Казем-Бек Мирза Мұхаммед Али бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Казем-Бек Мирза Мұхаммед Али''' (Александр Касимович, 22.7.1802, [[Иран]], [[Решт]], – 12.11.1870, [[Ресей]], [[Санкт-Петербург]]) – [[Әзірбайжан]] ғалымы, филолог, тарихшы, Ресей Ғалымдар Академиясының корр. мүшесі (1835), филолология ғылым докторы (1869), Қазан шығыстанушылар мектебінің негізін салушы. Әуелде мұсылманша оқыған. Тұңғыш ғылым шығармасын (“[[Араб тілі]] грамматикасының тәжірибесі”) 17 жасында араб тілінде жазған. 1831 – 49 жылы Қазан ун-тінде парсы және түрік-татар филологиясының профессор, 1855 жылдан шығыс тілдері факультетінің алғашқы деканы болды. Казем-Бек Мирза Мұхаммед Али Әзірбайжан тілін ғылым тұрғыдан зерттеудің негізін салды. Түркітану, [[иран]] мен арабтану ғылымына зор үлес қосты. Ресей Сыртқы істер министрлігінің сұрауы бойынша (1837) [[Тоқтамыс]] ханның Ягайлоға түрік тілінде ұйғыр жазуымен жазған хатын оқып, мәнісін ашты (бұл хаттың сыры бұрын түсініксіз болып келген-ді). Ол “Ұйғырлар туралы зерттеулер” деген атпен 1841 жылы жарық көрді. 1839 жылы жарияланған “Түрік-татар тілінің грамматикасы” Қазанда 2 рет басылды. 1851 жылы Санкт-Петербургте ағылшын тілінде басылған “Дербентнаме” және “Императорлық соғыс академиясындағы түрік тілі уақытша курсының оқу құралы” деген тарихи зерттеуі үшін оған үш рет Ресей Ғалымдар Академиясы-ның Демидов атындағы сыйлығы берілді. Казем-Бек Мирза Мұхаммед Али 1859 жылы “Мүритшілдік және Шәміл” деген күрделі шығармасын жариялап, Кавказдағы [[Шәміл]] бастаған көтерілісті алғаш зерттеушілердің бірі болды. 1865 жылы “Баб және бабидтер” (Иранда 1844 – 52 жылы болған діни-саяси толқулар туралы) дейтін еңбегін аяқтады. Ол 1867 жылы француз тілінде басылды. Түрік тілдеріне енген орыс сөздерін этногр. тұрғыдан алғаш зерттеуші де Казем-Бек Мирза Мұхаммед Али болды. 
Казем-Бек Мирза Мұхаммед Алидің шығыстану ғылымына сіңірген еңбегін әділ бағалап, оны [[Британия]] корольдігінің Лондондағы Азия қоғамы (1829) және Орыс географиялық қоғамының (1850) толық мүшесі, Копенгагендегі корольдік қоғам мүшесі (1843), [[Санкт-Петербург]] археол.-нумизматика қоғамы мен Бостондағы [[Америка]] шығыстанушылар қоғамы (1851) корр. мүшесі (1848), Париждегі Азия қоғамы ординар мүшесі (1850) етіп сайлады. Казем-Бек Мирза Мұхаммед Али өзінің зерттеулерін Әзірбайжан, түрік, араб, парсы, орыс, ағылшын, француз тілдерінде жазды. Шығыстану тарихшылары оны “шығыстанудың Ресейдегі атасы” деп атады. 
==Сілтемелер==
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Әзірбайжан тарихшылары]]
[[Санат:Тұлғалар]]


{{stub}}