Билiк ақы бетінің бастапқы мәтінін қарау

'''Билiк ақы''' — дәстүрлі қазақ қоғамында қылмыстық және азаматтық істерге қатысты төрелік айтып, шешім шығарғаны үшін [[би]]лерге, [[қазы]]ларға төленген [[ақы]], [[сот алымы]]. 

Ол дауланған мал-мүліктің жалпы мөлшерінің оннан бір бөлігін құраған. Билік ақы, көбінесе, [[алтын]], [[күміс]], [[мал]] түлігі, жағалы киім ([[ішік]], [[тон]], [[тұлып]], т.б.), ақша т.б. түрінде төленген. Бұл төлемдер би, қазылардың негізгі күнкөріс көзі болғанымен, олар ақы мен алым мөлшерін әдет жосындарында көзделген шамадан асыра алмаған. Мысалы, ердің құны — 1000 қойдан 100 қой, әйелдің құны ретінде белгіленген 500 қойдан 50 қой тиесілі. Кесімді мөлшерден артық ақы талап ету өрескел әрекет саналған. ''“Парақор”, “жемқор”'' атанып, ел сенімінен, абырой-беделден айырылу билік құрып, бітуана кесушілер үшін өліммен пара-пар болған. Сондықтан олар ''“ала жіптен аттамай”'', әділдікке жүгініп, кісі ақысын жемеуге тырысқан. Әдетте, билік ақы кінәлі жақтың ағайын-туыстарының қатысуымен, жариялы түрде өтелген. Міндетті ақыны даугердің өзі төлей алмаса, руластарынан өндірілген. [[Билер соты]], [[ақсақалдар соты]] билік ақы және басқа да кесімді төлемдерді ерікті түрде өтеуден бас тартқан, немесе жалтарған жақтың мал-мүлкін барымталап алу туралы шешім шығару құқын иеленген.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақ салт-дәстүрлері]]
[[Санат:Салықтар]]


{{stub}}