Фитофаг - өсімдік қарым-қатынасы бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:White-tailed deer (Odocoileus virginianus) grazing - 20050809.jpg|right|400px]]
'''Фитофаг - өсімдік қарым-қатынасы''' — [[организмдер]]дің вертикаль қарым-қатынастарының негізгі типі; онда өндіргіштер жинақтаған заттек пен энергия [[гетеротрофтар]]ға беріледі. 


[[Эволюция]] процесінде [[өсімдіктер]] [[фитофаг]]- [[жануарлар]]дың жеуінен қорғаныш құралдарын бөліп шығарады. Ол әр түрлі "меха- никалық" құрылғылар (қатты, кейбір қабық, қалың шырыш қабат, толып жатқан [[тікендер]] мен [[істіктер]], кейбірі шағатын [[түк]]тер) болуы мүмкін. Бұған қоса өсімдіктер "[[химия]]лық қорғаныш құралдарын" да пайдаланады. Мысалы, барлық өсімдіктердің клеткалық [[қабырға]]ларының негізгі заттегі — [[целлюлоза]] (клетчатка) — берік қосылыс, жануарлар оны сіңіріп қорыта алмайды. Алайда эволюция процесінде фитофаг-жануарлар да өз құрылғыларын дайындаған: күйіс қайыратын жануарлардың [[Ас қорыту жүйесі|ас қорыту]] жолында целлюлозаны ыдырату жөніндегі негізгі жұмысты [[бактериялар]] атқарады. Целлюлоза мен [[лигнин]]ге ([[сутек]] құрамындағы күрделі [[Органикалық қосылыстар|органикалық қосылыс]]) қоса қорғаныш міндетін өсімдіктер түзетін [[танин]]дер ([[тұтқыр]] заттек), сондай-ақ барлық жануарларға өте өтімді әсер ететін арнаулы улы заттектер тобы атқарады. Тұтас алғанда Фитофаг - өсімдік қарым-қатынасында мынадай ортақ [[заңдылық]] байқалады: өсімдік фитотрофтардан неғұрлым нашар қорғалған болса, ол соғүрлым тезірек өседі және керісінше, неғұрлым жақсы қорғалған өсімдіктер, әдетте, өте баяу өседі. Фитопланктон мен [[зоопланктон]] [[популяция]]лары арасындағы тепе-теңдік осы секілді реттеледі. Көп желінетін микроскопиялық [[балдырлар]] тез өсіп-өнеді. Кейбір балдырлар, керісінше, желінуден берік сауытындағы арнаулы өскіндермен немесе үлкен шоғырларға бірігіп қорғанады. Балдырлардың сақталуына олардың тыныш стадиялар түзетін қабілеті де көмектеседі. Ақырында кейбір балдырларды [[планктон]]дық фитофаг-жануарлар жұтқанымен, қорытылмай тірі шығады. Фитофагтар популяциялары тығыздығының кезендік өршулері және өсімдіктер популяцияларының уақытша езілуі болуы мүмкін. [[Агроэкожүйе]]лерде немесе [[адам]] көп пайдаланатын [[орман]]дарда (әсіресе екпе ағаштарда) фитофагтардың көбейіп өршулері өсімдіктер популяцияларының езілуіне апарып соғады. Мұндай фитофагтар [[зиянкестер]] деп аталады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Экология]]
[[Санат:Табиғатты қорғау]]


{{Stub}}