиғаты, 7 том;</ref><ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау. А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Image:20130518 Altyn Emel Kazakhstan.jpg|thumb|left|500px|Алтынемел - [[Ақтау (тау, Алматы облысы)|Ақтау]]]]

{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}
{{Қазақстандағы Әлемдік мұра}}

[[Санат:Қазақстан ұлттық парктері]]
[[Санат:Алматы облысы географиясы]]