Екі индикаторлық электродпен амперметрлік титрлеу әдістері(Аналитикалық химия) бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Екі индикаторлық электродпен амперметрлік титрлеу әдістері.
'''
Бұл әдісті алғаш Саломон (1897) ток тоқтап қалғанға дейін күміс
электродын пайдаланып, титрлеу арқылы [[күміс]] және басқа да
металдарды сандық тұрғыдан анықтау үшін қолданады.

Бертін келе Нернст пен Мерриам (1905) ине сияқты палладий
[[электрод]]тарын пайдаланып, [[қышқылдық]]-негізді титрлеуді жүргізді,
атап айтқанда, калий нитратының ерітіндісіндегі қышқылдың
шамалы мөлшерін сілтімен титрледі.

Ал [[Фоулк пен Боуден]] (1926) электродқа сырттан 10-15 В
кернеуді бере отырып, иодты тиосульфатпен гитрлеу үшін екі
платиналық [[индикатор]]лы электродты пайдаланды. Мұндағы
эквиваленттік нүкте ток мәні жоғалып. нөлге теңелген сәтке сәйкес
келеді. Олар бұл әдісті "өлі нүкте" деп атады.

Тек 1942 жылы Бетгер мен Форхе ғана электродта жүретін
процестерге дұрыс талдау жасады. Ал, Кольтгоф (1955) бүл әдісті "екі
индикаторлық электродпен [[амперметр]]лік титрлеу әдістері" деп атады.

Екі индикаторлық электроды болатын амперметрлік қондырғының электрлік 
схемасының бір электродынан айырмашылығы
шамалы, тек электродтардың ұяшықта орналасу өзгешелігінде ғана.
Бірдей екі электродқа сыртқы ток көзінен Аф [[кернеу]]і беріледі. Ұяшық 
арқылы токтың өту мүмкіндігі немесе мүлдем жоқ болып кетуі
[[электрод]]та жүретін тотығу-тотықсыздану процестерінің болуымен байланысты.

Шамалы кернеу түскенде (-10 " В) титрлеу барысында ток күші
өлшенеді. Титрлеу алдында мұндай ток күші мүлдем аз не нөлден
басқаша болады, өйткені редокси-реакцияның болмауынан осындай
айырымы аз кезде электродтық [[Процесс|процестер]] жүрмейді.

Титрантты енгізу ерітіндіде тотығу-тотықсыздану жұбының
пайда болуына әкеледі. Ерітіндідегі мұндай жұп - э.н.-ге дейін
ерітіндіде талданатын заттың, ал э.н.-нен кейін титрант редокси
жұбы. [[Титр]]леу қисықтарының түрі осы жұптардың электрохимиялық 
қайтымдылығымен айқындалады. Егер екі жұп та қайтымды
болса, мысалы, мына реакциядағыдай:

'''Fе<sup>2+</sup> + Се<sup>4+</sup> = Fе<sup>3+</sup> + Се<sup>+3</sup> (13.6.)'''

[[Сурет:Екі индикаторлық электродпен амперметрлік титрлеу қисығы.png|right|thumb|Екі индикаторлық электродпен амперметрлік титрлеу қисығы. a - екі 
жұпта қайтымды, б - қайтымсыз жүйе қайтымдымен титрленген]]

Церий катионының алғашқы үлесінін қосылуы ерітіндіде
Fe,<sup>3+</sup>/Fe:<sup>2+</sup> редокс жұбын тудырады да, анодтағы Fe (II) тотығуы мен
катодтағы темір (III) тотықсыздануы есебінен тізбекте ток пайда
болады (тіпті потенциал айырымы аз болса да). Темірдің жартысы
гитрленгенше ток күші өседі де, сосын төмендей келіп, э.н.-де нөлге
теңеледі. Осыдан соң Се<sup>4+</sup>/Се<sup>3+</sup> редокс жұбының есебінен қайтадан
өсе бастайды. Егер қайтымды жұп тұзетін зат үшін қайтымсыз жұбы
бар титрант пайдаланса, мысалы, темір (II) перманганатпен (не
[[бихромат]]пен) титрленсе, онда титрлеу қисығы э.н.-гe дейін.Өйткені екі жағдайда да ток 
[[күш]]і Fe<sup>3+</sup>/F е<sup>2+</sup> жұбымен байланысты. Ал э.н.-нен кейін ток күшінің өсуі
байқалмайды, өйткені анодтағы марганец (II) қалыптасқан потенциалда тотықпайды.

Екі индикаторлы электроды болатын мұндай титрлеу әдістері
өте дәл, әрі сезімтал. Ол [[концентрация]]сы 10 моль/л және одан аз
болатын ерітінділерді титрлеуге мүмкіндік береді. Жасалуы да оңай.
[[Эквиваленттік]] нүктесі айқын болғандықтан да, титрлеу қисығын
тұрғызу қажет емес. Сонымен қатар бұл әдіс [[автоматтандыру]]ға
бейім келеді.

==Қолданылуы==

Амперметрлік титрлеудің мүмкіндігінің өте кең болуы бұл
титрметрлік талдаудағы [[химия]]лық реакциялардың сан алуандығымен 
және әр түрлі электродтар түрінің кәптігімен түсіндіріледі.
Индикаторлық электродтық реакция тек өзіне берілген потенциалға
ғана тәуелді, ал титрлейтін және титрленетін заттар арасындағы
химиялық реакция (ерітіндідегі құрамдас [[бөлік]]тер электродпен
өзара әрекеттеспесе, онда әлгі электродтың қандай заттан әзірленгеніне қарай) 
оған берілетін [[потенциал]]ға тәуелсіз жүреді. Индикаторлық 
электродтың потенциалын таңдай отырып, таңдаған бағыттағы
электродты реакцияны жүргізуге болады. Ендеше, берілген затты
басқа да қосылыстар болса да, ешбір [[кедергі]]сіз талдай беруге
болады.

Амперметрлік титрлеуді жүргізуде [[платина]]дан жасалған айнымалы 
индикаторлық электрод қолайлы. Бұл жоғары потенциал кезінде 
тотықсыздану [[реакция]]сын жүргізуге, сондай-ақ әр түрлі анодтық
реакцияларды жүргізуге мүмкіндік береді.

Амперметрлік титрлеу әдісі аса сұйытылған ерітінділердегі әр
түрлі заттарды анықтауға жол ашты. Онымен көмескі және бояулы
ерітінділер талданады. Амперметрлік әдістің сезімталдығы [[потенциометр]]лік 
әдіске қарағанда жоғары.

Әр түрлі типтегі реакцияларды пайдалану (тұнбалау, кешен
түзу, тотығу-тотықсыздану) периодтық жүйедегі элементтердің
көбін амперметрлік титрлеу шартын таңдап алуға көмектеседі. Бұл
әдістің қолдану аясын кеңейтуге сезімталдығы мен [[Сұрыпталым|сұрыпталушылығы]] 
бұрыннан белгілі органикалық реагенттерді қолдану септігін
тигізді. Көптеген органикалық реактивтер тікелей электродтың
өзінде-ақ электрохимиялық түрленуге қабілетті келеді, бұл олардың
маңыздылығын онан әрі арттыра түсуде, өйткені титрант тоғы
бойынша амперметрлік титрлеуге мүмкіндік береді. Мұнда әр түрлі
комплексондардың, яғни [[электр]]-теріс элементтердің иондарын
анықтауға мүмкіндік беретін, (атап айтқанда, сілтілік, сілтілік жер
және сирек [[элемент]]тердің) рөлі ерекше.

Амперметрлік титрлеу әдісі іс жүзінде қолданылған минералды,
[[шикізат]]ты, оның өңделген өнімдерін, табиғи және ағынды суларды,
өндірістік ерітінділерді, жер қыртысын, биологиялық және дәрі-дәрмекгік 
заттарды, органикалық қосылыстарды, [[құйма]]ларды және т.б. талдауда орын тапты.

Амперметрлік детекторлар [[кулонометр]]ияда жемісті пайдаланылады.

Осындай мүмкіндігі мен келешегіне қарамастан бұл әдіс өз
деңгейінде қолданылмай отырғанын айта кеткен жөн. Оған басты
себептердің бірі - [[электрохимия]]лық талдауды окып-үйренуге аса
көңіл аударылмауы.

Аналитикалық химияның күрделі мәселелерін шешуде химиялық 
тұрғыдан бұл әдістерді ой-електен өткізу қажет-ақ.<ref>Құлажанов Қ.С.Аналитикалық химия: II томдық оқулық . II - том. Оқулық. Алматы:«ЭВЕРО» баспаханасы, 2005. - 464 б. ISBN 9965-680-95-7</ref>

==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}

[[Санат:Химия]]