Мақал-мәтелдер бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Мақал''' — [[нақыл сөз]]. Ол өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, түйіп, ықшамдап беріп, бір не екі тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған [[ой]] айтатын халықтық бейнелі [[поэтика]]лық [[жанр]]дың бір түрі, ғасырлардан екшеліп жеткен терең мазмұнды, тақырып аясы кең сөз мәйегі. Мақалдар көбіне өлең үлгісінде кейде [[қара сөз]]бен де айтылады. [[Ұйқас]]қа (“Қайраңы жоқ көлден без, қайырымы жоқ ерден без”), [[аллитерация]]ға (“Етігін шешпей ер шыңаймас”), [[ассонанс]]қа (“Қатты жерге қақ тұрар, Қайратты ерге бақ тұрар”) құрылады. Мақалдар тура және ауыспалы мағынада қолданылады. [[Ауыспалы мағына]]дағы сөздер ішкі астары бар, тұтас бір ойды білдіреді (“Бір жеңнен қол шығар, бір жағадан бас шығар”), (“Ырысқа қарай ұл өсер, Қонысқа қарай мал өсер”), (“Ел — ырыстың орманы, ер — ырыстың қорғаны”), (“Ер жігіт үш ақ үй тігеді, үш қара үй тігеді”). 

'''Мәтел''' — өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен кереғар шендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқа нақыл сөз. Мақалға өте жақын. Мәтел сыңар [[тармақ]] болып келеді. Сөз үстемелене келіп, мақалға айналады. Мысалы, “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке” — мәтел. “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке жолығасың” — мақал. Мәтел тура, ауыспалы, астарлы мағынада қолданылады. Мәтел адамның айтқан пікіріне ой қосады, сезімін әсерлі де айшықты жеткізеді. [[Ақын]]-[[жазушы]]лардың ұтымды сөздерінің біразы Мақал-Мәтелге айналған: (“Ұылымды іздеп, дүниені көздеп” — [[Абай]]), (“Жалғанды жалпағынан басып өтіп” — [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]], т.б.).

<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том</ref>
==Дереккөздер==
<references/>

== Сілтемелер ==
* [[Мақал-мәтелдер]]

{{wikify}}


{{stub}}

[[Санат:Фольклор]]
[[Санат:Әдебиет жанрлары]]