Көң бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[Сурет:Hestemøj.jpg|right|thumb|Жылқының көңі]]
'''Көң''' – өте құнарлы органикалық [[тыңайтқыш]]. Ол мал астына төселген [[сабан]] (не сабансыз) және жас [[қи]] мен [[несеп]]тің қоспасы. Көңнің құрамы мен тыңайтқыштық қасиеті жануарлардың түріне, [[жем]]нің және мал астына төселген сабанның не шөптің сапасына, алу және сақтау тәсілдеріне байланысты болады. Орташа есеппен жануарлар жейтін жемнің құрамындағы 40% [[органикалық заттары]], 50 – 70% [[азот]]ы, 80%-ы [[фосфор]], 90% [[калий]] көңге айналады. Тәулігіне әрбір жануардан алынатын көң мөлшері (килограммға шаққанда, төсенішсіз): [[өгіз]] – 40, [[сиыр]] – 55, [[бойдақ мал]] – 27, [[бордақыланған төл]] – 14 – 35 (жасына байланысты), [[ҚАБАН|қабандар]] (аталық шошқа) – 11,1, [[ҚАБАН|мегежін]] – 8,8. Көң төсеніш араласқан көң және таза көң болып бөлінеді. Төсеніш араласқан көңнің шамамен алғандағы құрамында: 0,5% N, 0,25% P2O5, 0,6% K2O, 0,35% CaO, 0,15% MgO болады. Бұл көңнің құрамы оны сақтау тәсіліне тәуелді. Таза көң суды араластыру дәрежесіне қарай: жартылай сұйық (құрғақ заттар 8%-дан артық), сұйық (3-тен 8%-ға дейін) және көңқақ (3%-дан кем) болып бөлінеді. Таза көңнің құрамы экскремент (нәжіс) құрамына тәуелді, ал ол жануарлар жасына және жем беру түріне байланысты болады. Орташа есеппен сиырлар нәжісі құрамында: 0,43% N, 0,28% P2O5, 0,5% K2O бар; осыған сәйкесті [[қой]]ларда – 0,95%, 0,22% және 0,75%; [[тауық]]тың кеппеген саңғырығында – 2,2%, 2,44% және 0,64%. Көңнің тыңайтқыштық тиімділігі, оны дайындау, сақтау және топыраққа енгізу, шашу тәсіліне байланысты. Көң қоймасында текшеленіп нығыздалған көңнің құрамында органик. заттар мен [[азот]] жақсы сақталады. Шіруіне қарай көң жас көң, шала қызған, шіріген және қарашірік деп ажыратылады. Шала шіріген көңде органик. заттар 20%-ға кемиді. Оларды күздік егінге пайдаланған тиімді. Әбден шіріген көңде органик. заттың 50%-ы жоғалады. Қарашірік–борпылдақ, топырақ тәрізді зат. Мұны, көбінесе, көкөністерді ([[қияр]], [[сәбіз]], [[қызанақ]], капуста, т.б.) тыңайту үшін қолданады. Қойдың кепкен қиы мен сиырдың тезегі отын ретінде де пайдаланылады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов.  – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref>
==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Экология]]
[[Санат:Табиғатты қорғау]]
[[Санат:Органикалық тыңайтқыштар]]


{{Stub}}