Күн өту және ыстық өту бетінің бастапқы мәтінін қарау

[[File:Күн өту.jpg|thumb|180px|Жағажайда дем алғанда күннен қорғана білген жөн]]
'''Күн өту және ыстық өту'''<ref>ҚазССР. Қысқаша энциклопедия - 2-том. Алматы - 1987.</ref> - [[Организм|организмге]] қызу өтуден пайда болатын [[Ауру|сырқат]]. Балаларға, етженді адамдарға, [[Жүрек аурулары|жүрек-қан тамырлары]] ауруымен және [[Эндокринология|эндокринді]] аурулармен ауырған адамдарға қызу өткіш келеді.  Әсіресе, шақырайған сәулеге басты қыздырғанда күн өтеді.

== Жалпы сипаттама ==
Күн өту көбінесе, ыстық қапырық ауадан және күн көзінде көп жүруден болады. Әсіресе ыстыққа төзімсіз немесе ауыр дене еңбегімен айналысатын (құрылыс алаңдарында жұмыс істейтін) адамдарға [[күн]] жиі өтеді. Сондай-ақ күн сәулесімен нашар шағылысатын қара-қоңыр түсті [[киім]] немесе ауа өткізбейтін және тердің булануына бөгет жасайтын киім де организмге ыстық өтуіне себепші болады. Жабық бөлмеде де жоғары температурада және [[Ауаның ылғалдылығы|ауаның ылғалдылығы]] жоғары болғанда да (ыстық цехтарда жұмыс істегенде) ыстық ұруы мүмкін.

=== Күн өту және ыстық өтудің белгілері ===
Сырқаттың жеңіл дәрежелі түрінде:
* [[әлсіздік]];
* [[бас ауыру]];
* [[жүрек айну |жүрек айну]];
* [[Дем алу жүйесі|дем алу]] мен тамыр соғуының жиілеуі;
* дененің терлеуі.
Сырқаттың орташа дәрежелі түрінде:
* еңсенің түсуі;
* бастың қатты ауыруы;
* лоқсу және [[құсу |құсу]];
* [[Құлақ|құлақтың бітуі]];
* қорғаншақты қозғалыс;
* дем алу мен тамыр соғуының жиілеуі;
* кей кездері - талып қалу.
Сырқаттың ауыр дәрежелі түрінде:
* [[естен тану |естен тану]];
* дененің қалшылдауы;
* [[Психика |ой-сананың бұзылуы]];
* [[сандырақтау]];
* [[Елестеушілік (Галлюцинация)|елестеушілік]];
* үстіртін дем алу және жиілеуі;
* тамырдың соғуы - 1 минутта 120-140 рет:
* [[Дене температурасы|дене қызуының]] көтерілуі (41-42°);
* [[Зәрдің түзілуі және шығарылуы|зәрдің]] мөлшерінің азаюы.
Күн өту және ыстық өту салдарынан [[Эпилепсия|қояншық аурудың]] ұстауы, [[Бас сүйек|бас сүйек ішіндегі  қан қысымының жоғарлауы]], [[Психикалық процестер|психикалық]] және т.б. өзгерістердің болуы байқалады<ref>Кртакая медицинская энциклопедия, 3-том. Издательство "Советская энциклопедия" 1990. ISBN 5-85270-009-6</ref>.

=== Алғашқы жәрдем ===
* Күн өту және ыстық өту белгілері білінгенде дереу дәрігер шақырып немесе ауырған адамды жақын маңдағы [[Емхана|емханаға]] жеткізген жөн. 
* Дәрігер келгенше науқасты көлеңкеге немесе  салқын бөлмеге жатқызып, үстіңдегі тар киімін  шешу керек.
* Басына, шүйедесіне, қолтығына [[мұз]] салынған немесе салқын су құйылған грелка қойған жөн.
* Науқас адамды ылғалды ақжаймамен орауға да болады; сусынды - тұзды салқын суды, салқын [[Шай|шайды]], [[Кофе|кофені]] көбірек ішкен дұрыс.
* Ыстық ұрған адамның тыныс алуын күшейту үшін салқын суға малынған [[сүлгі |сүлгімен]] немесе [[Орамал|орамалмен]] [[Жақ|жағынан]] шапалақтап ұрады, [[Мүсәтір спирті|мүсәтір спиртін]] искетеді, [[Оттегі жастығы|оттегін]] жұтқызады, денесін ысқылайды.
* Дәрігер келгенге дейін бір шай қасық кордиамин, 10 проценттік кофеин ерітіндісінің екі ампуласын ішкізуге болады.  
* Егер тыныс алуы қиындай түссе, қолдан дем алдыру керек.
{{main| Алғашқы жәрдем}}
Сырқаттың жеңіл және орташа дәрежелі түрінде уақытылы көмек көрсетілсе науқас адам тез қалыпты жағдайына келеді. Ал ауыр дәрежелі түрінде уақытылы көмек көрсетілмесе адам өмірін сақтап қалу мүмкін болмайды.

=== Алдын алу ===
Күн өту және ыстық өтудің алдын алу үшін [[Ауа райы|ауа райының]] ыстық кезінде жеңіл, қимыл-қозғалысқа бөгет жасамайтын ашық түсті киім кию қажет; басқа бас киім (ши қалпақ, панама, жалбағай, күнқағар) кию немесе ашық түсті орамал тарту керек. Шақырайған күн көзіне шығарда, ұзақ жол жүрер алдында тамақты тоя жемеу керек, күн көзінде ұйықтауға болмайды. Жағажайда дем алғанда кезде сақ болған дұрыс, ұзақ уақыт бойы күн көзінде жүруге және қапырық бөлмеде отыруға болмайды.

== Тағы қараңыз==
* [[Алғашқы көмек]]
* [[Күнге күю]]

== Дереккөздер ==
<references/>

[[Санат:Денсаулық]][[Санат:Медицина]]