Қазақ хандығының 550 жылдығы бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Жәнібек пен Керей.jpg|300px|нобай|оңға|[[Астана]] қаласындағы [[Қазақ хандығы]]ның негізін салушы Жәнібек пен Керей сұлтандардың ескерткіші]]

'''Қазақ хандығының 550 жылдығын тойлау''' — Қазақ  хандығының 550 жылдығына байланысты іс-шаралар жиынтығы.

== Қазақ хандығы туралы ==
[[Қазақ хандығы]]ның құрылуы туралы дерек тарихшы [[Мұхаммед Хайдар Дулати]]дің «Тарихи Рашиди» атты шығармасында келтірілген.

Кейбір тарихи деректерде [[Моңғол шапқыншылығы]] Қазақ хандығының құрылуын 150-ден 200 жылға кешеуілдеткені жайында айтылады. Әбілқайыр хандығының құрамында болған қазақ ру-тайпаларын [[1457 жыл]]ы Жәнібек пен Керей сұлтандар бөліп алып шығып Моғолстанның батысындағы (Жетісудың батысы) Шу мен Талас өзендерінің аралығындағы Қозыбасы деген жерге хандығын құрған. Моғолстан мен Әбілқайыр хандығының арасындағы текетірестен Моғолстан ханы өзіне одақтас іздей бастайды. Сонымен Моғолстан ханы [[Есенбұға]] Жәнібек пен Керей сұлтандарға өз аумағынан жер бөліп береді. Бірақ [[Мұхаммед Хайдар Дулати]]дің «Тарихи Рашиди» атты шығармасында Қазақ хандығының құрылу уақыты 1465-1466 жылдар деп келтірілген. Осы дерекке сүйене отырып [[2015 жыл]]ды Қазақ хандығының 550 жылдығы деп атап өту ұйғарылды.

Атаулы күнді тойлау идеясын Қазақстан президенті [[Нұрсұлтан Назарбаев]] ұсынған.<ref name="ртрк">[http://kaztv.kaztrk.kz/kz/view/Qazaq_khandygy_550_zhyl/page_40734_kazak-eli-kazak-khandyhynyn-550-zhyldyhyn-atap-otedi|язык=kk|издательство=«Қазақстан» РТРК АҚ|год=26 қазан 2014]</ref> 2014 жылы 31 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Үкіметінің  № 1448 «Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойын 2015 жылы тойлау туралы» атты бұйрығы шықты. Қазақстандық қоғам қайраткері [[Дос Көшім]]нің ойынша, атаулы күнді тойлау жайлы ой, қазақтарда мемлекет болмаған деген мәлімдемеден кейін туындаған. «Альтернатив» орталығының директоры Андрей Чеботарёвтың пікірінше, Қазақ хандығының 550 жылдығын тойлауға Назарбаевтың «Қазақ мемлекеті елдің тәуелсіздігінен соң пайда болды» деген екіұшты пікірі мен [[Владимир Путин]]ның қазақтарда мемлекет болмаған дейтін аты-шулы сөзі себеп болған. Путинтың қазақтарда «мемлекет болмаған» деген сөзі Назарбаевтан бастап бүкіл қоғамды ойландырды. Себебі, осындай риторика [[Украина]] мен украиндықтарға да айтылған болатын. Бірақ, МГУ ақпаратты-аналистикалық орталығының директоры Сергей Рекеданың пікірінше, Путинның сөздерінде ешқандай құпия жоқ, ал ол айтқан сөздер контекстен алынған, онымен қоса, осыған ұқсайтын сөздерді 2011 жылы Нұрсұлтан Назарбаев айтқан: «Қазақтарда ешқашан мемлекет болған емес, өйткені шекарасы болмаған. Ең алғаш біз, қазақ мемлекетінің шекарасын бекітіп, БҰҰ-ға дейін жеткіздік».

== Мерейтойдағы жоспарланған іс шаралар ==
Мерейтойдың  шығыны шамамен 23 млрд теңге ($124,19 млн) болады деп күтілуде. [[Қазақ хандығы]]ның 550 жылдығы [[Қазақстан]]ның бүкіл аймақтарында тойланады. Ал маңызды іс-шаралар қыркүйек айында [[Жамбыл облысы]], [[Тараз]] қаласында өтеді. Себебі осы аумақта хандықтың негізі қаланған деп есептелінеді. Тараздағы іс-шараларды өткізуге 13,47 млрд теңге жұмсалады. Бірақ, кейбір тарихшылар Жәнібек пен Керей хандардың мемлекетінің орталығы [[Алматы]]ға жақын аумақта болған деп, мерейтой жоспарын сынға алды. Қазақ хандығының мерейтойын тойлау шеңберінде 1 млрд теңгеге 10 бөлімді [[Қазақ елі (телесериал)|«Қазақ елі»]] атты сериал мен осы атаулы 375 млн теңгеге анимационды сериал түсіріледі. Қазақ хандығы туралы деректі фильм түсіруге 250 млн теңге бөлінеді. [[Ілияс Есенберлин]]ның «Көшпенділер» трилогиясын баспадан шығаруға 106,6 млн теңге бөлінеді. Таразда шығыны 506,8 млн теңге болатын театрланған қойылым болады. «Мәңгілік ел» тақырыбына ақындар айтысы өтеді. 550 жылдық құрметіне монумент тұрғызылады (501,8 млн теңге). «Тараз — ғасырлар куәсі» атты көрме өтеді. Қазақша күрес пен басқа да ұлттық спорт түрлерінен халықаралық турнир өтеді. Басқа да шығындар: «Ұлы көш» фильмі (150 млн теңге) түсірілуіне, «Тамгалы» Мемлекеттік тарихи-мәдени табиғи қорық-музей құрылысына (100 млн теңге), «Керей-Жәнібек», «Қазақ елі» спекталі қойылуына және «Қазақ хандығы» балетіне (68 млн теңге), [[Қожа Ахмет Яссауи]] кесенесін қалпына келтіру жұмыстарына (20,4 млн теңге) жұмсалады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Мерейтойлар]]
[[Санат:Қазақстан тарихы]]
[[Санат:Қазақ хандығы]]