|
|
| Жол нөмірі 1: |
Жол нөмірі 1: |
| − | [[Сурет:Барақ Бигелдіұлы күмбезі.jpeg|thumb|right|200px|Барақ Бигелдіұлы күмбезі]]
| + | '''Тіленші Тоқбайұлы''' ([[1746]] – [[1844]]) – [[батыр]], би әрі шешен. Әкесі Тоқбай, атасы [[Бертіс Қожығырұлы]] қазақ-жоңғар соғыстарында ерлігімен танылған. Тоқбайұлы еліміздің батыс бөлігін [[Еділ қалмақтары]]нан азат ету шайқастарына қатысқан. Жорықтарда өзінің қаһармандығымен даңққа бөленген, мыңбасылыққа тағайындалған. Көптеген түйіні қиын мәселелерді реттеп, халық арасында шешендік талантымен танылған. Тоқбайұлы қазақ халқының тәуелсіздігі жолында [[Марал Ишан Құрманұлы]]ның орыс отаршылдығына қарсы жүргізген күресіне қолдау көрсеткен.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том</ref> |
| − | [[Сурет:Барақ Бигелдіұлы құлпытасы.jpeg|thumb|right|200px|Барақ Бигелдіұлы құлпытасы]]
| + | |
| − | '''Барақ Бигелдіұлы''' - ([[1693 жыл]], Ақтөбе өңірі - 1772 жыл [[Қарағанды облысы]], [[Ұлытау ауданы]], [[Сарысу ауылдық округі]], [[Көктабан]] қыстауы) - қазақ батыры. | + | |
| − | | + | |
| − | Тама тайпасының [[Дәулеткелді (ру)|Дәулеткелді]] руынан, [[Бағалақ]] атасынан. Бағалақтан Оймауыт, Оймауыттан Тоқсанбай туған. Тоқсанбай әділдікті ту етіп ұстаған, әрі кең пейілді жан болған деседі. Бармын, жоқпын демей өзін көңілді ұстаған, қонақжай болса керек. Тоқсанбайдан Бигелді туады. Бигелдіден Құлшыораз бен Барақ туады. Екеуі де батыр, бірін-бірінсіз тұра алмайтын бауырмал жандар еді десетін. Екеуінің жолы екіге жарылатын күн келіп, [[Құлшыораз Бигелдіұлы]] [[Еділ-Жайық]] бойына көшіп кетеді. Барақ [[Түркістан]] жағына кетеді. 18 жасында би атанып, [[Төле би]]мен сөз қағыстырып қалады. 25 жасында [[Телікөл]]дің басында өткен жалпықазақтық құрылтайда [[Тама]] елі атынан топ бастап келеді. Үш жүздің алқасына мүшелікке сайланады. [[Абылай хан]]мен жорық барысында танысып, екеуі анда атасып достасады. Абылай ханның әскеріне нұсқау беретін қол басылардың бірі болады. Хан атынан құпия тапсырмалармен талай жортуылдарға барады. Хан тарапынан талай сый-сияпаттарға ие болады. Хан атынан [[Бөгенбай батыр|Бөгенбай]], [[Қабанбай батыр]]ларға тапсырма алып баратын еді дейді көнекөздер.<ref>Н.Рахымжанов, Жетіқоңыр:Жиделі және Жайылма</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | Кейіннен екеуі араздасып қалып, екіге жарылады. Абылай хан тағына отырған уақытта бірқатар Кіші жүздің билері секілді ұлықтауға келмей қалады. Осыған наразы болған хан Барақ батырдың үстінен іс қозғамақ болады. "Сонда Абылайды іздеп келген Барақ батыр:
| + | |
| − | - Ей, тақсыр, келді алдыңа Қара Барақ! Хан Барақ, Қара Барақ, Қарқаралы қыздай Тама Барақ. Хан барында - қара Барақпын, хан жоғында - хан Барақпын! Ісімді оңдап берсең - ісім сара, ісімді оңдамасаң - ісім қара, - деген екен."<ref>Сүлеймен Тәбірізұлы. "Созақ өңірі". "Дәуір" баспасы. 2007 ж. - ISBN 9965-749-84-1</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | Осы жерде екі дос қайта табысып, бірінен бірі кешу сұрайды. Абылай тұрып өкініп: "Жасыңыз ұлғайып қалған екен. Әйтпесе, оң жағымда отыратын-ақ адам едің" дейді. Осы кездесуден соң көп ұзамай Барақ батыр қайтыс болады. Ол кісінің мазары Арқада, [[Жетіқоңыр]] құмында. [[Қарағанды облысы]], [[Ұлытау ауданы]], [[Сарысу ауылдық округі]]не қарасты [[Көктабан]] қыстауы маңында "[[Барақ байдың жұрты]]" атты жерде.<ref>Н.Рахымжанов, Жетіқоңыр:Жиделі және Жайылма</ref>
| + | |
| | | | |
| | == Дереккөздер == | | == Дереккөздер == |
| | {{дереккөздер}} | | {{дереккөздер}} |
| | | | |
| − | == Сыртқы сілтемелер ==
| |
| − | * [http://el.kz/m/articles/view/Барақ-батыр Барақ батыр]
| |
| − | * [http://el.kz/m/articles/view//Қазақта-қанша-Барақ-бар Қазақта қанша Барақ бар]
| |
| − | * [http://el.kz/m/articles/view/Абылай-мен-Барақ-достығы Абылай мен Барақ достығы]
| |
| − |
| |
| − | [[Санат:1693 жылы туғандар]]
| |
| − | [[Санат:Хромтау ауданында туғандар]]
| |
| − | [[Санат:1772 жылы қайтыс болғандар]]
| |
| − | [[Санат:Ұлытау ауданында қайтыс болғандар]]
| |
| | [[Санат:Қазақ батырлары]] | | [[Санат:Қазақ батырлары]] |
| | + | [[Санат:Қазақ шешендері]] |
| | + | [[Санат:1746 жылы туғандар]] |
| | + | [[Санат:1844 жылы қайтыс болғандар]] |
