http://kk.encyclopedia.kz/api.php?action=feedcontributions&user=Batyrbek.kz&feedformat=atomҚазақстан Энциклопедиясы - Қатысушы үлестері [kk-kz]2024-03-28T20:50:35ZҚатысушы үлестеріMediaWiki 1.23.15http://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%98%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96Испан тілі2017-04-03T08:40:44Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Тілдер<br />
|түсі = үндіеуропа<br />
|аты = испан тілі<br />
|өз атауы = español, castellano<br />
|айтылуы = espa'ɲol, kaste'ʎano<br />
|елдер = [[Испания]], орталық және онтүстік Америка<br />
|аймақтар = <br />
|ресми тіл = Испания, бүкіл [[Латын Америкасы]] ([[Бразилия]]ны қоспағанда)<br />
|реттейтін мекеме = <br />
|сөйлеушілер саны = 400 миллион адам<br />
|рейтинг = 5<br />
|күйі = <br />
|жойылды = <br />
|санаты = Еуразия тілдері<br />
|классификация =<br />
[[Үндіеуропа тілдері|үндіеуропа әулеті]]<br />
:[[Италик тілдері|италик тармағы]]<br />
::[[Роман тілдері|роман тобы]]<br />
:::[[Иберо-роман тілдері|иберо-роман топ тармағы]] <br />
|жазу = [[латиница]]<br />
|МЕСТ 7.75–97 = исп 230<br />
|ISO1 = es<br />
|ISO2 = spa<br />
|ISO3 = spa<br />
}}<br />
[[Сурет:Map-Hispanophone World.png|thumb|right]]<br />
'''Испан тілі''' немесе '''Кастеййано''' — [[Испания]], [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік]], [[Орталық Америка]] ([[Гаити]], [[Гайана]], [[Суринам]], [[Кіші Антиль аралдары]]н қоспағанда) мен [[Мексика]]ның, [[Куба]]ның (барлығы 19 елдің) әдеби және ресми тілі. Сондай-ақ, испан тілі [[Перу]]де ([[кечуа тілі]]мен қатар), [[Боливия]]да (кечуа және [[аймара тілі|аймара]] тілдерімен қатар), [[Пуэрто-Рико]]да ([[ағылшын тілі]]мен қатар) ресми тіл болып саналады. Үндіеуропа тілдері шоғырының роман тілдері тобына жатады. Испан тілі Испанияның бұрынғы отарлары – [[Танжер]]де ([[Марокко]]), [[Филиппиндер|Филиппин аралдары]]нда ([[тагил тілі]]мен қатар) қолданылады. [[Балқан түбегі]]нде және Орта Шығыста көне испан тілі кездеседі. Испан тілі екі диалектілік топқа (солтүстік және оңтүстік) бөлінеді. [[Латын Америкасы]] тұрғындары тілінің лексикасы мен сөздерінің айтылуында өзгешелік бар. Испан тілі Пиреней түбегіне 2-Пуни соғысы кезінде (б.з.б. 218 – 201) римдіктердің келуіне байланысты тарады. Испан әдеби тілінің қалыптасуына кастиль диалектісі негіз болғандықтан, ол көп уақыт кастиль тілі деп аталды. Қазіргі испан тілінде 5 дауысты, 18 дауыссыз (16 қатаң, 2 ұяң) дыбыс бар. [[Зат есім]], [[сын есім]] есептелмейді. [[Етістік]] формалары өте күрделі. Жазуда латын әліпбиін қолданады. Испан тілінде дүние жүзі бойынша 250 млн. адам сөйлейді.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref><br />
== Дереккөздер ==<br />
<references/><br />
<br />
{{wikify}}<br />
<br />
[[Санат:Роман тілдері]]<br />
[[Санат:Испания тілдері]]<br />
[[Санат:Испан тілі]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A8%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D2%9B%D1%81%D0%B0%D0%B9_(%D0%90%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Шолақсай (Атырау облысы)2017-04-03T06:11:34Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Шолақсай <br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg = 48 |lat_min = 24 |lat_sec = 00<br />
|lon_deg = 54 |lon_min =42|lon_sec = 37<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Атырау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Қызылқоға ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Сағыз ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = <br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = <br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі =<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = 110<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды = <br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = <br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
{{мағына|Шолақсай}}<br />
'''Шолақсай''' — [[Атырау облысы]], [[Қызылқоға ауданы]]ндағы ауыл. [[Сағыз ауылдық округі]]нің құрамына кіреді.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
* 110 адам ([[2009 жыл|2009]]); <br />
* 223 адам ([[1999 жыл|1999]])<ref>[http://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қызылқоға ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қызылқоға ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%98%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%83Исіну2017-03-14T10:09:10Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Исіну''' – [[бие]], [[сиыр]], т.б. сауын малдарының уақытша сүт бермей қоюы. Бұл физиолиялық процесс, шартты рефлекске байланысты. Төлін бауырына салғанда мал иіп, сүт желіннен емшектің үрпіне келеді. Төлін емізбесе, саумаса, мал исініп сүт бермей қояды, бұл жағдай, әсіресе, сауын сиырда жиі кездеседі. Кейбір сиыр иесіне үйренгендіктен бұзаусыз да иіп саудыра береді. Соңғы кезде сүтті сиырлардың сүтін толық пайдалану үшін кейбір шаруашылықтар бір сиырдың бауырына бірнеше бұзау жіберіп, басқаша төл өсіру әдісін қолданып отыр. Бұл әдісте бұзау күту жеңілдейді, бұзаудың ішек-қарын ауруына шалдығуы азаяды, еңбек өнімділігі артады, төл шығыны азаяды, яғни бір маусымда бір сиырға үш рет топтап, 8 – 12 бұзау теліп өсіруге болады.<br />
==Сілтемелер==<br />
«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том<br />
<br />
{{wikify}}<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
<br />
[[Санат:Биология]]<br />
<br />
<br />
{{stub}}</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9A%D0%B5%D1%81%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%96Кесар тілігі2017-03-14T09:52:43Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Кесар тілігі''' немесе '''Кесар кесуі''' (латынша sectio caesarea - кесу, жару) - ''іштегі баланы, мал төлін'' [[құрсақ]]ты, [[жатыр]]ды жарып шығарып алу. <br />
<br />
Жүкті әйелдің [[жамбас қуысы]] тар болса, қынабына не жамбас сүйегінің құрылысы өзгерсе, бала жолдасы [[жатыр]]ға жабысып қалса, жатыр қабынып ісінсе, әдеттегідей босана алмайды. Мұндай жағдайда, кесар кесуі қолданылады. Түрлі себептен жатырда өлген баланы да осылай шығарып алады. Кесар кесуі [[асыл тұқымды мал]] төлін аман алып қалуға да қолданылады.<ref> Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы, 1974ж., 5 том </ref><br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Санат:Медицина]]<br />
[[Санат:Ветеринария]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BCМагиялық реализм2017-03-10T08:46:24Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Магиялық реализм''' — шынайы ғалам сипатына магиялық элементтерді қосатын өнер жанры деген анықтаманы нақтыдан гөрі, жалпы сипаттамалы деп айтуға болады.<br />
<br />
Алғашында неміс сыншысы Франц Рохтың шындықты өзгертіп көрсететін суретті сипаттауға қолданған термині «магнетикалық реализм» болатын, бірақ кейін бұл терминді Артуро Услар-Петри латынамерикалық жазушылардың кейбір жұмыстарын сипаттауда кең пайдаланды. Куба жазушысы Алехо Карпентьер (Alejo Carpentier) (Услар-Петри дегеннің досы) «The Kingdom of this World» («Осы әлемнің патшалығы») (1949) повесінің алғы сөзінде «Lo real maravilloso» (сөзбе-сөз аударғанда «ғажап (тамаша, таңғажайып) шындық» дегенді білдіреді) терминін қолданды.<br />
<br />
Карпентьердің шығармалары XX ғасырдың 60-жылдары Еуропада басталған осы жанрдың серпілісіне үлкен әсер етті.<br />
<br />
'''Магиялық реализмнің элементтері:'''<br />
* фантастикалық элементтер ішкі қайшылықсыз болуы мүмкін, бірақ ешқашан түсіндірілмейді;<br />
* кейіпкерлер магиялық элементтің қисынын (логикасын) сөзсіз қабылдайды;<br />
* көптеген тек қана сезім арқылы қабылданатын бөліктері болады;<br />
* символдар мен бейнелер жиі қолданылады;<br />
* адамның сезімі мен құмарлығы жан-жақты (егжей-тегжейіне дейін) сипатталады;<br />
* уақыт ағымы бұрмаланады, сондықтан ол циклді немесе жоқ сияқты. Тағы бір тәсіл ретінде коллапс қолданылады, яғни осы шақ өткенді қайталайды немесе еске түсіреді;<br />
* себеп пен салдар орын ауыстырады, мысалы, кейіпкер қайғылы оқиғаға дейін азаптанады, күйзеліске түседі;<br />
* фольклор немесе аңыз әңгімелерінің элементтері кездеседі;<br />
* жағдай баламалы көзқарастар тұрғысынан ұсынылады, яғни баяндаушының дауысы үшінші жақтан біріншіге ауысады, жалпы қарым-қатынас және естеліктер туралы түрлі кейіпкерлер пікірлерінің және ішкі монологтың бір-біріне ауысуы жиі кездеседі;<br />
* өткен қазіргімен, астральды физикалықпен, кейіпкерлер бір-бірімен қарама-қайшылықта болады;<br />
* шығарманың ашық финалы оқырманға өз бетінше ненің шынайы және дүниенің қалыбына сәйкес келетінін анықтауға мүмкіндік береді.<br />
<br />
== Магиялық реализм жанрында жазған жазушылар ==<br />
* [[Жоржи Амаду]]<br />
* [[Луис де Бернье]]<br />
* [[Хорхе Луис Борхес]]<br />
* [[Михаил Булгаков]]<br />
* [[Жанет Винтерсон]]<br />
* [[Габриэль Гарсиа Маркес]]<br />
* [[Гюнтер Грасс]]<br />
* [[Исаак Башевис Сингер]]<br />
* [[Франц Кафка]]<br />
* [[Итало Кальвино]]<br />
* [[Анжела Картер]]<br />
* [[Хулио Кортасар]]<br />
* [[Милан Кундера]]<br />
* [[Харуки Мураками]]<br />
* [[Бен Окри]]<br />
* [[Салман Рушди]]<br />
* [[Карлос Фуэнтес]]<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
[[Санат:Әдебиет]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BCСарказм2017-03-03T04:22:41Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Сарказм''' ({{lang-el|sarkasmos}} — ащы мысқыл, жанға батыру) — [[күлкі]] етудің бір түрі, [[зіл]]ді кекесінмен әжуалау. Құрылымы жағынан иронияның ұлғайған түрі. [[Ирония]]да зілсіз, көбіне іштарта әжуалау басым болса, Сарказмда ол шарықтау шегіне жетіп, батыл, ашық әшкерелеуге көшеді. Сарказм көне грек әдебиетінен бүгінге дейінгі сатиралық шығармалардың көпшілігінде кездеседі, әсіресе ауыз әдебиетінде молынан ұшырасады. [[Қожанасыр]] туралы әңгімелер иронияға негізделсе, [[Алдар Көсе]] жайындағы әңгімелер ащы мысқылға, уытты кекесінге құрылған. Ақындар айтыста қарсыласын ащы мысқылмен кекетіп, келемеждеу, жігерін жасыту мақсатында Сарказмды қолданған. [[Махамбет]]тің, [[Шернияз]]дың өлеңдеріндегі өткір де уытты кекесіннен, ашықтан-ашық шенеп-мінеуден Сарказм айқын көрінеді. [[Абай]] өлеңдерінде ирониядан гөрі Сарказм басым көрінеді. <ref>Қазақ Энциклопедиясы, 7 том</ref><br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{Stub}}<br />
{{wikify}}<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
[[Санат:Әзіл-сықақ]]<br />
[[Санат:Риторикалық сөздер]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B_%D2%B1%D0%BB%D1%82%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8BҚазақ ұлттық музыка академиясы2017-03-01T06:40:18Z<p>Batyrbek.kz: «Қазақстан музыкасы» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)</p>
<hr />
<div>'''Қазақ ұлттық музыка академиясы''' - [[музыка]]лық білім беретін үш деңгейлі оқу орны. 1998 жылы [[Астана қаласы]]нда құрылды. Мұнда 1 саты - бастауыш мектеп (1 - 4,5 - 9- сынып), 2 - орта (10 - 12-сынып), 3 саты - жоғарғы бакалавриат ( 1 - 4 - курс), магистратура және аспирантура жұмыс істейді. Академияның [[ФОРТЕПЬЯНО|фортепьянолық]], [[оркестр]]лік, [[халық аспаптары]], [[хор]]-[[вокал]]дық және теоретикалық-[[композитор]]лық факультеттері бар. Үлкен және кіші концерттік залы бар.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref><br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{Stub: Қазақ мәдениеті}}<br />
{{wikify}}<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
<br />
[[Санат:Өнер]]<br />
[[Санат:Мәдениет]]<br />
[[Санат:Қазақстан музыкасы]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BC%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B5%D0%B1%D1%96%D0%BD%D1%96%D2%A3_%D0%BA%D0%BE%D1%86%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%96Байсейітова мектебінің коцерті2017-03-01T05:42:17Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{жедел жойылсын|[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:42, 2017 ж. наурыздың 1 (+06)}}<br />
'"Байсейітова мектебінің концерті"' – "[[Қазақтелефильм]]" студиясының 2 бөлімді, орыс тіліндегі, ақ-қара түсті фильм-концерті ([[1977]])<ref>Қазақ телевизиясы. Энциклопедия. – Алматы: «ҚазАқпарат», 2009,1-т.–640 б.ISBN 978-601-03-0070-5</ref>.<br />
<br />
Фильм-концертке К.Байсейітова атындағы музыкалық мектебінің оқушылары қатысады. А.Қошқарбаева, О.Оразбаева, Е.Сәбитов, Ж.Жаншарбекова, Г.Әкімбекова, Е.Бәйімбетова, С.Бейболатова сияқты жас орындаушылар өз өнерлерін көрсетеді. Режиссері – Б.Попов. <br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
<references/><br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
[[Санат: Журналистика]]<br />
[[Санат:Бұқаралық ақпарат құралдары]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%93%D0%B0%D0%BD%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B8%D0%BD_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Ганюшкин ауылдық округі2017-02-13T08:28:24Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Ганюшкин ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]], [[Құрманғазы ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Құрамына [[Ганюшкин]], ''Ескі Әуежай'' (2008 жылдан бастап Ганюшкин селосының құрамына енгізілген<ref>[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002528 Құрманғазы ауданының әкімшілік-аумақтық бірліктеріне өзгерістер енгізу туралы]</ref>) ауылдары кіреді. Әкімшілік орталығы – Ганюшкин ауылы<ref name="source1">"Қазақ энциклопедиясы", X том</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
2009 жылғы санақ бойынша округте 12750 адам тұрады<ref>[http://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
<br />
==Дереккөздер== <br />
<references/><br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Құрманғазы ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Құрманғазы ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%94%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%93%D1%80%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%96%D2%A3_%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%96Дориан Грейдің портреті2016-12-08T08:09:03Z<p>Batyrbek.kz: /* Басты кейіпкерлер */</p>
<hr />
<div>'''«Дориан Грей Портреті»''' ({{lang-en|The Picture of Dorian Gray}}) – [[Оскар Уайльд]]тің жазған жалғыз романы. <br />
Алғаш рет [[1890 жыл]]ы маусымда «Липпинкоттың айына бір рет шығатын журналына» шығады. Алайда роман қоғам наразылығын туғызады. Ағылшын сыншылары роман авторын сотқа беруге дейін барады. Уайльдты қоғамдық моральға кір келтірді деп айыптайды. Себебі «Дориан Грейде» ағылшынның қоғам қайраткерлері, ірі тұлғалары суреттелген еді. Роман [[Декаданс|декаден]] стилінде жазылған философиялық жанрға жатады. <br />
== Басты кейіпкерлер ==<br />
#Дориан Грей (Dorian Gray) — өте сымбатты, [[нарциссизм|нарцисс]] жас жігіт.<br />
#Бэзил Холлуорд (Basil Hallward) — Дориан Грейдің портретін салған суретші.<br />
#Лорд Генри «Гарри» Уоттон (Lord Henry "Harry" Wotton) — аристократ, Дориан Грейге ықпал етуші тұлға.<br />
#Сибил Вейн (Sibyl Vane) — көрікті актриса, Дориан Грейдің ғашығы.<br />
#Джеймс Вейн (James Vane) — Сибилдың ағасы. Теңізші.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{бастама}}<br />
[[Санат:Ағылшын тілді романдар]]<br />
[[Санат:1890 жылғы романдар]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%94%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81Декаданс2016-12-08T07:58:16Z<p>Batyrbek.kz: «Әдебиет» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)</p>
<hr />
<div>'''Декаданс''' ({{lang-fr|dekadence}} - түңілу) — XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғ. басындағы өмірден түңілу, келешектен үмітсіздікке бой алдыру сарындары, дара тұлғалардың жекеленуі байқалғанын білдіретін, [[Еуропа]] мәдениетінде көрініс тапқан [[тоқырау]] құбылысының жалпы атауы. XX ғ. [[модернизм]] ұғымымен байланыстырылған кейбір бағыттардан декаданс өзінің ерекшеліктерімен өзгешеленеді. Декаданс аумалы-төкпелі замандағы адамның құлазыған көңіл-күйін ашып көрсетуге ұмтылу, қоғамдық талас-тартыстан алшақтап, дарашылдық, сыршылдық сезімге бой ұрады. Төңкерістік бағыттағы [[үрдіс]]тердің қоғамды соқыр сенім үстінде қиратуға бағыттайтынын көріп, декаданс — бағыттағы суреткерлер торығу күйін кешті. Декаданс бағытындағы суреткерлердің көзқарасы бойынша кез-келген [[таптық күрес]] пен [[қоғамдық прогресс]] формасының мақсаты қоғамдағы қатынасты қайшылыққа әкеледі деп таниды. Өнердің саяси және азаматтық тақырыптан оқшаулануы [[суреткер]]лердің пікірінше шығармашылықтың еркіндік жағдайымен тікелей байланысты. Декаданс ''«өнер үшін»'' деген қағиданы қолданғаны да тек қоғамдық күрестен бас тарту деп қана қарамай, көркем өнердің, әдебиеттің өзіндік құндылығын ескеру, шығармашылық еркіндікті сақтауға ұмтылу деп таныған жөн. Декаданстың тұлға еркіндігін тануы жалпы эстетикалық құндылықтардан, сұлулықты талғам биіктігімен пара-пар тең қарастыруымен үндеседі. Декаданстың тұрақты тақырыбы — өмір мен өлім мотиві, рухани құндылықтар идеялына деген сағыныш сарыны болып табылады. Декаданс барлық жағынан өнер мен өдебиетті әрдеңгейде суреткер шығармашылығынан көрініс тапқаны бағыты — «[[модерн]]» стилінде, [[символизм]] ағымында деп айтуға болады.<ref>Мәдениеттану: жоғарғы оқу орнындары мен колледж студенттеріне арнлған оқулық. Алматы: Раритет, 2005.- 416 бет. ISBN 9965-663-71-8</ref><ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6</ref><br />
'''Декаденттер''' - жойылып бара жатқан [[элита]]ның өкілдері.<ref name=a1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: «ЭКО» ҒӨФ. [[2006]]. – 569 б. ISBN 9965-808-89-9</ref><br />
<br />
== Тағы қараңыз ==<br />
* [[Деквалификация]]<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<br />
<references/><br />
{{wikify}}<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
<br />
[[Санат:Мәдениет]]<br />
[[Санат:Әдебиет]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%A3_%D2%B1%D0%BB%D1%82%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D1%82%D0%B0%D2%93%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8BҚазақтың ұлттық тағамдары2016-12-08T07:40:33Z<p>Batyrbek.kz: /* Шұжық */</p>
<hr />
<div>==Ұннан жасалған тағамдар==<br />
===Бауырсақ===<br />
[[Бауырсақ]] - [[шай]], [[қымыз]], [[шұбат]] ішкенде дастарқанға салады. Бауырсақты жоғары немесе бірінші сортты бидай ұнынан пісіреді. Оны қамырды ашытып та ашытпай да дайындауға болады. Ашытпай пісірген бауырсақ көпке шыдайды, ал ашытып пісірілген бауырсақ кеуіп қалса, жеуге жайсыз болады. Ашымаған қамырдан бауырсақ пісіру үшін ұнға май, жұмыртқа, сүт, тұз салып илейді (айран құйса даболады). Қамырды иін қандыра қатты илеп қоя тұру керек. Содан кейін қамырды жазып, төрт бұрыштап кесіп немесе жіңішкелеу етіп есіп алып, содан кейін кессе да болады. Кесіп дайындаған бауырсақтың бетін кеуіп кетпеу үшін жауып қойған жөн. Қазанға май салып әбден қыздырып алған соң, бауырсақ майдың мөлшеріне қарай салынады. Бауырсақты үздіксіз араластырып тұрса, бір келкі болып піседі. От қатты жанса, бауырсақтың іші шикі болады немесе тым қызарып кетеді. Қызыл-күрең болып піскен бауырсақ сәнді де, дәмді де болады. 4-5 стақан бидай ұны, 1стақан сүт (немесе су), 1 шай қасық тұз, 2 ас қасық сары май, 2 жұмыртқа керек. <br />
Ашытқан қамырдан бауырсақ пісіру үшін жылы суға ашытқы, қант, ұн салып жылы жерге қою керек. Ашықты көпіршектеніп ашыған кезде тұз, май, жұмыртқа, ұн салып өте жұмсақ етіп иін қандыра илейді. Жұмсақ иленген бауырсақ жақсы қабарып, жұмсақ болып піседі. 4-5 стақан бидай ұны, бір ас қасық ашытқы, 2 ас қасық қант, 1 шай қасық тұз, 1 стақан сұйық май, 1 стақан сүт (немесе су), 2 жұмыртқа. Ашытқан қамырды есіп, жұқалап жаяды да, бір-келкі етіп кеседі, тақтайға немесе табаққа бір-бірлеп тізіп, 10-15 минут қойып, қабарғаннан кейін пісірсе, іші шикі болмайды. Бауырсақты қалыңдығы 2 см етіп жайып, қызып тұрған майға пісіреді.<br />
<br />
===[[Таба нан]]===<br />
Таба нан ұнға май, сүт қосып иленеді. Қамырды бір табаның үстіне екінші табаны төнкеріп жауып, шоқтың қоламтасына көміп пісіреді. Оны пешке де немесе духовкаға пісіруге болады. Егер таба қоламтаға көмілсе, оны аудару керек. Таба нанды ашытып немесе ашытпай пісіруге болады. Ашытылған қамыр жұмсақ, ашытылмаған қамырды қатты етіп, иін қандыра илейді. Ашытылған қамырды орап, жылы жерге қояды, алашытылмаған қамырды су шүперекке орап, 20 минуттай тоңазытқышқа (астыңғы жағына) салады. Содан кейін қамырды табаның үлкендігіне қарай 1-1,5 см етіп жайып, майланған табаға салады. Қамыр жақсы ашу үшін екі-үш көтерілуі керек. Көтерілген қамырды қолды сулап басып-басып қою керек, ол қайта көтеріледі. 1 кг бидай ұны, 1 ас қасық ашытқы, 1 шай қасық тұз, 2 жұмыртқа, 200 г май керек.<br />
Құйрық май қосылған таба нан – май салып қатты иленген қамырды табаның үлкендегіндей етіп 1 см қалыңдықта жайып, майланған әрі қыздырылған табаға салып отқа (шоқтың ыстық қоламтасына) қояды, немесе пешке салады. Нан табаға салынған соң бармақпен әр жерінен тесіп, сол жерге ұсақ туралған құйрық май салады. Бетіне тағы бір таба жабылады. Құйрық маймен пісірілген таба нан өте дәмді болады.<br />
===[[Салма]]=== <br />
Салма асқа етке салынатын ұннан дайындалады. Салманың аты әр жерде әртүрлі: салма, кеспе, жайма, шелпек, нарын, үзбе т.б. Салманы сорпаға, не суға қатты етіп қамырдан дайындалады. Ол дәмді болу үшін оның қамырына бір-екі жұмыртқа салу жөн. Қамырды оқтау мен жұқалап жайып, одан соң пышақпен жіңішкелеп кесіп,не болмаса қолмен үзіп, қайнап тұрған сорпаға пісіріреді. Салма етке жабысып қалмау үшін оны салардың алдында етті сүзіп алады. Оны салған ет жеуге өте жеңіл, әрі сіңімді келеді.<br />
===[[Май шелпек]]=== <br />
Май шелпек ұнды сары май қосып илеп, онша жұқалап жаймай пісіреді. Май шелпектің арасына қойдың, жылқының шыжығын салуға болады.<br />
===[[Қаттама]]===<br />
Қаттама нанның өте дәмді түрі. Май, жұмыртқа, сүт құйып, қатты етіп иленген қамырды жұқалап жайып, жайманың бетіне май жағады, оны оқтауға орап орап, пышақпен бірнеше бөліп, әр бөлікті қайтадан жаяды. Бөлшектелген нан қазанда қыздырылған майға пісіріледі. Сонда шелпек қатпар-қатпар болып өте дәмді болып піседі. Кейде мұндай қатаманы қазанға май жағып қарма тәрізді етіп пісіруге де болады. 1 кг ұн, 1 шай қасық тұз, 150 г май, 1 стақан сүт, 2 жұмыртқа қажет.<br />
==Дақылдардан жасалатын тағамдар==<br />
===[[Талқан]]===<br />
Талқан қуырылған бидайдан, арпадан жүгеріден ұнтақтап дайындалады. Ерте кезде талқан дайындаудың екі тәсілі болған. Бірі – қол диірменге тарту, екіншісі – келіге түю. Екі тәсілмен дайындағанда талқанның майдаланбай қалып қоятын түйіршіктері болады, оны «талқанның сағы» дейді. Талқанның сағын бөліп алу үшін жайпақ табаққа салып екшейді. Сонда сағы талқанның бетіне бөлініп шығады да, ұнтағы астында қалады. Бетіндегі сақты алып тастай отырып, талқанның ұнтағын бөліп алады. Талқан аса дәмді әрі құнарлы тамақ. Оны майға, кілегейге, қаймаққа араластырып жеуге де, шайға салуға да болады. Талқан салған шай қою болады әрі тез суиды. Оны жентке қосады. Талқаннан әзірленетін тамақты «сарталқан» немесе «майталқан» деп атайды. Сарталқан дайындағанда талқанды қойдың құйрық майына немесе жылқының майына араластырып, баяу жанған отқа қойып қуырады. Талқанды құмшекер салып дастарқанға құрғақ күінде қоюға да болады. Оны кебегі көп тазартылмаған бидай ұнынан ( 2 не 3 сорт ұннан) әзірлеуге де болады. Ол үшін аздап май жағылған қазанға шақтап ұн салып ақырындап қуырыды. Қуырылып қызыл-күрең тартқан ыстық талқанға сары май және құмшекер қосады, сонда ол өте дәмді болады. Оны балалар да сүйсініп жейді. Талқаннан майға, кілегейге, сүтке араластырып жеуге болады. 1 кг талқанға - 200 г құм шекер, 200 г май қажет.<br />
===[[Бидай көже]]===<br />
Бидай көже бидайды шаң-тозаңнан тазартып, аздап су сеуіп, келіге салады да, түктеп кебегінен ажыратады. Кебегін желпіп кептіру үшін түктелген бидайды 10-15 минут кептіріп, астауға салып желпіп кебегінен тазартады. Содан кейін бидайды сулап, келіге салып түйеді. Осылай жаншылған бидайды суға немесе сүтке қосып жайлап қайнатады. Біраз қайнаған соң қазанның қақпағын жауып, 30-40 минут бұқтырып қояды. Содан кейін көженің піскен-піспегенін, тұзын татып қарап, тағы бір рет қайнатады. Піскен кожеге қатық-айран, сүт қосып ішуге болады. Ашытқан көжеге: 300 г жаншылған бидай, 1л су, 1 шай қасық тұз, 1 л айран, қатық керек.<br />
===[[Тары]]===<br />
Тары көже ақталған тарыны суға қайнатып дайындайды. Суығаннан кейін үстіне сүзбе, қатық, сүт құяды. 1 л су, 150 к тары, 100 г қатық, 1 шай қасық тұз.<br />
===[[Жент]]===<br />
Жент (қоспа) – аса кәделі дастарқан дәмі. Ол қыста қатпайтын, жазда бұзылмайтын өте дәмді тағам. Жент былғау шеберлікті талап етеді. Ақталған тарыны келіге түйіп (диірменге немесе аз—аздап кофе тартқышқа салып) ұнтақтайды. Оған құмшекер, ұнтақталған ірімшік салып араластырады. Содан соң қазанға жылқының майын құйып ысытып, жаңағы араластырған тары мен ірімшікті салып, оттың болмашы табында араластырады. Жент майды бойына сіңірген соң ыдысқа салынып, салқын жерге қойылады. Әдетте жент ешкінің немесе қойдың қарнына салып сақталады. Ол ауа өткізбейді де, жент өзінің иісін, дәмін жоймай, ерімей жақсы сақталады. Жылқы майы болмағанда сары майға былғаса да болады (тоң майға араластыруға болмайды, ол қатып қалады да, жеуге жайсыз болады). Жент көбінесе соғым сойған кезде әзірленеді. 5 стақан тары жармасы, 4 стақан кепкен ірімшік, 2 стақан құмшекер, 2 стақан май керек. Майға илеп пісіріп кептірген бауырсақтың ұнтақталғанын, не бидай талқанын және аздап мейіз қосуға болады.<br />
Майсөк (майтары) - ақтаған тарыны (сөкті) майға қуырып дайындалатын тағам. Майсөкті дайындағанда қойдың құйрық майын турап шыжғырып, шыжығын алмаған күйінде ақтаған тарыны (сөкті) салып қуырады. Майсөкті сол күйінде немесе шайға салып жеуге де болады. Қойдың құйрық майы болмағанда жылқының майына, сары майға, тортасын айырған майға, кейде тіпті тоң майға да құырып әзірлейді. Майсөк дастарқан сәнін келтіретіп тағам ғана емес, жолаушылар жиі пайдаланатын түз тағамына да жатады.<br />
===[[Майсөк]]===<br />
Майсөк (майтары) - ақтаған тарыны (сөкті) майға қуырып дайындалатын тағам. Майсөкті дайындағанда қойдың құйрық майын турап шыжғырып, шыжығын алмаған күйінде ақтаған тарыны (сөкті) салып қуырады. Майсөкті сол күйінде немесе шайға салып жеуге де болады. Қойдың құйрық майы болмағанда жылқының майына, сары майға, тортасын айырған майға, кейде тіпті тоң майға да құырып әзірлейді. Майсөк дастарқан сәнін келтіретіп тағам ғана емес, жолаушылар жиі пайдаланатын түз тағамына да жатады.<br />
===[[Бидай]] қуыру===<br />
Бидай қуыру – бидайды қуыру үшін алдымен әбден тазартады. Бірнеше рет желпиді. Содан соң жылы сумен мұқият жуады. Қазанды отқа қойып, ұсақтап тұралған май салып шыжғырыды. Май қатты қызығанда бидайды салып қуырады. Бидай күреңдегенде отын сөндіріп, қазанның бетін жуып, 10-15 минут бұқтырады. Оны шаймен бірге береді. 7-8 стақан бидайға 1 стақан құйрық май керек.<br />
===[[Бөкпе]]===<br />
Бөкпе – ақтаған тары сүтке бөрттіріп дайындалады. Кілегейі алынбаған шикі сүтке ақталған тары салып, түбі қарылмайтындай етіп жайлап қайнатады. Сүт суала бастағанда үстіне сары май салып, аздап құмшекер сеуіп, оттың табына бөктіреді. Сүт әбден суалып болғанша тары да піседі. Бабымен піскен бөкпенің беті қабыршақтанып, бауырдай дірілдеп тұрады. Бойына сүт пен майды сіңіріп былбырып піскен бөкпе аса дәмді болады. Бұл үй ішінің күнделік тағамы ғана емес, сонымен бірге сыйлы қонақтарға тартуға жарарлық кәделі ас. Бөкпеге: 1 л сүт, 1 стақан тары, 2 ас қасық сарымай керек.<br />
==Сүт тағамдары==<br />
===[[Айран]]===<br />
Айран – ұйытылған сүт. Оны қаймағы алынған сүттен де, қаймағы алынбаған сүттен де ұйытуға болады. Ол үшін сүтті 5-10 минут қайнатып, қанжылым қалыпқа түскенше суытады. Содан соң ұйытқы (ашытқы) қосып араластырады да, ыдысты жақсылап бүркеп тастайды. Ол 1–2 сағат аралығында ұйып болады. Ұйыған айран ашып кетпеуі үшін оны бетін ашып салқын жерге қояды. Айранды сусын ретінде, тағам ретінде де пайдалануға болады.<br />
===[[Қатық]]===<br />
Қатық сиырдың, қойдың, ешкінің қаймағы алынбаған сүтінен ұйытып әзірленеді. Қатық піскен сүттен де ұйытылады. Қатық ұйыту үшін жылы сүтке ұйытқы құйып, ыдыстың бетін жауып, күн түспейтін жылы жерге 2-3 сағаттай қояды. Қаймағы алынбаған сүттен ұйытылған қатықтың бетіне қалың қаймақ тұрады. Ал кілегейі алынбаған шикі сүттен ұйытылған қатықтың бетіне қалың кілегей жиналады. Аса құнарлы сүттен ұйытылған қатықтың қаймағы мен кілегейі қалың болады. Піскен сүттен ұйытылған қаттықты сол күйінде ішеді не болмаса кенеп қапқа құйып сүзіп, сары суын шығарып сүзбе жасайды. Сүзбені тұздап «Сүзбе құрт» жасауға да, немесе қарынға салып сүзбе күйінде пайдалануға да болады. Қатықты ұйытылған күйінде де, сүзбе жасағаннан кейін де сорпаға, көжеге қосса астың дәмін келтіреді.<br />
===[[Қойыртпақ]]===<br />
Қойыртпақ – қатық, айран т.б. сусындарға сүт қосып ішетін тоқ сусын. Оны жолаушылар торсыққа құйып, қанжығаларына байлап жүрген. Қанжығадағы қойыртпақ көп шайқалады. Соған орай қанша ашыса да ашуы білінбейді.<br />
===[[Шалап]]===<br />
Шалап көбіне жаз айларында шөл басатын бірден-бір пайдалы сусын. Шалап дайындау үшін алдымен айран немесе шұбатты үлкен ыдысқа құйып алады да үстіне су қосады. Оған бұлақ немесе құдық суын қосқан дұрыс. Өйткені олар өте таза, мөлдір, әрі салқын болады. Су қосқан соң қасықпен жақсылап араластырады. Бір литр айран немесе бір литр шұбатқа бір литр су қосу керек. Айран немесе шұбат ащы болса үстіне құйылатын судың да мөлшері өзгереді. Шалап түйе сүтінен ашытылады. Бұл әрі сусын, әрі тағам. Өйткені бие сүтіне қарағанда түйе сүті өте майлы келеді. Оның емдік қасиеті де бар. Шұбатты ашыту технологиясы қымыз ашытуға қарағанда оңай. Өйткені оны бір қорландылып алса, одан әрі ешқандай ашытқысыз аши береді. Қымыз секілді мезгіл-мезгіл пісіп отырудың да қажеті жоқ. Тек кісіге құйып берерде ғана шайқап-шайқап жіберсе, ол жақсы араласып, көпіршігі азаяды. Шұбат құйылған ыдыстың тығынын алып немесе местің пұшпағын шешіп, ғазын шығарып отыру керек. Әйтпесе тығынды ұшырып, месті ісіндіріп жібереді.<br />
===[[Қымыз]]===<br />
Қымыз – биенің сүтінен дайындалатын денсаулыққа шипалы әрі жұғымды сусын. Қымыз қазақ халқының ұлттық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Сары қымыз дертке шипа, денеге күш. Қымыз негізінен жылқы терісінен тігіліп, әбден – тобылғы түтінінің ысы сіңген сабада не болмаса ағаш күбіде ашытылады. Қымыздың ашытқысы «Қор» деп аталады. Дәкеге түйген қорды сабаға не күбіге салып, оның үстіне бір шелектей жаңа сауған салқын саумалды құйып, ыдыстың сыртын жылылап орап тастайды. Қор езіліп саумалға тегіс тарағанда саумалдың дәмі қышқылданады. Сөйтіп, жаңа қор жасалады. Жаңа қордың үстіне салқындатылған (әйтпесе қымыз ірімтектініп кетеді) саумалды құйып, әр жолы саумал құйылған сайын піспекпен жарты сағаттай пісіп араластырып отырады. Қымыз ашытылатын ыдыстың ішіне қойдың сүр құйрығын не болмаса жылқының сүр қазысы мен семіз жаясын салып жіберсе, қымыз майлы әрі жұмсақ болады. Әдетте қымыздың өзінен де май шығады. Ол май қаралтқымданып, қымыздың бетінде қалқып жүреді. Іңірде пісілген қымызды жылылап қымтап қойып, келесі күні биенің бас сауымы сауылып болғаннан кейін ғана қотарады. Саба мен күбіні ең кемі аптасына бір рет әбден жуып, кептіру, ең кемі бір рет ыстап отыру қажет. Дер кезінде тазартып, ысталмаған ыдыс өңезденіп, қымыздан «ескі» дәм шығып тұрады. Қымыздан бір күнге жетерлік мөлшерде қотарып алғаннан кейін, оның орнына қайта саумал құйылады. Бұл процесс бие ағытылғанға дейін осылай жалғаса береді. Қымыз қотарғанда ыдыстың түбіне жетерлік мөлшерде қор қалуға тиіс. Қымыз дайындау шеберлігіне, сүттің тегіне, уақыт мезгіліне қарай бірнеше түрге бөлінеді. Осыған орай оның аталуы да алуан түрлі. Оның ен бастылары төмендегілер:<br />
1.Уыз қымыз – биені алғаш байлағанда аштылатын қымыз. Мұны бие бау деп те айтады.<br />
2.Бал қымыз- әбден пісілген және бойына жылқының не қойдың майы сіңген бапты жұмсақ қымыз. Мұндай қымыздың өңі әдеттегі қымыздан көрі сары әрі қою болады. <br />
3.Бесті қымыз –төрт түн асып, ашуы мейлінше жеткен қымыз. <br />
4.Дөнен қымыз- үш түнегеннен кейін қотарылатын, мейлінше ашуы жеткен қымыз.<br />
5.Жуас қымыз – үстіне саумал қосып жұмсартылған қымыз. Қымыз аса ашып кеткенше ішуге қолайлы болу үшін осылай істейді.<br />
6.Құнан қымыз – екі түнегеннен кейін ғана қотарылатын қымыз. Бұл түнеме қымызға қарағанда күшті болады.<br />
7.Қысырақ қымыз – бірінші рет құлынданған қулық биенің сүтінен ашытылатын қымыз. Қулық биенің сүті жылда сауылып жүрген сары қарын мама биелердің сүтіне қарағанда әлде 8.қайда қуатты болады. Қысырақ қымызды әдетте «Ту қымыз» деп айтады.<br />
9.Қысырдың қымызы- бие ағытылып кеткен кейін, жем, шөбі дайын адамдар қысыр биелерді іріктеп алып қалып, қыста қолда ұстап сауады. Сондықтан, бұл қымызды «қысырдың қымызы» дейді. <br />
10.Сары қымыз –шөп пісіп, биенің сүті қойылған кезде ашытылатын қымыз. Бұл жазды күнгі қымызға қарағанда қою әрі өңі сары болады.<br />
11.Сірге жияр қымыз – бие ағытылар кездегі ең соңғы қымыз. Бие алғаш байланып, уыз қымыз ішерде бір той болса, бие ағытылып, сірге жияр қымызды ішерде тағы бір той болады.<br />
12.Түнеме қымыз- ескі қымыздың үстіне саумал құйылып, келесі күні (тағы бір күн асқаннан кейін) қотарылған қымыз.<br />
13.Қорықтық (тасқорықтық) – тек қана қой - ешкінің сүтінен қойшылар өрісте жүргенде пісіріп ішетін тамақ. Ағаш тостаққа не сапты-аяққа сауып қой сүтіне отқа әбден қыздырылған малта тасты бір-бірлеп салып отырады. Шикі сүт 2-3 минутта қайнап, піседі.<br />
===[[Балқаймақ]]===<br />
Балқаймақ шұңғылдау ыдысқа шикі қаймақ (кілегей) құйылады. Ол баяу жанып жатқан отқа құйылып, бетіне майы шыққанша араластыра отырып пісіріледі. Әбден қайнаған кезде үстіне құмшекер себіледі, бал салынып, ұн қосылады. Содан соң араластырып, тағы да (8-10 минут) қайнатылады. Дайын болған қоспаны ыдысқа аударып, дасттарқанға әкеле беруге болады. Ол көбінесе дастарқанға шаймен бірге беріледі. 1 стакан қаймаққа 2 шай қасық бал немесе 1 ас қасық құмшекер 1шай қасық бидай ұны керек.<br />
===[[Кілегей]]===<br />
Кілегей – шикі сүттің бетіне жиналатын маңызды қаймағы. Кілегей сиыр сүтінен алынады. Жаңа сауған жылы сүтті кең ыдысқа қотарып құйып, салқын жерге қояды. Сонда сүттің бетіне сары түсті маңызы қалқып шығып, қабыршақтанып жиналады. Оны қасықпен жайлап қалқып алады. Кілегей шайдың өңін ашып, дәмін келтіретін болғандықтан, оны көбінесе шайға қосады. Кілегейге тары, талқан, қуырған бидай, кептірілген қызыл ірімшік пен ақ ірімшіктері араластыруыға болады.<br />
===[[Қаймақ]]===<br />
Қаймақ – сиырдың, қойдың, ешкінің пісірілген сүтінің бетіне жиналатын маңызы (майлы құрамы). Пісірілген сүтті бетін ашып салқын жерге қойса, сүт салқындаған сайын оның бетіне қабыршақтанып қаймақ жиналады. Қаймақ қалыңдығы сүттің құнарлығына (нәріне) байланысты. Сонымен бірге сүттің пісірілуіне де байланысты болады. Қойдың сүті қою болғандықтан, оның қаймағы да сиырмен ешкі сүтінің қаймағынан қалың болады. Қаймақ қалың болу үшін, сүтті тасытпай, шымырлатып қана бабымен пісіру керек. Сүт әбден суығаннан кейін қаймағын қасықпен сыпырып, қалқып алады. Қаймақты ағаштан, қайыңның тозынан (қабығынан), ысталған темірден жасалған қақпағы бар ыдыста сақтайды. Бабымен пісірілген сүттің қаймағы майлы да жұмсақ болады. Сарқылдап қайнатылған сүттің қаймағы әрі дәмсіз, әрі шандырланып тұрады. Қаймақты езіп шайға қатса, шайдің дәмі келіп, өңі ашылады. Бидаймен тарыны қаймаққа араластырып жеуге болады.<br />
===[[Құрт]]===<br />
Құрт – малдың сүтінен дайындалатын ұзақ уақыт сақтауға арналған тағам. Сабаға сүтті жинап, сүт ашығаннан кейін піседі, сүт іркітке айланып, майы бетіне қалқып шығады. Майын бөлек алып тұздап қарынға салады да, іркітті қазанға суы сарқылғанша қайнатады. Құрт қайнап жатқан кезде қазанның түбін, ернеуін қырып, әлсін-әлсін араластырып отырады. Құрт қайнап, әбден қойылған соң қапқа құйып, керегенің басына немесе ашаға іліп, сары суын ағызады. Құрт капта бір тәулік тұрған соң, суы әбден сарқылып, құрғайды. Бұдан кейін құртты қаптан алып, сықпалап бөліп, шиге, тақтаға қолмен сықпалап өреге жайып кептіреді. Содан кейін құртты кептіру үшін әр түрлі формаға келтіреді.Оның негізі түрлері – күлше, жарма, сықпа және шүірмек. Күлшені жасағанда құртты кесектеу етіп (уысқа сиярлықтай) домалақтайды. Одан соң оң қолдың бас бармағы мен төрт саусағының арасына қысып бүйірін жұқартып, дөнгелек формаға келтіреді. Күлше ұзақ уақыт сақтау үшін жасалады. Кейде күлшенің бүйірін тесіп моншақ сияқты жіпке тізіп, керегенің басына,өренің ашасына іліп кептіреді. Оны көп кептіру керек, әйтпесе іші көгеріп кетеді. Сықпаны жасағанда құртты шағындап қана алып,төрт саусақтың бүгуіне салып сығып жасайды. Шүйірмектің мөлшері сықпаның жартысындай ғана болады. Шүйірмек жасағанда құртты екі саусақты бүгуіне салып, екінші жағын басқа қолдың бармағымен батыра қысады. Бұл тез кебеді<br />
Құрттың қай түрі болсада өреге кептіріледі. Күлше мен жарманы қысты күні жеу үшін, ал,сықпа мен шүйірмекті жазды күні, күзде шайға салу үшін дайындайды. Қайнатқан құрттың өзі екі түрлі болады: бірі – ақ құрт. Ол көп ашымаған және пісуін жеткізіп, майдан әбден арылған іркіттен қайнатылады. Кейде аздап тұз қосып, кептіреді. Ол көбіне жазда, күзде желінеді. Екінші- қара құрт. Ашуы жеткен іркіттің пісуін қандырмай, майын жартылай алады немесе алмай қайнатады. Құрттың осы түрі қыста езіп, дәмді құрт көже даярлайды. Езілгеннен қалған қиыршық құрт малта деп аталады. Астауға салып қолмен езуге немесе қойдың бас сүйегімен (азу тістерімен) үгуге болады.Құртты ыстық суға, сорпаға езеді. Езген құртты сол күйінде ішуге де, сорпаға не көжеге қосып ішуге де болады. Құрт аса қуатты әрі жағымды тағам. Сүзбе құрт сары суынан арылған қатықтан дайындалады. <br />
Сары май – сиырдың, қойдың, ешкінің сүтінен алынады. Сары май ірі қараның не серкенің терісінен тігілген саба,торсықта не болмаса ағаш күбіде дайындалады. Шикі сүттен ұйытатың айранды, қатықты, кейде іріген сүт пен шикі сүттің өзін сабаға не күбіге құйып, әбден толған кезде піседі. Іркітің пісуі жеткен кезде май ыдырап бөлек шығады. Бірден екі үш қабат мәрліге салып, бүктейді де қолмен сығымдап майды сүзеді. Бұрындары майды қыл-қыбырынан тазарту үшін пышақпен «қылшықтайтын». Сүзгіден тазарып шыққан майды суық суға салып, іркітінен арылтып, тоңазытады. Сонан кейін жайпақ ыдысқа салып, қолмен мытып, алақанмен шапалақтап суын шығарады. Содан кейін тұздап, ыдысқа салады. Сары майды қойдың, ешкінің қарнына, бүйенге сақтайды. Қарынға салынған майлардың да әр түрлі атауы бар. Атан қарын май - ата қой май мен атан серкенің қарынына салынған май. Қозы қарын май – қозының не лақтың қарнына салынған май. Қазір майды көбіне сепараторға тартылып алынған кілегейден шайқап та алады. Бірақ бұл тәсілмен май өндірілген мен сепаратордан өткен сүттің іркіт болмайтындығынан құрт алу мүмкін емес. Тұзыбар майды жақтырмайтын адамдар сары майды тортасынан айырып алады. Ол үшін сары майды қазанға салып қайнатады. Қайнаған кезде оның ішіндегі тұзы майдың бетіне қалқып шығады. Бетіндегі тұзын қалқып алып, майдың өзін суытса тұзы жоқ, сап-сары май шығады. Мұны «тортасынан айырған май» деп атайды.<br />
<br />
===[[Сүзбе]]===<br />
Сүзбе айраннан немесе қайнаған іркіттен дайындалады. Сондықтан да ол қатық сүзбе деп екіге бөлінеді. Ашыған айранды, қатықты немесе қайнаған құртты кенеп дорбаға құяды да іліп қойып сорғытады. Содан ол өзінен-өзі сүзіліп, сұйығы ағып кетеді де, сүзбе түбінде қалады. Сүзбені тұздап, малдың қарнына салып, кептіреді. Оны жылдың кез келген маусымда езіп сорпаға, көжеге қосуға, сондай-ақ сүт, су қосып шалап етіп, сусын ретінде ішуге болады.<br />
===Уыз===<br />
Уыз- жаңа төлдеген малдың желініне жиналатын қою сүт. Уыз «сары уыз», «ақ уыз» деп екіге бөлінеді. Сары уыз әрі қою, әрі желім сияқты жабысқақ болады. Ақ уыздың өңі сары уызға қарағанда ақшыл, әрі сұйықтау келеді. Сары уызды төлдің өзіне емізіп, ақ уызды сауып алып пайдаланады. Інген мен биенің уызын бота мен құлынға емізеді. Ал сиырдың, қойдың, ешкінің ақ уыздарынан әртүрлі тағамдар пісіреді.<br />
Қатырған уыз – уызды бүйенге, ащы ішекке немесе металл ыдысқа кұйып, қайнап жатқан судың ішіне салып пісіреді. Бір бұрқ етіп қайнағанда ыдысқа құйылған уыз шеміршектеніп қата бастайды. Одан соң оны ыдысымен бірге ыстық судан алып, салқын суға салады. Сонда уыз қайнап піскен жұмыртқадай болып шығады. Қатырған уызды сүр еттің үстіне турап салады. Төлбасы (алғашқы төл) туған күні соғымның етінен, шұжық асып, уыз қатырып, көрші-қолаңды шақыратын дәстүр болған.<br />
Пісіріленген уыз – уызға сүт қосып сұйылтып пісіреді. Уыз іріп кетпеу үшін оны ожаумен сапырып отыру керек. Уызға тары салып пісіруге болады.<br />
Іркіт – құрт қайнату сабаға, күбіге жинап ашытқан айран – қатық, шикі сүт. Іркітті сиырдың, қойдың, ешкінің сүтінен дайындайды. Піскен сүттен ұйытылған айранды немесе шикі сүттен ұйытылған қатықты сабаға не күбіге жинайды да пісіп, оның майын қалқып алғаннан кейін, ыдыстың ішінде іркіт қалады. Іркіттің ащы не тұщы болуы оның дайындалған сүтіне ғана емес, дайындау тәсіліне де байланысты. Іркіт құйылған ыдыс күннің көзінде тұрса іркіт божып ащиды да дәмі қышқылданып кетеді. Іркіт құйған ыдыс көлеңкеде тұрса, іркіттің дәмі бұзылмай тұщы болады. <br />
===Ірімшік===<br />
Ірімшік – сиырдың, қойдың, ешкінің сүтінен қайнатып әзірленетін сүт тағамы. Ірімшік – ақ ірімшік, кызыл ірімшік деп екіге бөлінеді. Ақ ірімшікті дайындау үшін ыдысқа құйылған шикі сүттің үстіне азырақ айран құйып, сүтті ірітеді. Одан соң іріген сүтті отқа қойып қайнатады. Ірімшіктің сары суы бөлінген кезде оны шыптаға сүзеді. Ақ ірімшікке сары май, қаймақ, кілегей сияқты майлы тағамдарды қосса дәмді әрі құнарлы ас болады. Ақ ірімшікті шыптаға орап сүзіп алғаннан кейін жұқалап тіліп, өреге жайып кептіреді. Шала кепкен ақ ірімшікті келіге түйіп жаншыса тары сияқты қиыршық ұнтаққа айналады. Мұны тары орнында шайға салып, майға, қаймаққа, кілегейге салып жеуге де болады. Қызыл ірімшікті дайындағанда қазанға құйылған жылы сүтке мәйек немесе үлкен қойдың ұлтабарына уыз толтырып кептірген ұйытқы салып, сүттің бетін қымтап жауып қояды. Жарты сағат тұрғанда сүт ұйып дірілдеп тұрады. Содан кейін мәйекті сүттен алып, қазан астына от жағып қайнатады. Қайнай бере бауыр сияқты дірілдеп тұрған ұйыған сүтті «қылыш» деп аталатын арнаулы ағашпен шақпақтап тіледі. Ірімшіктің өңі біртіндеп қызара береді. Реңі қан қызыл түске еніп, сары суы қойылған кезде қазанды оттан түсіріп салқындатады да, одан соң шыптаға салып сүзеді. Сүзілген қызыл ірімшік бір-біріне жабыспай жеке-жеке бытырап тұрады. Қызыл ірімшікті де өреге жайып кептіреді. Оның аса жағымды өзіндік дәмі болады. Кепкен қызыл ірімшік кеудірлеп үгітіліп тұрады. Қызыл ірімшікті жеке өзін жеуге де, майға, қаймаққа, кілегейге араластырып жеуге де болады. Қызыл ірімшікті жентке қосады. Қаймақ не кілігей қосып келіге жанышқан қызыл ірімшік дастарқан мәзірінің ең кәделі түрлерінің бірі болып есептеледі. Сүтті мәйекке емес айран, іркіткпен ұйытса, оның ірімшігінің түрі қара қошқыл тартып, ірімшіктеніп жеуге жайсыздау болады.<br />
===Сары май===<br />
Сары май сиырдың, қойдың, ешкінің сүтінен алынады. Сары май ірі қараның не серкенің терісінен тігілген саба,торсықта не болмаса ағаш күбіде дайындалады. Шикі сүттен ұйытатың айранды, қатықты, кейде іріген сүт пен шикі сүттің өзін сабаға не күбіге құйып, әбден толған кезде піседі. Іркітің пісуі жеткен кезде май ыдырап бөлек шығады. Бірден екі үш қабат мәрліге салып, бүктейді де қолмен сығымдап майды сүзеді. Бұрындары майды қыл-қыбырынан тазарту үшін пышақпен «қылшықтайтын». Сүзгіден тазарып шыққан майды суық суға салып, іркітінен арылтып, тоңазытады. Сонан кейін жайпақ ыдысқа салып, қолмен мытып, алақанмен шапалақтап суын шығарады. Содан кейін тұздап, ыдысқа салады. Сары майды қойдың, ешкінің қарнына, бүйенге сақтайды. Қарынға салынған майлардың да әр түрлі атауы бар. Атан қарын май - ата қой май мен атан серкенің қарынына салынған май. Қозы қарын май – қозының не лақтың қарнына салынған май. Қазір майды көбіне сепараторға тартылып алынған кілегейден шайқап та алады. Бірақ бұл тәсілмен май өндірілген мен сепаратордан өткен сүттің іркіт болмайтындығынан құрт алу мүмкін емес. Тұзыбар майды жақтырмайтын адамдар сары майды тортасынан айырып алады. Ол үшін сары майды қазанға салып қайнатады. Қайнаған кезде оның ішіндегі тұзы майдың бетіне қалқып шығады. Бетіндегі тұзын қалқып алып, майдың өзін суытса тұзы жоқ, сап-сары май шығады. Мұны «тортасынан айырған май» деп атайды.<br />
===Іркіт===<br />
Іркіт - құрт қайнату сабаға, күбіге жинап ашытқан айран – қатық, шикі сүт. Іркітті сиырдың, қойдың, ешкінің сүтінен дайындайды. Піскен сүттен ұйытылған айранды немесе шикі сүттен ұйытылған қатықты сабаға не күбіге жинайды да пісіп, оның майын қалқып алғаннан кейін, ыдыстың ішінде іркіт қалады. Іркіттің ащы не тұщы болуы оның дайындалған сүтіне ғана емес, дайындау тәсіліне де байланысты. Іркіт құйылған ыдыс күннің көзінде тұрса іркіт божып ащиды да дәмі қышқылданып кетеді. Іркіт құйған ыдыс көлеңкеде тұрса, іркіттің дәмі бұзылмай тұщы болады.<br />
==Ет тағамдары==<br />
===Қазақ еті===<br />
Қазақша ет (бесбармақ, бешбармақ) асқанда ең алдымен жіліктеп бұзылған етті адам санына қарай мөлшерлейді. Тойға немесе қонақ асыға көбінесе қой сойылады. Қой еті жіліктенгенде 13 мүшеге бөлінеді. Олар жамбас - 2, ортан жілік – 2, асықты жілік – 2, беломыртқа – 1, сүбе – 2 (сүбемен бірге бүйректен жоғарғы 5 қабырға кетеді), қабырға -2, төс – 1, омыртқа -1, жауырын -2, тоқпан жілік – 2, кәрі жілік – 2, бұғана – 1, мойын Осылай асуға дайындалған етті жуып-шайып тазалап, қазанға салады да, ет батып тұратындай етіп суық су құяды. Содан кейін қазанды қатты жанған отқа қойып, сарқылдатып қайнатады, бетіне шыққан қанды көбігін алып тастап, шамалап тұз, 1 бас пияз салып отын басады да, 1-1,5 сағат ет әбден піскенше шымырлатып қайнатады. Ет әбден піскен соң табаққа сорпасынан бөлек қотарып алып, тартылған табақтың санына қарай мөлшерлеп тұздық әзірлейді. Ол үшін сорпаға қара бұрыш, дөңгелектеп тұралған пияз салып, ыдыстың бетін жауып бұқтырып қояды. Ет туралып болған соң тұздықты еттің үстіне құяды. Әдетте кәделі жіліктермен бірге сыйлы қонақтарға малдың басын, (қой), ірі қараның шекесін, қазы, қарта, жал-жаяны табаққа бірге салып береді.Сонымен бірге қамыр, бітеу пісірілген картоп қосуға да болады.<br />
<br />
===Қазы===<br />
Қазы – жылқы етінің кәделі мүшелердің бірі. Ол жылқының қабырғалары мен белдемелерінің етегіне жиналатын аса шұрайлы, майлы ет. Қазы жасау үшін екі бұғана қабырға, екі тілше қабырғадан басқа қабырғалар алынады. Қазыны ішекке тығады. Әр қос қабырғадарың ішкі жағындағы шеміршегін кесіп тастайды. Ішекке тығу үшін қабырғалардың арасын ажыратып тіліп, әр қабырғаға май мен етін тең етіп бөледі, бірақ ет пен май қабырғадан сылынып қалмауы керек. Қазыны ішекке тығар алдында тұздап, 2-3 тәулік тұзын бойына сіңіріп қояды. Содан кейін 1-2 сағат суық суға салады. Содан кейін ішекке тығып, екі басын біріктіріп байлайды. Содан соң сырыққа немесе керілген жіпке 8-10 сағат іліп, жел қақтырады. Қазы және қос қазы формасы жағынан жарты шеңберге ұқсас болып шығады. Қазыны ыстау, сурлеу үшін түтінге 13-27 сағат ыстайды. Қазыны 2-2,5 сағатқа жайлап пісіреді. Қазыны сыйлы қонақтарға басқа асқан етке қосып береді. Қазыны ыстық күйінде де,тоңазытыпта жеуге болады. Қазыға: 400г қазы, 2-3 сарымсақтың бөлігін қосады. Бұрышпен тұзды татымына қарай салады.<br />
<br />
===Қарта===<br />
Қарта – жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Жылқы сойғанда ең алдымен қартаны ішіндегісінен босатып, айналдырады да, салқын суға жуып тазалайды. Қартаны дәміне келтіру үшін тұздайды, бұрыш сеуіп, пияз турап қосады. Бұдан соң ыстап сүрлеуге арналған қартаны бойына тұзын сіңіріп, салқын жерге (1-2 градус) 1-2 күн қояды. Қартаны 12-18 сағат бойы түтінге ыстайды. Содан кейін 12-15 градус температурада 2-3 күн сақтап кептіреді. Қартаны пісіру үшін салқын суға жуып, қазандағы жылы суға салып, отты баяулатып әбден піскенше 1,5-2 сағат қайнатады. Қартаны асқан етке қосып береді.<br />
===Жал===<br />
Жал - жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Ол жылқының шоқтығы мен ауыз омыртқасының арасында, мойын омыртқаны ұстап тұратын желкемен жымдаса бітеді. Жылқы сойғанда терісі сыпырылғаннан кейін жалдың өзін мойын омыртқадан сылып (желкені қоспай) алады. Семіз жылқының жалы үлкен кісінің шеңгеліне әрең сиярлықтай жуан болады. Жал шоқтыққа тақау ұшы жуан болып, екінші ұшына қарай біртіндеп жіңішкере береді. Семіз жылқыны халық «Жалы құлағынан асады» деп дәріптейді. Жалдың жуан бөлігінің арасын екі елідей, жіңішкі бөлігі – үш елідей етіп жартылай кертеді де, майда тұз себеді. Соғымға сойған жылқының жалын арша ағашқа іліп, ыстап 1-2 сағат сүрлейді. Сүрленген жал ұзақ уақыт бұзылмай, дәмі өзгермей сақталады. Жалды бас табақ, қос табақ, сый табақ секілді табақтарға салады. Оны тоңазытып жеген де жақсы. Қазіргі кезде жал, қазы, қарта, шұжық сияқты салқын дәм орнында да көп қолданылады.<br />
===Жая===<br />
Жая – жылқы етінің аса кәделі мүшелерінің бірі. Жылқының терісін сыпырып алғаннан кейін жаяның етін тұтастай бөлек сылып алады. Содан кейін оны қалыңдығы 10 см етіп, жұмырлап тіледі. Сонда салмағы 0,5 кг-нан 5,0кг мөлшерінде болуы тиіс. Содан соң оны тұзы сіңуі үшін 1-2 сағат қойып қояды да, түтінге ұстап, 14-18 сағат бойы ыстайды. Жаяны сыйлы қонақтарға асылған етке қосып береді, яғни оны бас табаққа, қос табаққа сондай-ақ сый табаққа салады.әдетте жаяны тоңазытып жейді. Сол сияқты оны майын қара-кесек етімен бірге турап, көкөніс қосып жеуге болады. Жаяға татымына қарай тұз, бұрыш, дөңгелектеп туралған пияз қосады.<br />
===Сорпа===<br />
Ет желінген соң сорпаны әкеледі. Сорпа деп қазақ ұғымында малдың, аңның, балықтың, құстың қайнатып пісірілген етінің суға шыққан сөлін, маңызын айтады, яғни еттің ең күшті нәрі. Ең дәмді сорпа сиыр етінің сорпасы, содан кейінгі орынды қой және ешкі етінің сорпасы алады. Жас жылқы мен сиырдың, сондай-ақ, қойдың сорпасы өте дәмді болады. Асылған ет мол болса және ол қайнап жатқанда көбірек сапырса сорпасы дәмді және жұғымды болады. Жас сорпа- жаңа сойылған еттен әзірленеді. Ұсақ тұз салынған соң араластырып, бірнеше сапырады. Қазан астындағы от баяу жануы тиіс. Қазанның беті жабулы болады. Қайнаұға таяғанда және одан кейін анда-санда қазаның қақпағын ашып, көбігін алады. Еттің ең алғашқы қан көбігін алған соң екінші рет көбігін алмай, оны сапырып таратқан жөн. Бір қайнағаннан кейін сорпаның тұзын татып көріп, татымсыз болса үстемеленеді. Жас ет әрі кеткенде 2 сағатта пісіп болады. Етті түсіріп алғаннан кейін қазанның қақпағын жауып, біраз уақыт сорпаны демалдыру керек. Содан кейін 15-20 минут суытып, дастарқанға әкелуге болады. Сорпаның дәмін келтіру үшін әр түрлі сүт тағамдары (кұрт, қатық, сүзбе) қосылады. <br />
===Бас===<br />
Бас қойдың, ешкінің, сиырдың басын үйтіп, қырып жылы суға бірнеше рет қайталап, мұқият жуып тазартады. Басты үйткенде таза болуы үшін кей жерлерде тісін қағып тастап үйтсе, ал кей жерлерде езуін тіліп, тазалап үйтеді. Содан кейін жағын айырып, тазалап жуады. Қой, ешкінің басы тұтас күйінде, ал жылқының, түйенің басын бөліп асады. Сиырдың басын көз қуысына таяу кеңсірігінен бір шауып, мандайынан қақ жарып, үшке бөледі. Сиырдың әр шекесі бір бастың орнына жүреді. Жылқының шекесін кәдеге жүрмейтіндіктен сый қонақтарға тартпайды. Бас асқан етпен бірге беріледі.<br />
===Сүр===<br />
Сүр – ыстап кетірілген ет. Етті ұзақ уақыт сақтау үшін ыс салып сүрлеу дағдыға айналған тәсіл. Ол әсіресе соғым етін сақтау үшін кең пайдаландылады.Соғымның етін ұшалап, жіліктеп бұзғаннан кейін аударылған қазы, қарта, шұжық қатарлы кәделі мүшелердің бәрін арса ағашқа іледі де, астына жанба,отынды (табылса тобылғы) жалындатпай жағып түтін салады. Түтін етке молырақ тию үшін ет ыстылатын үйдің есік-терезесі түгел жабылады. Арсаға ілінген жас еттің ең алдымен сөлі ағып, біртіндеп құрғайды. Түтін сіңген сайын еттің сырты қарайып тотығып, қатая бастайды. Түтін көп салынса, семіз етің майы еріп тама бастайды. Сондықтан алдымен еттің сөлі құрғағанша ғана түтін салып біраз уақыт ыстауды тоқтатып қояды. Одан соң еттің екінші бетін төңкере іледі де, қайта түтін салады. Бұл жолы түтінді ұзақ салудың қажеті болмайды. Өйткені, сөлінен ажыраған ет тез тобарсиды. Жазғытұры тоң жібіген кезде арсадағы ет те жіби бастайды. Осы кезде екінші рет қайта ысталады. Бұл ең соңғы ыстау. Осыдан кейін соғым еті мейіздей сары боп сүрленеді. Мұндай сүрді қанша уақыт сақтаса да бұзылмайды. Ыс сіңген еттің хош исі, жағымды кермек дәмі болады. Бірақ, оның сорпасы жайсыздау келеді. Сүрдің сорпасы ішуге жарамды болу үшін жас ет қосып асады. Сүр ет пен жас ет араласқанда сорпа дәмді болады.<br />
===Жаубүйрек===<br />
Жаубүйрек - ұлттық тағамның бір түрі. Жаубүйректі малшылар, жолаушылар көп пайдаланады. Қойдың терісін сыпырған соң құйрық майын білемдеп кесіп алады. Ішін жарып, өкпе-бауырын суырып алып бауыр мен құйрықты жұқалап жапырақтап, істікке бір май, бір бауыр етіп кезектеп шаншып, үстіне майда тұз, бұрыш сеуіп отқа қақтап пісіреді. Бауыр қосылған май жүрекке тимейді, әрі бұл аса тоқ болады. Жаубүйректі мал сойған кезде үйде пісіреді. Оны кәдімгі кәуәптің (шашлық) бір түрі деуге болады. Жаубүйректі дайындағанда татымына қарай тұз, бұрыш, жуа, дөңгелектеп туралған пияз қосады. Оны асқан етпен қосып жеуге болады.<br />
===Борша===<br />
Борша көбінесе ірі қара етінен дайындалады. Кәуәптің бір түрі. Санның, қолдың, жауырынның қара кесек еттерін ұзыншалап кесіп алады. Әрбір еттің бөлегін пышақты көп батырмай жұқалап тіліп тұз, бұрыш себеді (тұздалған ет болса, тұз себудің қажеті жоқ). Етті темір тордың үстіне салып, жалындатпай шоққа қақтап пісіреді. Пісірген кезде аудармалап отырады. Шоққа қақталып қызыл-күрең тартқан борша өте дәмді болады. Оны әсіресе қымыз, шұбат ішкенде жеген жөн.<br />
===Қарын бөртпе===<br />
Қарын бөртпе – ел арасында сирек дайындалатын өте дәмді тағам. Көбінесе жаңа сойылған малдың етінен, майынан, бауырынан қосып, ұн мен араластырып, қарынға салып пісіреді. Сойылған қойдың іш майын, етін, бауырын өте ұсақтап турайды. Фарштың үстіне бидай ұнын, сарымсақ, бұрыш, тұз салып жақсылап араластырады. Дайын болған фаршты қарынға не бүйенге салады. Бүйенге салса бір шеті тұйық болады да, екінші ашық ұшын жіңішкертіп жонылған ағаш істікпен түйреп байлайды. Қарынға салса да бір шеті солай түйреліп байланады. Бұжы қайнап жатқанда бұжыны аудармалап, әр жерінен істікпен шаншып желін шығарып отырады. Ол, қазандағы суға толық батып, баяу жанған оттың табында 1,5-2 сағат қайнауы керек. Дастарқанға қарын бөртпені жылылай да, суытып та қою ға болады. Қасына пияз, басқа да көкөністер салады. 300г іш май, 500 г ет, 300 г бауыр, 300 г бидай ұны, 3 бас сарымсақ, 1 шай қасық бұрыш, 1 ас қасық тұз керек. <br />
===Әсіп===<br />
Әсіп қойдың бүйенін айналдырып, жақсылап жуып тазалайды. Ет, жүрек және бауырды ұсақтап турайды. Оған бір бас пияз турап, бұрыш, тұз, күріш салып, аздап су құйып араластырады. Содан кейін барлығын ішекке тығып, аузын байлайды да қайнаған суға салып, 50-60 минут қайнатады. Қайнап жатқан әсіпті істікпен түйрелеп желін шығарып отырады. Әсіпке: 2 ас қасық күріш, 100 г бауыр, 100 г жүрек, 20 г қой майы, 1 бас пияз керек. Бұрышты әркім қалауынша салады. Әсіпті дастарқанға қоярда дөңгелектеп кесіп ыстықтай береді. Ішек болмаса, қойдың бүйенің пайдаланады.<br />
===Жөргем===<br />
Жөргем малдың ащы ішегі мен тоқ ішегінен өріп жасалады. Мал сойғанда ащы ішек пен тоқ ішегін жуып тазалап, тұздағаннан кейін оны айналдырып тағы бір рет сумен шайқайды. Қазанға салып асуға қолайлы болу үшін ішектерді өткермелеп өреді. Ащы ішек жіңішке, әрі өте ұзын болатындықтан, оны тоқ ішек секілді жалаң қабат өре салмай бірнеше еселеп шумақтайды да, одан соң әлгі шумақтың белінен айналдыра шандып орап, ішектің ұшын бекітеді. Жөргемді асуға да, турап қуыруға да болады. Майға қуырған жөргем дәмді болады. Жөргемге: ішек – 100г, пияз – 0,5 бөлігі керек. Әдетке жөргемді дәміне келтіру үшін тұз, бұрыш себеді, дөңгелектеп туралған пияз қосады.<br />
===Қимай ===<br />
Қимай – соғымға сойылған сиыр етінен дайындалатын кәделі тағам. Сиырдың тоқ ішегін тұздап, айналдырып оның ішіне кесек етіп туралған төстік пен төстің етегін, бұрыш, тұз, жуа қосылған етті салады. Қимайға төс етінен басқа сан, қол еттері де пайдаланылады. Шұжық сияқты қимай салынған ішектің де екі ұшы істікпен түйреліп, ыстап кептіріледі. Қимайды асып жеуге де, жазғытұрым ет азайған кезде құырып жеуге де болады. Қимайдың ерекшелігі, оның майы мен қара кесек еті тең болады. Оны кейде «сиырдың қазысы» деп те атайды. Қимайды салқындатып асқан етке қосып береді. Майлы ет 500 г, 1 шай қасық тұз, 2 түйір жуа, жарты шай қасық қара бұрыш керек.<br />
===Шұжық===<br />
Шұжық жасайтын етті тұздап, бұрыш сеуіп салқын жерге 1-2 күн сақтайды. Шұжық жасауға сан, қол, жон еттерін алады, мойын еті жарамайды. Содан кейін майды да, етті де ұсақтап тұрап, қара бұрыш, сарымсақ қосып, бәрін араластырады. Бір жылқының ішегінен шұжық дайындау үшін 5 кг ет, 5 кг іш май, 10 г қара бұрыш, 50г сарымсақ салады. Барлығын туралған ет пен майға араластырып, содан кейін ішекке салып толтырады. Ішектің екі ұшын істіктеп түйрейді де, жіппен біріктіріп байлайды. Дайындалған шұжықты сырыққа немесе керілген жіпке араларын бір-бірінен алшақтау етіп іліп, 10-12 градус температурада 3-4 күн ұстап дегдітеді. Содан кейін түтінге 12-18 сағат ыстайды. Шұжыққа пиязды дөңгелектеп кесіп қосуға болады.<br />
<br />
===Шыртылдақ===<br />
Шыртылдақ – жылқы етінің сорпасынан қалқып алатын, қатпайтын май. Көп жерлерде тортасы айрылған сары майды да осылай атайды.<br />
===Сірне===<br />
Сірне –бағланның, кепенің етін қазанға жілік-жілігімен қуырып даярлайтын өте дәмді ас. Ол көбінесе сыйлы қонақтарға арналып әзірленеді. Үйітілген бас-сирақ , ішек-қарны, мүшеленіп бұзылған еті түгелдей қазанға салынып, малдың өз іш майына және еттің өз сөліне бұқтырылып пісіріледі. Ол үшін қазанның бетіне бу шықпайтындай ғып ыдыс төнкеріп, от мейлінше баяу жағылады. Қазанның түбі күймес үшін аздап ғана су құюға болады.<br />
===Ми палау===<br />
Ми палау – ұлттық тағамдардың ішіндегі дәмді де, сүйкімді тағам. Оны жасау үшін піскен бастың миын, желке-жүйдесін, екі көзін, бастың құйқасың алып, ұсатып турайды, үстіне шамалап сорпа құйып барлығын араластырады. Сондай-ақ ми палау дәмді болу үшін оған бұрыш, ұсақтап тұралған пияз (1 бас) қосып, тұзды татымына қарай салады. Ми палауға: 200г құйрық май, бастың миы, құйқасы, екі көзі, пияз, бір шымшым қара бұрыш, 3 ас қасық сорпа, 200 г бауыр керек.<br />
===Құйрық-бауыр===<br />
Құйрық-бауырды су 30-35 градус жылығанда қазанға құйрық майын салып, отты баяу жағып, 15 минуттай қайнатады. Содан кейін бауыр салып, тұз, бұрыш, пияз қосып әбден піскенше қайнатады. Піскен құйрық-бауырды табаққа салып алып, суытады. Бұдан кейін бауырды жұқалап турап, оның үстіне, құйрық майын тұрап салады және дәміне келтіру үшін дөңгелектеп туралған пияз, бұрыш салған тұздық құяды. Құйрық-бауырды асқан еттен бөлек береді. Құйрық-бауырға: 600 г бауыр, 300г құйрық май, 1 бас пияз, жарты ас қасық қара бұрыш, 1 стақан сорпа, жарты асқасық тұз керек.<br />
===Қуырдақ===<br />
Қуырдақты жаңа сойылған малдың өкпе-бауырынан, мойын, төстік етінен, жүрек бүйрегінен, сондай-ақ ішек-қарнынан ұсақтап әзірлейді. Ол үшін қазанға іш майды немесе құйрық майды турап салып шыжғырып алады да, алдымен үстіне туралған өкпе, жүректі, ішек-қарынды, мойын, төстік еттерін салып, қазанның отын қатты жағып 15-20 минут қуырады. Содан кейін бауырды салып, үстіне бүрыш, пияз қосып, әбден піскенше қуырады. Тұзды татымына қарай салады. Әбден піскен қуырдақты табаққа салып, дастарқанға қояды. Қуырдаққа: 1 кг ет, 500 г өкпе, 500 г бауыр, 300 г жүрек, 200 г бүйрек, 300 г құйрық май, 2 бас пияз, 1 шай қасық бұрыш, 1 ас қасық тұз қажет.<br />
Бал қуырдақтыкөбінесе жас малдың жұмсақ етінен даярланады. Басқа қуырдақтан мұның ерекшелігі – етті майға емес пісірілген сүттің бетінен түскен қаймаққа ғана куырылуында. Өте жұғымды, жүрекке көп тимейтін қуырдақтың бұл түрін көбіне қарт кісілерге, сыйлы қонақтарға беретін болған. <br />
Жоңқа құырдақтытоңазып қатып тұрған соғым етінен дайындалатын қуырдақ. Мұның жоңқа қуырдақ деп аталуының себебі, пышақпен не балтамен қырнап жонғанда ет ағаштың жоңқасы сияқты жұп-жұқа болып туралады. Қуырдақтың бұл түрін де суға қайнатпай-ақ майға қуырып әзірлеуге болады. <br />
Картоп қосқан қуырдақты сиыр етін ұсақтап турап, тұз, пияз салып, сырты қызырғанша қуырады. Содан кейін ұн сеуіп қыздырады да туралған картоп салып, баяу жанған отқа 30-40 минут қайнатады. Бұрыш салып әбден піскенше бұқтырып қояды. Картоп қосқан қуырдаққа: сиыр еті 100г, майы 60г, пияз 150г.<br />
Қара қуырдақты кілең өкпе мен бауырдан, жүрек пен бүйректен әзірленеді. Бауыр тез пісетін болғандықтан, кешірек салынады. Мұның қара қуырдақ деп аталатын себебі,бауырдың қаны майға қуырылғанда қуырдақтың өңін қарайтып жібереді. <br />
Соғым қуырдағын ет піскенге дейін соғым сойған, ішек-қарын аршылған адамдарды тамақтандыру үшін дайындалады. Қуырдаққа көбінесе ірі қараның мойын еті, мүшеленген кезде түсетін ойынды, қиынды еті, аздап өкпесі мен бауыры қосылады. Соғым қуырдағы соғым сойған малдың өз майына қуырылады. Оны дәмдендіре түсу оған татымына қарай тұз,бұрыш, дөңгелектеп пияз турап салады. Соғым қуырдағын дастарқанға шаймен бірге қояды.<br />
Үкпе қуырдақты етті өте майдалап турап қуырады. Үкпе қуырдақтың еті майда болғандықтан,оны суға бөктіріп қайнатпай-ақ, майға қуырып пісіруге болады.<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
<references/><br />
<br />
== Сыртқы сілтемелер ==<br />
* [http://koshpendi.kz/index.php/ulttyk-tagamdar Ұлттық тағамдар]<br />
<br />
[[Санат:Қазақ асханасы]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BA_%D0%9B%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%88%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8Спартак Леванович Багашвили2016-08-25T07:09:57Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{мағына|Спартак (айрық)}}<br />
'''Спартак Леванович Багашвили''' ([[1914 жыл]]ы 25 шілдеде [[Тифлис]]те дүниеге келіп, [[1977 жыл]]ы 1 ақпанда [[Тбилиси]]де дүниеден өткен) – грузин және совет актері. <br />
<ref>http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%88%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8,_%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BA_%D0%9B%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87</ref><br />
<br />
[[1963 жыл]]ы [[Грузия КСР]]-ның халық әртісі атанған. [[1941 жыл]]ы бірінші дәрежелі сталиндік сыйлықтың лауреаты болады. Спартак Багашвили [[1935 жыл]]дан бастап кәсіби актер ретінде жұмыс істейді. [[1937 жыл]]ы «Арсен» фильміндегі сомдаған бас рөлі үздік дебют ретінде танылады. Дәл осы фильм Багашвилиге үлкен даңқ әкеледі. [[1944 жыл]]ы Тбилиси киностудиясының актерлік мектебін бітіріп шығады.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
[[Санат: Тұлғалар]] [[Санат: КСРО әртістері]] [[Санат: Өнер]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BA_(%D1%84%D1%83%D1%82%D0%B1%D0%BE%D0%BB_%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1%D1%8B,_%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%B9)Спартак (футбол клубы, Семей)2016-08-25T07:06:08Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{мағына|Спартак (айрық)}}<br />
{{Football club infobox |<br />
clubname = {{flagicon|Kazakhstan}} Спартак Футбол Клубы |<br />
image = [[Сурет:Спартак_Семей.jpg ]]|<br />
fullname = Спартак Футбол Клубы (Семей) |<br />
nickname = |<br />
founded = [[1964]] |<br />
ground = [[Спартка (стадион, Семей)|Спартак]]<br />|<br />
capacity = 8000 адам|<br />
chairman = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Зейнетулла Ахметов]]|<br />
manager = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Алмас Кулшинбаев]]|<br />
league = [[Қазақстан Премьер-лигасы]] |<br />
season = [[Қазақстан Премьер-лигасы 2014|2014]] |<br />
position = |<br />
}}<br />
<br />
'''Спартак футбол клубы''' —[[Қазақстан бірінші Лигасы]]нда, ойнайтын, Қазақстан футбол клубы. [[Семей]] қаласының Спартак стадионы клубтың базасы болып табылады.<br />
== Тарихы ==<br />
* [[1913]]-[[1914]] жылдары [[Семей]] қаласында алғашқы футбол клубы пайда болды. «Олимп», «Ласточка», «Орлята» және татар мектебінің «Ярыш» студенттік командалары пайда болды. Футбол сол кездегі Орталық Азия мен Сібір сауда орталығының бірі саналған Семейге Англия саудагерлерінен келген. Ярыш ФК құрамында қазақ халқына белгілі ақын, жазушы, профессор [[Мұхтар Әуезов]] өнер көрсеткен. Сонымен қоса Ярыш ФК сапында Ахметсәлим Кәрімов, Қасымхан Мұхаммедов, Салах Хисматуллин, Зиятдин Рыспаев және т.б. пионерлер ойнаған. Тарихшы Евгением Юдиннің мәліметі бойынша Ярыш ең алғашқы болып халықаралық кездесу өткізген. 1914 жылы Семейге Томск қаласының футбол командасы кіріп шықты.<br />
* [[1920|1920 жылы]] [[қыркүйектің 26|26 қыркүйекте]] Семей алтайлықтардың ұйымдастыруымен болған Олимпиадаға қатысып екнші орын алды. Финалда [[Барнауыл]] командасына жол берді.<br />
* [[1963]] - «Цементник» командасы [[Қазақ ССР]] чемпионы атанды.<br />
* [[1964]] - «Цементник» шеберлер мәртебесін алып, [[КСРО]] чемпионаты мен Кубогында ойнауға рұқсат етілді.<br />
* [[1969]] - Команда капитаны Виктор Дронкин 1 маусымда 25 доп соқты, бұл Семей командасының КСРО чемпионатындағы ең жоғарғы жетістігі болып саналады. <br />
* [[1983]] - «Спартак» Қазақ ССР Кубогын жеңіп алды.<br />
* [[1994]] - Достық (Алматы) клубының таратылуының арқасында семейлік команда Жоғарғы Лигада ойнаға жолдама алды.<br />
* [[1994]]-[[1995]] - «Елімай» 2 жыл қатарынан Қазақстан чемпионы атанады.<br />
* [[1996]] - бразилялық шабуылшы Маркос Роберто Сампайо Пимента және жартылай қорғаушы Антонио Роберто зе Мария командаға шақыртылып, және олар Қазақстан футболындағы алыс шет елден шақыртылған алғашқы ойыншылар болып саналады.<br />
* [[1996]] - Қазақстан Кубогының финалында [[Ақтау]]дың «Мұнайшы» командасын 2:1 есебімен жеңді. Бірақ футбол қауымдастығының шешімімен финалдық ойын жоққа шығарылды, себебі команда Қазақстан қауымдастығындағы iстелген заңсыздығына қарсы наразылық белгiсi ретiнде кубокты қабылдаудан бас тартты.<br />
* [[1998]] - «Елімай» Қазақстанның 3 дүркін чемпионы атанды.<br />
* [[2001|2001 жылы]] [[мамырдың 18|18 мамырда]] - «Спартак» стадионында «Елімай» мен Африка клубтарының құрамасы арасында жолдастық кездесу өтіп, 3:0 есебімен семейліктердің пайдасына шешілді. <br />
* 2004 жылғы маусымның қорытындысы бойынша «Семей» Жоғарғы дивизионнан ұшып кетті.<br />
* [[2009|2009 жылы]] [[қарашаның 27|27 қарашада]]<br />
<br />
Қазақстан чемпионатының құрылуынан кейін, клуб 13 сезонды жоғарғы дивизионда (1992 жылдан бастап 2001 жылға дейін «Жоғарғы лига» деп аталды, 2002 жылдан 2007 жылға дейін «Суперлига» деген атпен белгілі болды, 2008 жылдан бастап «Премьер-лига» деп аталады.) өткізді.<br />
<br />
<timeline><br />
ImageSize = width:630 height:60<br />
PlotArea = left:10 right:10 bottom:30 top:10<br />
TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy<br />
DateFormat = dd/mm/yyyy<br />
Period = from:01/01/1991 till:01/07/2010<br />
ScaleMajor = unit:year increment:1 start:1992<br />
Colors =<br />
id:bl1 value:rgb(0.5,0.8,0.5)<br />
id:bl2 value:rgb(0.9,0.9,0.3)<br />
id:rs value:rgb(0.8,0.6,0.6)<br />
id:rn value:rgb(0.9,0.1,0.1)<br />
<br />
PlotData=<br />
bar:Position width:15 color:white align:center<br />
<br />
from:01/07/1991 till:01/07/1992 shift:(0,-4) text:14<br />
from:01/07/1992 till:01/07/1993 shift:(0,-4) text:17<br />
from:01/07/1993 till:01/07/1994 shift:(0,-4) text:1<br />
from:01/07/1994 till:01/07/1995 shift:(0,-4) text:1<br />
from:01/07/1995 till:01/07/1996 shift:(0,-4) text:3<br />
from:01/07/1996 till:01/07/1997 shift:(0,-4) text:7<br />
from:01/07/1997 till:01/07/1998 shift:(0,-4) text:1<br />
from:01/07/1998 till:01/07/1999 shift:(0,-4) text:9<br />
from:01/07/1999 till:01/07/2000 shift:(0,-4) text:8<br />
from:01/07/2000 till:01/07/2001 shift:(0,-4) text:7<br />
from:01/07/2001 till:01/07/2002 shift:(0,-4) text:8<br />
from:01/07/2002 till:01/07/2003 shift:(0,-4) text:9<br />
from:01/07/2003 till:01/07/2004 shift:(0,-4) text:19<br />
from:01/07/2004 till:01/07/2005 shift:(0,-4) text:<br />
from:01/07/2005 till:01/07/2006 shift:(0,-4) text:<br />
from:01/07/2006 till:01/07/2007 shift:(0,-4) text:<br />
from:01/07/2007 till:01/07/2008 shift:(0,-4) text:<br />
from:01/07/2008 till:01/07/2009 shift:(0,-4) text:<br />
from:01/07/2009 till:01/07/2010 shift:(0,-4) text:<br />
<br />
from:01/07/1991 till:01/07/2004 color:bl1 shift:(0,13) text: "[[Қазақстан Премьер Лигасы|Премьер Лига]]"<br />
from:01/07/2004 till:01/07/2010 color:rs shift:(0,13) text:"Қатыспаған"<br />
<br />
</timeline><br />
<br />
== Қазақстан чемпионаты және кубогындағы көрсеткіш ==<br />
<br />
{| class="wikitable"<br />
|-<br />
! Маусым<br />
! Лига<br />
! Орын<br />
! О<br />
! Ұ<br />
! Т<br />
! Ж<br />
! Доп саны<br />
! Қазақстан Кубогы<br />
! Команда сұрмергендері<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1992|1992]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| 14<br />
| 38<br />
| 13<br />
| 5<br />
| 20<br />
| 53 — 77<br />
| 1/16<br />
| [[Эльдар Гасанов|Э. Гасанов]] — 12 доп<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1993|1993]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| 17<br />
| 46<br />
| 15<br />
| 8<br />
| 23<br />
| 51 — 85<br />
| 1/4<br />
| В. Воронцов — 11<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1994|1994]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| '''1'''<br />
| 30<br />
| 20<br />
| 7<br />
| 3<br />
| 70 — 29<br />
| 1/8<br />
| [[Қайрат Әубәкіров|Қ.Әубәкіров]] — 16<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1995|1995]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| '''1'''<br />
| 30<br />
| 21<br />
| 4<br />
| 5<br />
| 68 — 23<br />
| Жеңімпаз<br />
| [[Андрей Мирошниченко|А.Мирошниченко]] — 23<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1996|1996]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| '''3'''<br />
| 34<br />
| 22<br />
| 8<br />
| 4<br />
| 64 — 17<br />
| 1/2 (1996/97)<br />
| [[Болат Есмағанбетов|Б.Есмағанбетов]] — 14<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1997|1997]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| 7<br />
| 26<br />
| 13<br />
| 7<br />
| 6<br />
| 41 — 26<br />
| 1/8 (1997/98)<br />
| [[Олег Литвиненко|О. Литвиненко]] — 8<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1998|1998]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| '''1'''<br />
| 26<br />
| 20<br />
| 3<br />
| 3<br />
| 60 — 20<br />
| 1/4 (1998/99)<br />
| [[Олег Литвиненко|О. Литвиненко]] — 23<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 1999|1999]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| 9<br />
| 30<br />
| 12<br />
| 4<br />
| 14<br />
| 35 — 36<br />
| 1/8 (1999/00)<br />
| [[Эдуард Хачатурян|Э.Хачатурян]] — 9<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 2000|2000]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| 8<br />
| 28<br />
| 12<br />
| 5<br />
| 11<br />
| 43 — 33<br />
| 1/4 (2000/01)<br />
| Қ. Әубәкіров — 15<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 2001|2001]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Жоғарғы Лига]]<br />
| 7<br />
| 32<br />
| 14<br />
| 6<br />
| 12<br />
| 47 — 42<br />
| 1/8 (2001)<br />
| Қ. Әубәкіров — 13<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 2002|2002]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Супер Лига]]<br />
| 8<br />
| 32<br />
| 11<br />
| 6<br />
| 15<br />
| 33 — 51<br />
| 1/8<br />
| [[Олег Литвиненко|О. Литвиненко]] — 11<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 2003|2003]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Супер Лига]]<br />
| 9<br />
| 32<br />
| 12<br />
| 7<br />
| 13<br />
| 35 — 35<br />
| 1/2<br />
| [[Олег Литвиненко|О. Литвиненко]] — 13<br />
|-<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы 2004|2004]]<br />
| [[Қазақстан Премьер Лигасы|Супер Лига]]<br />
| 19<br />
| 36<br />
| 4<br />
| 1<br />
| 31<br />
| 25 — 84<br />
| 1/16<br />
| [[Артем Гавриленко|А. Гавриленко]] — 6<br />
|-<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы 2005|2005]]<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы|Бірінші Лига (Солтүстік-Шығыс аймағы)]]<br />
| 2<br />
| 24<br />
| 18<br />
| 5<br />
| 1<br />
| 76 — 17<br />
| 1/16<br />
| А. Гавриленко, [[Серік Қазиев|С. Қазиев]] — 11<br />
|-<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы 2006|2006]]<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы|Бірінші Лига (Солтүстік-Шығыс аймағы)]]<br />
| 4<br />
| 24<br />
| 12<br />
| 7<br />
| 5<br />
| 46 — 25<br />
| 1/16<br />
| [[Азат Ерсалимов|А. Ерсалимов]] — 13<br />
|-<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы 2007|2007]]<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы|Бірінші Лига (Солтүстік-Шығыс аймағы)]]<br />
| 9<br />
| 26<br />
| 7<br />
| 8<br />
| 11<br />
| 29 — 49<br />
| 1/16<br />
| [[Қайрат Қазақпаев|Қ. Қазақпаев]] — 7<br />
|-<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы 2008|2008]]<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы]]<br />
| 3<br />
| 26<br />
| 13<br />
| 8<br />
| 5<br />
| 50 — 35<br />
| 1/32<br />
| [[Андрей Востриков|А. Востриков]] — 17<br />
|-<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы 2009|2009]]<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы]]<br />
| 7<br />
| 26<br />
| 12<br />
| 2<br />
| 12<br />
| 35 — 41<br />
| 1/16<br />
| С. Қазиев - 5 <br />
|-<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы 2010|2010]]<br />
| [[Қазақстан бірінші Лигасы]]<br />
| 4<br />
| 34<br />
| 19<br />
| 7<br />
| 8<br />
| 68 — 40<br />
| 1/32<br />
| А. Ерсалимов - 17<br />
|-<br />
<br />
|}<br />
<br />
==== Жетістіктері мен жеңілістері ====<br />
Клубтың бүкіл тарихы бойында жеткен жеңістері мен жеңілістері:<br />
<br />
==== Ең үлкен жеңісі ====<br />
Қазақстан чемпионаты<br />
* [[Қазақстан Премьер Лигасы 1995|1995]] — 10:0 ([[Каспий ФК|«Мұнайшы»]], [[Ақтау]])<br />
<br />
==== Ең үлкен жеңілістері ====<br />
Қазақстан чемпионаты<br />
* [[Қазақстан Премьер Лигасы 1992|1992]] — 0:6 ([[Астана ФК|«Целинник»]], [[Астана]])<br />
* [[Қазақстан Премьер Лигасы 1993|1993]] — 0:6 ([[Болат-АМТ|«Болат-АМТ»]], [[Теміртау]])<br />
* [[Қазақстан Премьер Лигасы 1993|1993]] — 0:6 ([[Ақжайық ФК|«Уралец»]], [[Орал]])<br />
<br />
=== Клуб атауларының тарихы ===<br />
* «Цементник» (1964-1970)<br />
* «Спартак» (1971-1993)<br />
* «Елімай» (1994-1998, 2001-2003)<br />
* «AES-Елімай» (1999-2000)<br />
* «Семей» (2004-2007)<br />
* «Спартак» (2008-о.у)<br />
<br />
== Әкімшілік және жаттықтырушылар штабы ==<br />
<br />
* [[Тілеуғазы Сыдықов]] ([[қыркүйектің 11|11 қыркүйек]] [[1952]]) — директор<br />
* [[Алексей Храмцов]] ([[ақпанның 2|2 ақпан]] [[1983]]) — команда бастығы<br />
* [[Марат Сыздықов]] ([[маусымның 2|2 маусым]] [[1966]]) —бас жаттықтырушы<br />
* [[Рафаэл Гатаулин]] ([[сәуірдің 3|3 сәуір]] [[1967]]) —аға жаттықтырушы<br />
* [[Сергей Чекмезов]] ([[қазанның 10|10 қазан]] [[1964]]) —қақпашылар жаттықтырушысы<br />
* [[Серік Рахымбеков]] ([[желтоқсанның 25|25 желтоқсан]] [[1970]]) —менеджер<br />
* [[Сергей Елисеев]] ([[қыркүйектің 18|18 қыркүйек]] [[1985]]) —дәрігер<br />
<br />
== Ойыншылар ==<br />
=== Негізгі құрам ===<br />
<br />
{{Fs start}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Сергей Осинцев]]|pos=GK}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Николай Яковлев]]|pos=GK}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Денис Проскурин]]|pos=DF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Игорь Горячев]]|pos=DF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Ернұр Ұланов]]|pos=DF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Сергей Кучерук]]|pos=DF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Медет Исанов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Бауыржан Мыңғатов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Қайрат Медетов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Әлібек Сәкеов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs mid}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Ефим Германович]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Дәурен Айтқазинов]]|pos=MF}} <br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Дмитрий Давыдов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Дмитрий Джагов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Ғалым Қаракенов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Еркін Едігенов]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Серікбек Қаппаров]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Еркебұлан Нұрғалиев]]|pos=MF}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Серік Қазиев]]|pos=FW}}<br />
{{Fs player|no=|nat=Kazakhstan|name=[[Азат Ерсалимов]]|pos=FW}}<br />
{{Fs end}}<br />
<br />
== Жетістіктері ==<br />
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (3): [[Қазақстан Премьер Лигасы 1994|1994]], [[Қазақстан Премьер Лигасы 1995|1995]], [[Қазақстан Премьер Лигасы 1998|1998]]<br />
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (1): [[Қазақстан Премьер Лигасы 1996|1996]]<br />
* [[Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегеріі]] (1): [[Қазақстан Кубогы 1995|1995]]<br />
* [http://www.fc-spartak-semey.com/ Ресми сайты]<br />
<br />
{{Қазақстан Футболы}}<br />
{{Қазақстан Бірінші Лигасы 2010}}<br />
<br />
[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]<br />
[[Санат:Қазақстанның футбол Премьер-Лигасы]]<br />
[[Санат:Алфавит бойынша футбол клубтары]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%B5%D0%B9%D1%96%D1%82%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%D2%B1%D0%BB%D1%8B_%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%82%D3%A9%D1%80%D0%B8%D0%BDСейітхан Ахметұлы Жантөрин2016-08-12T11:17:56Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Сейітхан Ахметұлы Жантөрин''' (1837 — ө.ж.б.) — [[Қайып хан]] әулетінен шыққан [[сұлтан]], [[зерттеуші]], Ресей географиялық қоғамының мүшесі, [[Кіші жүз]]дің Шығыс бөлігінің билеуші сұлтаны болған А.Жантөриннің баласы. 1855 жылы [[Орынбор]] Неплюев кадет корпусын сотник шенінде бітіріп, 1860 жылы 25 ақпаннан бастап Орынбор облыстық басқармасында қызмет істейді. Қазақ әдебиеті, этнографиясы мен тұрмыс-тіршілігі жөнінде елеулі еңбектер жариялады. 1875 жылы Тілеу Сейдалинмен бірге «Қазақ поэзиясының үлгілері» зерттеуін, 1885 жылы «Қазақ поэзиясының эпостық және лирикалық өлең үлгілері» кітабын шығарды. «Кенесары туралы жыр», «Қаратаудың басынан көш келеді», «Шалкиіздің Битемірге айтқаны» секілді көптеген жырларды, қайым айтыс үлгісін орыс тіліне аударды. «Коннезавод» журналының 1883 жылы 7-8 нөмірлерінде Жантөріннің «Қазақ жылқы шаруашылығының очерктері» атты 67 беттік көлемді зерттеуі жарық көрді. [[Орал облысы]]ның Калмыков уезіндегі, [[Бөкей ордасы]]ндағы жылқы өсіру, атбегілік, шабандоздық туралы құнды деректер келтіреді. [[Санкт-Петербург]]те өткен шығысты зерттеуші ориенталистердің халықаралық конгресіне арнап экспонаттар жинады. 1882 жылы Санкт-Петербург пен [[Мәскеу]]де болды. Қазақ офицері - Жантөринге 1876 жылы подполковник шені берілді. Жантөрин Бөкей ордасының ханы [[Жәңгір хан|Жәңгірдің]] қызы Хадишаға үйленді. Баласы [[Сәлімгерей Сейітханұлы Жантөрин|Сәлімгерей Жантөрин]] Ресейдің 1-мемлекеттік думасына мүше болған.<ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8</ref><br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
<br />
{{wikify}}<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
<br />
[[Санат:Тұлғалар]]<br />
<br />
<br />
{{Bio-stub}}</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9E%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%BE%D0%B9%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8BОлимпиада ойындары2016-08-12T05:09:19Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{| class="infobox" style="width:25em; font-size:95%; text-align:center; border-collapse:collapse;"<br />
| style="font-size:110%" | '''Олимпиада ойындары'''<br />
|-<br />
| [[Сурет:Olympic Rings.svg|300px]]<br />
|-<br />
| '''Ұйымдар'''<br />
|-<br />
| style="border-bottom:1px solid #aaa;" | [[Олимпиада хартиясы|Хартия]]{{•}} [[Халықаралық олимпиада комитеті|ХОК]]{{•}} [[Ұлттық олимпиада комитеті|ҰОК]]{{•}} [[Олимпиада рәміздері|Рәміздер]]<br />[[Олимпиадалық спорт түрлері|Спорт түрлері]]{{•}}<br />
|-<br />
| '''Ойындар'''<br />
|-<br />
|[[Көне Олимпиада ойындары]]<br />[[Жазғы Олимпиада ойындары]]<br />[[Қысқы Олимпиада ойындары]]<br />[[Паралимпиада ойындары]]<br />[[Жасөспірімдер Олимпиада ойындары]]<br />
|}<br />
<br />
'''Олимпиада ойындары''' немесе ''Олимпиада'' ({{lang-el|Ολυμπιακοί Αγώνες}}) төрт жылда бір рет өткізілетін ең ірі халықаралық кешенді [[Жарыс|спорттық жарыс]]. <br />
<br />
[[Ежелгі Грекия]]да болған дәстүр, [[19 ғ.|XIX ғасырдың]] соңында француздық қоғам қайраткері барон [[Пьер де Кубертен]]мен жаңартылды. Алғашқы кезде тек қана [[жазғы Олимпиада ойындары]], төрт жылда бір рет өткізіліп отыратын, [[Халықаралық қақтығыстар|дүниежүзілік соғыстар]] болған жылдарды қоспағанда. [[1924 жыл]]ы жазғы ойындарымен қатар [[қысқы Олимпиада ойындары]] да өткізіле бастады. Бірақ [[1994 жыл]]дан бастап жазғы және қысқы ойындар екі жылдық айырмашылықпен өтіп тұрады.<br />
<br />
[[Олимпиада рәміздері|Олимпиада ойындарының ұраны]] — ''Citius, altius, fortius'' немесе "тезірек, жоғарырақ, күштірек".<br />
[[Сурет:Baron Pierre de Coubertin.jpg|thumb|right|150px|Барон [[Пьер де Кубертен]].]]<br />
<br />
== Шығу тарихы ==<br />
[[Сурет:StoneSeats.JPG|thumb|left|200px|Ежелгі Олимпиядағы стадион]]<br />
Олимпиада ойындары ежелгі адамзат баласының өткен тарихының дамуымен байланыстырады. Осы күнге дейін ойынның пайда болу мерзімі нақты айтылмаған. Олимпиада ойындарының пайда болу себебі нақты болмаса да, олимпиада ойындарының пайда болуы жайында эллиндерде бірнеше қызықты аңыздар бар. Алғашқы ойындар Зевс құдайының құрметіне [[Б. з. д. 776 жыл|б.з.д. 776 жылдан]] бастап төрт жылда бір рет Олимпия қаласында өткізілетін. Кейін б.з. 394 жылы [[Византия]] императоры Федосий І-нің бұйрығы бойынша тоқтатылды. Бұл ойындарда әскери дайындық, [[дене тәрбиесі|дене шынықтыру]] өнерін көрсету байқаулары, дәстүрге айналған ақындар мен шешендер айтысы, әр түрлі өнер көрмелері ұйымдастырылған. Олимпиада ойындары кезінде соғыстар тоқтатылып, ''қасиетті тыныштық'' орнайтын дәстүр қалыптасқан. Осы кезде бір айдан үш айға дейін бүкіл [[Эллада]] жерінде қару жұмсауға, тіпті ойынды тамашалаушыларға қару-жарақпен келуге тыйым салынған. Ол кезде олимпиада ойындары бес күн өткізілген, бағдарламасына жүгіру, [[күрес]], [[ат спорты|ат жарысы]], [[қоссайыс]], [[бессайыс]] сияқты [[спорт]] түрлері кірген. Жеңімпаздарға [[зәйтүн]] ағашының жапырағынан өрілген алқа кигізіліп, құрмет көрсетілген.<br />
[[Сурет:Athens 1896 report cover.jpg|thumb|right|150px|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1896|Алғашқы олимпиада ойындарының]] қабырға қағазы.]]<br />
<br />
== Даму барысы ==<br />
[[19 ғ.|19 ғасырдың]] орта кезінде [[Грекия]]да олимпиада ойындарды қайта жандандыру мақсатында біраз әрекеттер жасалды. Сөйтіп, [[1859]], [[1870]], [[1875]] және [[1889]] жылдары [[Афина]]да грек спортшыларының қатысуымен [[секіру]], [[жүгіру]], [[диск лақтыру|диск]], [[найза лақтыру]], [[гимнастика]] сияқты спорт түрлерінен жарыстар өтті. Олимпиада ойындары бүкіл [[Грекия]]ны біріктіретін, жалпы ұлттық оқиғаға айналды. Біраз уақыттан кейін гректерге олимпиада ойындардың бірыңғай күнтізбесін бекіту идеясы келді. Алғашында ойын өтуі бір күнге созылса, кейінірек ойынның ұзықтығы бір айға дейін жетті. Ойынды әр төрт жылда астық пен жүзім жинау арасында үнемі өткізіп тұру туралы шешім шығарды. Қоғам қайраткері - [[Пьер де Кубертен]]нің олимпиялық ойындар өткізу жөніндегі ұсынысын қабыл алған [[Франция]]ның оқу ағарту министрі оған дене тәрбиесін дамыту жөніндегі халықаралық конгресс шақыруды табыстады. Содан [[1894 жыл]]ы маусым айында 12 елдің қатысуымен конгресс өз жұмысын өткізді. Оған қатысушылар Пьер де Кубертэннің баяндамасын талқылап, [[1896 жыл]]ы 1-олимпиялық ойындарын Афина қаласында өткізу жөнінде шешім қабылдады. [[Халықаралық олимпиада комитеті]]нің тұңғыш басшысы болып грек [[Деметриус Викелас]] сайланды. Сонымен қазіргі заманғы алғашқы олимпиада ойындары [[1896 жыл]]ы сәуір айының 6 – 15 аралығында Афинада өтіп, оған 13 елден 311 спортшы қатысты.<br />
<br />
== Олимпиада чемпиондары мен жүлдегерлері ==<br />
Алғашқы үш орынға орналасқан спортшылар немесе командалар, медальдарға иеленеді. Жеңімпаздар [[алтын]] медальға (шынында күмістен жасалып, алтын жалатылған), екінші орынға орналасқандар [[күміс]] медальға, ал үшінші орындағылар [[қола]] медальға ие болады. <br />
<br />
Бүл дәстүр, [[Лондон]]да өткен [[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1908|1908 жылғы жазғы Олимпиада ойындарынан]] басталады. Афина қаласындағы [[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1896|алғашқы Олимпиада ойындарында]] тек қана бірінші және екінші орындарға ие болғандар ғана медальдармен марапатталатын, ал [[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1900|1900 жылы Парижде]] және [[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1904|1904 жылы Сент-Луисте]] медальдардың орнына кубоктар мен басқа сыйлықтар сыйлаған болатын. <br />
<br />
Бұл Олимпиада ойындарының алтын медальдарына ең көп ие болған спортшылар тізімі.<br />
{| border=1 width=100% style="margin-top:45px;border-collapse:collapse; font-size:90%;" cellpadding=3 cellspacing=0<br />
|- align=center bgcolor=#efefef<br />
!width=35|Спортшы<br />
!width=25|Ел<br />
!width=10|Спорт түрі<br />
!width=10%|Олимпиада<br />
!width=5%|[[Сурет:Gold medal.svg|21px|center|Алтын]]<br />
!width=5%|[[Сурет:Silver medal.svg|21px|center|Күміс]]<br />
!width=5%|[[Сурет:Bronze medal.svg|21px|center|Қола]]<br />
!width=5%|Барлығы<br />
|-bgcolor=#F5FAFF<br />
|[[Майкл Фелпс]] || {{USA}} || [[Жүзу]] || 2000-б.к. ||align="right"| 14 ||align="right"| 0 ||align="right"| 2 ||align="right"| 16<br />
|-bgcolor=#D0E7FF<br />
|[[Рей Юри]] || {{USA}} || [[Жеңіл атлетика]] || 1900-1908 ||align="right"| 10 ||align="right"| 0 ||align="right"| 0 ||align="right"| 10<br />
|-bgcolor=#F5FAFF<br />
|[[Лариса Латынина]] || {{USSR}} || [[Гимнастика]] || 1956-1964 ||align="right"| 9 ||align="right"| 5 ||align="right"| 4 ||align="right"| 18<br />
|-bgcolor=#D0E7FF<br />
|[[Пааво Нурми]] || {{FIN}} || [[Жеңіл атлетика]] || 1920-1928 ||align="right"| 9 ||align="right"| 3 ||align="right"| 0 ||align="right"| 12<br />
|-bgcolor=#F5FAFF<br />
|[[Парк Спитц]] || {{USA}} || [[Жүзу]] || 1968-1972 ||align="right"| 9 ||align="right"| 1 ||align="right"| 1 ||align="right"| 11<br />
|-bgcolor=#D0E7FF<br />
|[[Карл Льюис]] || {{USA}} || [[Жеңіл атлетика]] || 1984-1996 ||align="right"| 9 ||align="right"| 1 ||align="right"| 0 ||align="right"| 10<br />
|-bgcolor=#F5FAFF<br />
|[[Дэли Бьорн]] || {{NOR}} || [[Шаңғы жарысы]] || 1992-1998 ||align="right"| 8 ||align="right"| 4 ||align="right"| 0 ||align="right"| 12<br />
|-bgcolor=#D0E7FF<br />
|[[Савао Като]] || {{JPN}} || [[Гимнастика]] || 1968-1976 ||align="right"| 8 ||align="right"| 3 ||align="right"| 1 ||align="right"| 12<br />
|-bgcolor=#F5FAFF<br />
|[[Дженни Томпсон]] || {{USA}} || [[Жүзу]] || 1992-2004 ||align="right"| 8 ||align="right"| 3 ||align="right"| 1 ||align="right"| 12<br />
|-bgcolor=#D0E7FF<br />
|[[Мэтт Бионди]] || {{USA}} || [[Жүзу]] || 1984-1992 ||align="right"| 8 ||align="right"| 2 ||align="right"| 1 ||align="right"| 11<br />
|-bgcolor=#F5FAFF<br />
|[[Николай Андрианов]] || {{USSR}} || [[Гимнастика]] || 1972-1980 ||align="right"| 7 ||align="right"| 5 ||align="right"| 3 ||align="right"| 15<br />
|}<br />
<br />
<br />
== Екі түрлі спорт түрінен чемпиондар болған спортшылар ==<br />
;Қысқы және жазғы<br />
* [[Эдди Иган]] (1897/1967) {{USA}} - Бокс 1/0/0 және Бобслей 1/0/0<br />
* [[Якоб Тулин Тамс]] (1898/1954) {{NOR}} - Шаңғы жарысы 1/0/0 және Желкенді спорт 0/1/0<br />
* [[Криста Лудинг]] (1959) {{GDR}} - Мәнерлеп сырғанау 2/1/1 және Велоспорт 0/1/0<br />
* [[Клара Хьюз]] (1972) {{CAN}} - Велоспорт 0/0/2 және Мәнерлеп сырғанау 1/1/2<br />
<br />
;Жазғы<br />
* [[Отто Хершман]] (1877/1942) {{AUT}} - Жүзу 0/1/0 және Семсерлесу 0/1/0<br />
* [[Пол Радмилович]] (1896/1968) {{GBR}} - Жүзу 1/0/0 және Су добы 3/0/0<br />
* [[Джонни Вайсмюллер]] (1904/1984) {{USA}} - Жүзу 5/0/0 және Су добы 0/0/1<br />
* [[Росвита Краузе]] (1949) {{GER}} - Жүзу 0/1/0 және Қол добы 1/1/0<br />
* [[Тим Шоу]] (1957) {{USA}} - Су добы 0/1/0 және Жүзу 0/1/0<br />
* [[Ребекка Ромеро]] (1980) {{GBR}} - Есу 0/1/0 және Велоспорт 1/0/0<br />
<br />
;Қысқы<br />
* [[Зузи Эрдман]] (1968) {{GDR}} - Шана спорты 0/1/1 және Бобслей 0/0/1<br />
* [[Герда Вайссенштайнер]] (1969) {{ITA}} - Шана спорты 1/0/0 және Бобслей 0/0/1<br />
<br />
== Олимпиада нышандары ==<br />
[[Сурет:Musee olympique.jpg|thumb|right|250px|[[Лозанна]]дағы [[Олимпиада мұражайы]].]]<br />
Олимпиада қозғалысы көптеген нышандарды қолданады, негізінде олардың барлығы барон [[Пьер де Кубертен]]нің мұраттары мен ойларынан жаратылған.<br />
<br />
Осы нышандардың ішіндгіе ең танымалы, [[1920 жыл]]дан бастап әр бір ойында көтерілетін бес сақина суреттелген [[Олимпиада рәміздері|олимпиада туы]] шығар. Олимпиада туы, ақ түсті матаның үстінде, бес түрлі-түсті сақина суреттелген ақ түсті мата болып табылады. Әр бір сақина, бес түрлі құрлықты білдіреді: [[Еуропа]]ны, [[Азия]]ны, [[Африка]]ны, [[Америка]] мен [[Океания]]ны. Барлық сақиналар бір-бірімен байланысқан және Олимпиада ойындары рухының жан-жақтылығын білдіреді.<br />
<br />
Бес сақина үшін таңдалған түстер (солдан оңға қарай): көк, сары, қара, жасыл және қызыл. Осы ту таңдалған кезде ақ фонмен қатар, бұл түстер әр бір елдің туында бар еді, сондықтан да бұл сақиналар тек қана құрлықтарды емес, әлемдегі барлық елдерді білдіреді.<br />
<br />
Олимпиада ойындарының ресми ұраны "Citius, Altius, Fortius", [[латын тілі]]нен аударғанда "тезірек, жоғарырақ, күштірек" деген мағынаны білдіреді. Бұл ұран алғашқы рет [[1924 жыл]]ы [[Париж]]де қолданылған болатын, бірақ Кубертеннің айтқан ''Ең бастысы – жеңіске жету емес, қатысу'' - деген бейресми ұранға айналған нақыл сөздің маңыздылығы кем емес.<br />
<br />
[[Олимпиада рәміздері|Олимпиада оты]], күн сәулелерінен Олимпия қаласында тұтандырылады. Бұл дәстүр алғаш рет [[1936 жыл]]ғы [[Берлин]]де өткен Олимпиада ойындарында пайда болды. Олимпиада оты, эстафета арқылы ойындар өтетін орынға дейін әкелініп, ашылу салтанаты кезінде Олимпиада тостағанында от жандырылады және жабылу салтанатында өшіріледі.<br />
<br />
== Олимпиада ойындарындағы спорт түрлері ==<br />
{|class="wikitable" style="margin:0.5em auto;font-size:88%;text-align:center"<br />
|+ Ресми спорт түрлері<br />
|-<br />
| colspan="3" |<br />
! colspan="2" scope=col |[[19 ғ.|XIX ғасыр]]<br />
! colspan="23" scope=col |[[20 ғ.|XX ғасыр]]<br />
! colspan="4" scope=col |[[21 ғ.|XXI ғасыр]]<br />
|-<br />
! scope=col colspan="3"|Спорт түрі<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1896|96]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1900|00]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1904|04]]<br />
! scope=col style="width:2em"|''[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1906|06]]''<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1908|08]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1912|12]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1920|20]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1924|24]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1928|28]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1932|32]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1936|36]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1948|48]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1952|52]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1956|56]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1960|60]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1964|64]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1968|68]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1972|72]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1976|76]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1980|80]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1984|84]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1988|88]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1992|92]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1996|96]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2000|00]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2004|04]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2008|08]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2012|12]]<br />
! scope=col style="width:2em"|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2016|16]]<br />
|-<br />
! scope=row colspan="2"|[[Жеңіл атлетика]]<br />
|[[Сурет:Athletics pictogram.svg|21px]]<br />
|12||23||25||''21''||26||30||29||27||27||29||29||33||33||33||34||36||36||38||37||38||41||42||43||44||46||46||47||47||#<br />
|-<br />
! scope=row colspan="2"|[[Есу]]<br />
|[[Сурет:Rowing pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|5||5||''6''||4||4||5||7||7||7||7||7||7||7||7||7||7||7||14||14||14||14||14||14||14||14||14||14||#<br />
|-<br />
! scope=row colspan="2"|[[Бадминтон]]<br />
|[[Сурет:Badminton pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="17" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· <br />
| colspan="3" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· ||4||5||5||5||5||5||#<br />
|-<br />
! scope=row colspan="2"|[[Баскетбол]]<br />
|[[Сурет:Basketball pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· ||''· ''<br />
|colspan="6" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||1||1||1||1||1||1||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
! scope=row colspan="2"|[[Бокс]]<br />
|[[Сурет:Boxing pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|7<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|5<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|8||8||8||8||8||8||10||10||10||10||11||11||11||11||12||12||12||12||12||11||11||13||#<br />
|-<br />
! scope=row rowspan="2"|<br />
{|<br />
|-<br />
| style="line-height:1;border:none" |[[Байдаркада және каноэде есу|Б<br />а<br />й<br />д<br />а<br />р<br />к<br />а<br />-]]<br />
| style="line-height:1;border:none" |[[Байдаркада және каноэде есу|к<br />а<br />н<br />о<br />э]]<br />
|}<br />
! scope=row |[[Байдаркада және каноэде есу]]<br />
|[[Сурет:Canoeing (flatwater) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="7" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· <br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|9||9||9||9||7||7||7||7||11||11||12||12||12||12||12||12||12||12||#<br />
|-<br />
! scope=row |[[Слаломдық есу]]<br />
|[[Сурет:Canoeing (slalom) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="17" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|4<br />
|colspan="4" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|4||4||4||4||4||4||#<br />
|-<br />
! scope=row rowspan="4" style="line-height:1"|'''[[Велоспорт|В<br />е<br />л<br />о<br />с<br />п<br />о<br />р<br />т]]'''<br />
! scope=row |БМХ<br />
|[[Сурет:Cycling (BMX) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="26" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||#<br />
|-<br />
! scope=row |Маунтинбайк<br />
|[[Сурет:Cycling (mountain biking) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="23" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
! scope=row|Трек жарысы<br />
|[[Сурет:Cycling (track) pictogram.svg|21px]]<br />
|5||2||7||''5''||6<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|4||4||4||4||4||4||4||4||4||5||5||5||4||4||5||6||7||8||12||12||10||10||#<br />
|-<br />
! scope=row|Шоссе жарысы<br />
|[[Сурет:Cycling (road) pictogram.svg|21px]]<br />
|1<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|''1''<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||3||3||3||4||4||4||4||4||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Ат спорты]]<br />
|[[Сурет:Equestrian pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|3<br />
|colspan="3" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|5||7||5||6||5||6||6||6||6||5||6||6||6||6||6||6||6||6||6||6||6||6||#||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Семсерлесу]]<br />
|[[Сурет:Fencing pictogram.svg|21px]]<br />
|3||7||5||''8''||4||5||6||7||7||7||7||7||7||7||8||8||8||8||8||8||8||8||8||10||10||10||10||10||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Футбол]]<br />
|[[Сурет:Football pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||''1''||1||1||1||1||1<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Гольф]]<br />
|[[Сурет:Golf pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2<br />
|colspan="24" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|#<br />
|-<br />
!scope=row rowspan="3" style="line-height:1"|'''[[Гимнастика|Г<br />и<br />м<br />н<br />а<br />с<br />т<br />и<br />к<br />а]]'''<br />
!scope=row |[[Спорттық гимнастика|спорттық]]<br />
|[[Сурет:Gymnastics (artistic) pictogram.svg|21px]]<br />
|8||1||11||''4''||2||4||4||9||8||11||9||9||15||15||14||14||14||14||14||14||14||14||14||14||14||14||14||14||#<br />
|-<br />
!scope=row |[[Көркем гимнастика|көркем]]<br />
|[[Сурет:Gymnastics (rhythmic) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="20" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||1||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!scope=row |[[Батутта секіру|батут]]<br />
|[[Сурет:Gymnastics (trampoline) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="24" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Ауыр атлетика]]<br />
|[[Сурет:Weightlifting pictogram.svg|21px]] <br />
|2<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||''2''<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|5||5||5||5||5||6||7||7||7||7||7||9||9||10||10||10||10||10||15||15||15||15||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Қол добы]]<br />
|[[Сурет:Handball pictogram.svg|21px]] <br />
|colspan="10" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1<br />
|colspan="6" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Көгалдағы хоккей]]<br />
|[[Сурет:Field hockey pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="4" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||2||2||2||2||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Дзюдо]]<br />
|[[Сурет:Judo pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="15" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|4<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|6||6||8||8||7||14||14||14||14||14||14||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Күрес]]<br />
|[[Сурет:Wrestling pictogram.svg|21px]] <br />
|1<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|8||''4''||10||5||10||13||13||14||14||16||16||16||16||16||16||20||20||20||20||20||20||20||16||18||18||18||#<br />
|-<br />
!rowspan="4" style="line-height:1" scope=row |[[Жүзу|'''Ж<br />ү<br />з<br />у''']]<br />
! scope=row |[[Жүзу]]<br />
|[[Сурет:Swimming pictogram.svg|21px]]<br />
|4||7||9||''4''||6||9||10||11||11||11||11||11||11||13||15||18||29||29||26||26||29||31||31||32||32||32||34||34||#<br />
|-<br />
! scope=row |[[Синхронды жүзу]]<br />
|[[Сурет:Synchronized swimming pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="20" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||1||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
! scope=row |[[Суға секіру]]<br />
|[[Сурет:Diving pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||''1''||2||4||5||5||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||4||8||8||8||8||#<br />
|-<br />
! scope=row |[[Су добы]]<br />
|[[Сурет:Water polo pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||1||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Қазіргі бессайыс]]<br />
|[[Сурет:Modern pentathlon pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="5" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1||1||1||1||1||1||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||1||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Регби]]<br />
|[[Сурет:Rugby union pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|1||1<br />
|colspan="19" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Таэквондо]]<br />
|[[Сурет:Taekwondo pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="21" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· ||· <br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|8||8||8||8||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Теннис]]<br />
|[[Сурет:Tennis pictogram.svg|21px]]<br />
|2||4||2||''4''||6||8||5||5<br />
|colspan="8" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· <br />
|colspan="3" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· ||4||4||4||4||4||4||5||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Үстел теннисі]]<br />
|[[Сурет:Table tennis pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="21" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|4||4||4||4||4||4||4||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Садақтан ату]]<br />
|[[Сурет:Archery pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|6||6<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|3<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|10<br />
|colspan="10" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||2||4||4||4||4||4||4||4||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Нысана көздеу]]<br />
|[[Сурет:Shooting pictogram.svg|21px]] <br />
|5||9||style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|''16''||15||18||21||10<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||3||4||7||7||6||6||7||8||7||7||11||13||13||15||17||17||15||15||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Триатлон]]<br />
|[[Сурет:Triathlon pictogram.svg|21px]] <br />
|colspan="24" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||2||#<br />
|-<br />
! scope=row rowspan="2"|<br />
{|<br />
|-<br />
|style="line-height:1;border:none" "|[[Волейбол|В<br />о<br />л<br />е<br />й<br />б<br />о<br />л]]<br />
|}<br />
! scope=row |[[Жағажай волейболы]]<br />
|[[Сурет:Volleyball (beach) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="22" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|· ||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
! scope=row |[[Волейбол]]<br />
|[[Сурет:Volleyball (indoor) pictogram.svg|21px]]<br />
|colspan="15" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||#<br />
|-<br />
!colspan="2" scope=row |[[Желкенді спорт]]<br />
|[[Сурет:Sailing pictogram.svg|21px]]<br />
|style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|7<br />
|colspan="2" style="background:#CCCCCC"|&nbsp;<br />
|4||4||14||3||3||4||4||5||5||5||5||5||5||6||6||6||7||8||10||10||11||11||11||10||#<br />
|-<br />
!colspan="3" scope=row | Барлық жарыстар<br />
| 43 || 86 || 96 || 78 || 110 || 102 || 156 || 126 || 109 || 116 || 129 || 136 || 149 || 151 || 150 || 163 || 172 || 195 || 198 || 203 || 221 || 237 || 257 || 271 || 300 || 301 || 302 || 300 || #<br />
|}<br />
<br />
== Олимпиада ойындарының өткізілу орындары ==<br />
{| align="center"<br />
|[[Сурет:Summer olympics all cities.PNG|thumb|right|225px|Жазғы Олимпиада ойындарын өткізген елдер. Ойындарды бір рет өткізген елдер жасыл түспен, ал екі немесе одан да көп рет қабылдаған елдер көк түспен көрсетілген.]]<br />
|[[Сурет:Winter olympics all cities.PNG|thumb|left|225px|Қысқы Олимпиада ойындарын өткізген елдер. Ойындарды бір рет өткізген елдер жасыл түспен, ал екі немесе одан да көп рет қабылдаған елдер көк түспен көрсетілген.]]<br />
|}<br />
<br />
<br />
Кезекті Олимпиада ойындары өткізілетін қала, ойындарға 7 жыл қалғанда арнайы [[Халықаралық олимпиада комитеті]]нің (ХОК) сессиясында анықталады. Қала, ресми мәлімдемесін тапсырған бірнеше қала-кандидаттарының ішінен таңдалады. Таңдау кандидат елдерінің өкілдері мен ХОК президенінен басқа барлық ХОК мүшелерімен тура құпиялы жолы арқылы өтеді.<br />
<br />
Ереже бойынша, соңғы дауыс беру рәсіміне кандидаттар тізімі арасында бес қаладан артық болмауы тиіс, бұл тізім бір жыл бұрын ХОК мүшелерінің алдын ала дауыс беру нәтижесінде анықталады. Жеңімпаз кандидат дауыстардың жарытысынан артық жинау керек. Егер жеңімпаз алғашқы айналымда анықталмаса, онда екінші және кейінгі айналымдар өткізіледі. Әр бір айналымнан кейін ең аз даус жинаған бір кандидаттан күрестен шығып кетіп отырады. Сонда ғана, кандидат елдерінің өкілдері қайтадан дауыс бере алуға құқысына ие болады.<br />
<br />
Ең көп Олимпиада ойындарын өткізген ел - [[АҚШ]] — 8 рет (4 рет — жазғы және 4 рет — қысқы). [[Франция]] 5 рет (2/3), [[Ұлыбритания]] 3 рет (3/0), [[Германия]] 3 рет (2/1), [[Жапония]], [[Италия]], [[Канада]] 3 рет (1/2). [[Австралия]] жазғы ойындарын бір рет өткізген, ал [[Австрия]], [[Швейцария]] және [[Норвегия]] қысқы ойындарын. [[Швеция]], [[Бельгия]], [[Нидерланд]], [[Финляндия]], [[КСРО]], [[Мексика]], [[Оңтүстік Корея]], [[Испания]] және [[Қытай]] бір рет жазғы ойындарын өткізген. [[Югославия]] ([[Босния және Герцеговина]]) бір рет қысқы ойындарын қабылдаған. Барлығы 21 ел. Жазғы ойындары 18 елде, ал қысқы 11 елде өткізілген.<br />
<br />
Қалалар арасында Олимпиада ойындарын ең көп қабылдаған қала - [[Лондон]] — 3 рет. [[Лос-Анжелес]]те, [[Париж]]де, [[Афина]]да екі реттен жазғы ойындары өткізілген, [[Санкт-Мориц]]те, [[Инсбрук]]те, [[Лейк-Плэсид]]те — қысқы. Олимпиада ойындарын өткізген 41 қала (жазғы 22, қысқы 19):<br />
<br />
Астында 2020 жылға дейін жазғы және қысқы Олимпиада ойындарының тізімі көрсетілген.<br />
<br />
{| border=1 style="border-collapse:collapse; font-size:90%;" cellpadding=3 cellspacing=0<br />
|- bgcolor="#FFFFFF"<br />
!colspan=11 align=center|[[Сурет:Olympic flag.svg|border|50px]]<br />
|- bgcolor="#C1D8FF"<br />
!colspan=5 width=65%|[[Жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
!width=1% rowspan=39 bgcolor=ffffff|<br />
!colspan=5 width=65%|[[Қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|- bgcolor="#C1D8FF"<br />
!width=4%|Логотипі<br />
!width=3%|Жыл<br />
!width=15%|Ойындар<br />
!colspan=2 width=28%|Өткізілген орыны<br />
!width=4%|Логотипі<br />
!width=3%|Жыл<br />
!width=15%|Ойындар<br />
!colspan=2 width=28%|Өткізілген орыны<br />
|- bgcolor=#EFEFEF<br />
!width=4%|<br />
!width=3%|<br />
!width=11%|<br />
!width=12%|Қала<br />
!width=15%|Ел<br />
!width=4%|<br />
!width=3%|<br />
!width=11%|<br />
!width=12%|Қала<br />
!width=15%|Ел<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Poster I olimpiade.jpg|35px]]<br />
|[[1896]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1896|I жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Афина]]<br />
|[[Сурет:State_Flag_of_Greece_(1863-1924_and_1935-1970).svg|45px]]<br />[[Грекия]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Poster van zomerspelen 1900.jpg|35px]]<br />
|[[1900]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1900|II жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Париж]]<br />
|[[Сурет:Flag of France.svg|45px]]<br />[[Франция]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| [[Сурет:1904summerolympicsposter.jpg|35px]]<br />
|[[1904]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1904|III жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Сент-Луис]]<br />
|[[Сурет:US flag 45 stars.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| [[Сурет:1906 olympics.jpg|35px]]<br />
|[[1906]]<br />
|''[[Кезектен тыс Олимпиада ойындары|Жазғы Олимпиада ойындары 1906]]''<br /><small>(ресми түрде мойындалмаған)</small><br />
|[[Афина]]<br />
|[[Сурет:State_Flag_of_Greece_(1863-1924_and_1935-1970).svg|45px]]<br />[[Грекия]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| [[Сурет:Olimpiad medal 1908.jpg|35px]]<br />
|[[1908]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1908|IV жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лондон]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United Kingdom.svg|45px]]<br />[[Ұлыбритания]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| [[Сурет:1912 poster.jpg|35px]]<br />
|[[1912]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1912|V жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Стокгольм]]<br />
|[[Сурет:Flag of Sweden.svg|45px]]<br />[[Швеция]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|colspan=5|<small>''I VI жазғы Олимпиада ойындары [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]] болғандықтан өткізілген жоқ''<small><br />
|colspan=5|<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| -<br />
|[[1916]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1916|VI жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Берлин]]<br />
|[[Сурет:Flag of the German Empire.svg|45px]]<br />[[Германия]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| [[Сурет:1920 olympics poster.jpg|35px]]<br />
|[[1920]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1920|VII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Антверпен]]<br />
|[[Сурет:Flag of Belgium.svg|35px]]<br />[[Бельгия]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|colspan=5|<br />
|colspan=5|<small>'''Қысқы Олимпиада ойындары''' ''өткізіле бастады''<small><br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1924 poster.jpg|35px]]<br />
|[[1924]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1924|VIII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Париж]]<br />
|[[Сурет:Flag of France.svg|45px]]<br />[[Франция]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1924WOlympicPoster.jpg|35px]]<br />
|[[1924]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1924|I қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Шамони]]<br />
|[[Сурет:Flag of France.svg|45px]]<br />[[Франция]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1928 poster.jpg|35px]]<br />
|[[1928]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1928|IX жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Амстердам]]<br />
|[[Сурет:Flag of the Netherlands.svg|45px]]<br />[[Нидерланд]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi St.Moritz 28.jpg|35px]]<br />
|[[1928]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1928|II қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Санкт-Мориц]]<br />
|[[Сурет:Flag of Switzerland (Pantone).svg|35px]]<br />[[Швейцария]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1932 poster.jpg|35px]] <br />
|[[1932]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1932|X жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лос-Анджелес]]<br />
|[[Сурет:US flag 48 stars.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Lake placid 1932 logo.gif|35px]]<br />
|[[1932]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1932|III қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лейк-Плэсид]]<br />
|[[Сурет:US flag 48 stars.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|<br />
|[[1936]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1936|XI жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Берлин]]<br />
|[[Сурет:Flag of Germany 1933.svg|45px]]<br />[[Германия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Garmisch 36.png|35px]]<br />
|[[1936]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1936|IV қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Гармиш-Партенкирхен]]<br />
|[[Сурет:Flag of Germany 1933.svg|45px]]<br />[[Германия]] <br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|colspan=11|<small>''I XII, XIII жазғы Олимпиада ойындары және V, VI қысқы Олимпиада ойындары [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] болғандықтан өткізілген жоқ''<small><br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Tokyo 1940 Summer.jpg|35px]]<br />
|[[1940]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1940|XII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Токио]]<br />
|[[Сурет:Flag of Japan (bordered).svg|45px]]<br />[[Жапония]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| -<br />
|[[1940]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1940|V қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Саппоро]]<br />
|[[Сурет:Flag of Japan (bordered).svg|45px]]<br />[[Жапония]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| -<br />
|[[1944]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1944|XIII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лондон]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United Kingdom.svg|45px]]<br />[[Ұлыбритания]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| -<br />
|[[1944]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1944|VI қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Кортина д'Ампеццо]]<br />
|[[Сурет:Flag of Italy (1861-1946).svg|border|45px]]<br />[[Италия]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Londra 1948.png|35px]]<br />
|[[1948]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1948|XIV жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лондон]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United Kingdom.svg|45px]]<br />[[Ұлыбритания]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi St.Moritz 48.png|35px]]<br />
|[[1948]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1948|V қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Санкт-Мориц]]<br />
|[[Сурет:Flag of Switzerland (Pantone).svg|40px]]<br />[[Швейцария]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Helsinki 1952.png|35px]]<br />
|[[1952]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1952|XV жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Хельсинки]]<br />
|[[Сурет:Flag of Finland (bordered).svg|45px]]<br />[[Финляндия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Oslo 52.png|35px]]<br />
|[[1952]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1952|VI қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Осло]]<br />
|[[Сурет:Flag of Norway.svg|45px]]<br />[[Норвегия]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Melbourne 1956.png|35px]]<br />
|[[1956]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1956|XVI жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Мельбурн]]<br />
|[[Сурет:Flag of Australia.svg|45px]]<br />[[Австралия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1956 wolympics logo.gif|35px]]<br />
|[[1956]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1956|VII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Кортина д'Ампеццо]]<br />
|[[Сурет:Flag of Italy.svg|45px]]<br />[[Италия]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiade Roma 1960.jpg|35px]]<br />
|[[1960]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1960|XVII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Рим]]<br />
|[[Сурет:Flag of Italy.svg|45px]]<br />[[Италия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi S.Valley 60.png|35px]]<br />
|[[1960]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1960|VIII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Скво-Велли]]<br />
|[[Сурет:US flag 49 stars.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Tokyo 1964 Summer Olympics logo.svg|35px]]<br />
|[[1964]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1964|XVIII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Токио]]<br />
|[[Сурет:Flag of Japan (bordered).svg|45px]]<br />[[Жапония]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Innsbruck 64.png|35px]]<br />
|[[1964]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1964|IX қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Инсбрук]]<br />
|[[Сурет:Flag of Austria.svg|45px]]<br />[[Австрия]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1968 Mexico emblem.svg|35px]]<br />
|[[1968]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1968|XIX жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Мехико]]<br />
|[[Сурет:Flag of Mexico.svg|45px]]<br />[[Мексика]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Grenoble 68.gif|35px]]<br />
|[[1968]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1968|X қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Гренобль]]<br />
|[[Сурет:Flag of France.svg|45px]]<br />[[Франция]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Munchen 1972.jpg|35px]]<br />
|[[1972]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1972|XX жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Мюнхен]]<br />
|[[Сурет:Flag of Germany.svg|45px]]<br />[[Германия Федеративтік Республикасы|Германия]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF|<br />
|[[1972]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1972|XI қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Саппоро]]<br />
|[[Сурет:Flag of Japan (bordered).svg|45px]]<br />[[Жапония]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Montreal1976 logo.png|35px]]<br />
|[[1976]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1976|XXI жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Монреаль]]<br />
|[[Сурет:Flag of Canada.svg|45px]]<br />[[Канада]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Innsbruck 76.png|35px]]<br />
|[[1976]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1976|XII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Инсбрук]]<br />
|[[Сурет:Flag of Austria.svg|45px]]<br />[[Австрия]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1980 poster.jpg|35px]]<br />
|[[1980]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1980|XXII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Мәскеу]]<br />
|[[Сурет:Flag of the Soviet Union 1955.svg|45px]]<br />[[Кеңес Одағы]]<br />
|align=center bgcolor=#FFFFFF| -<br />
|[[1980]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1980|XIII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лейк-Плэсид]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United States.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:LosAngeles1984 logo.gif|35px]]<br />
|[[1984]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1984|XXIII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лос-Анджелес]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United States.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Olimpiadi Sarajevo 84.png|35px]]<br />
|[[1984]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1984|XIV қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Сараево]]<br />
|[[Сурет:Flag of SFR Yugoslavia.svg|45px]]<br />[[Югославия]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Seul1988 logo.jpg|35px]]<br />
|[[1988]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1988|XXIV жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Сеул]]<br />
|[[Сурет:Flag of South Korea (bordered).svg|45px]]<br />[[Оңтүстік Корея]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1988 wolympics logo.png|35px]]<br />
|[[1988]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1988|XV қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Калгари]]<br />
|[[Сурет:Flag of Canada.svg|45px]]<br />[[Канада]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Barcellona1992 logo.jpg|35px]]<br />
|[[1992]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1992|XXV жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Барселона]]<br />
|[[Сурет:Flag of Spain.svg|45px]]<br />[[Испания]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1992 wolympics logo.png|35px]]<br />
|[[1992]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1992|XVI қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Альбертвиль]]<br />
|[[Сурет:Flag of France.svg|45px]]<br />[[Франция]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|colspan=11|<small>''1994 жылдан бастап қысқы және жазғы Олимпиада ойындары арасына екі жыл салып өтіп тұрады''<small><br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Atlanta1996 logo.jpg|35px]]<br />
|[[1996]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 1996|XXVI жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Атланта]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United States.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:1994 wolympics logo.jpg|35px]]<br />
|[[1994]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1994|XVII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лиллехаммер]]<br />
|[[Сурет:Flag of Norway.svg|45px]]<br />[[Норвегия]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Sydney2000.jpg|35px]]<br />
|[[2000]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2000|XXVII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Сидней]]<br />
|[[Сурет:Flag of Australia.svg|45px]]<br />[[Австралия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Logo nagano 1998.gif|35px]]<br />
|[[1998]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 1998|XVIII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Нагано]]<br />
|[[Сурет:Flag of Japan (bordered).svg|45px]]<br />[[Жапония]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Athens 2004 logo.jpg|35px]]<br />
|[[2004]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2004|XXVIII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Афина]]<br />
|[[Сурет:Flag of Greece.svg|45px]]<br />[[Грекия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Logo salt lake city 2002.gif|35px]]<br />
|[[2002]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 2002|XIX қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Солт-Лейк-Сити]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United States.svg|45px]]<br />[[АҚШ]]<br />
|- align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Beijing 2008_2.jpg|35px]]<br />
|[[2008]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2008|XXIX жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Бейжің]]<br />
|[[Сурет:Flag of the People's Republic of China.svg|45px]]<br />[[Қытай]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Torino2006.png|35px]] <br />
|[[2006]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 2006|XX қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Турин]]<br />
|[[Сурет:Flag of Italy.svg|45px]]<br />[[Италия]]<br />
|- align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:London Olympics 2012 logo.gif|35px]]<br />
|[[2012]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2012|XXX жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Лондон]]<br />
|[[Сурет:Flag of the United Kingdom.svg|45px]]<br />[[Ұлыбритания]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:2010 Winter Olympics logo.png|35px]]<br />
|[[2010]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 2010|XXI қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Ванкувер]]<br />
|[[Сурет:Flag of Canada.svg|45px]]<br />[[Канада]]<br />
|-align=center bgcolor=#D0E7FF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Rio giochi 2016.png|35px]]<br />
|[[2016]]<br />
|[[Жазғы Олимпиадалық Ойындар 2016|XXXI жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Рио-де-Жанейро]]<br />
|[[Сурет:Flag of Brazil.svg|45px]]<br />[[Бразилия]]<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:Sochi2014.png|30px]]<br />
|[[2014]]<br />
|[[Қысқы Олимпиадалық Ойындар 2014|XXII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Сочи]]<br />
|[[Сурет:Flag of Russia.svg|45px]]<br />[[Ресей]]<br />
|-align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[Сурет:2020_Summer_Olympics_logo.svg|35px]]<br />
|[[2020]]<br />
|[[2020 Жазғы Олимпиада ойындары|XXXII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Токио]]<br />
|[[Сурет:Flag of Japan.svg|45px]]<br />[[Жапония]]<br />
|<br /><br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|[[File:PyeongChang_2018_Winter_Olympics.svg|35px]]<br />
|[[2018]]<br />
|[[Қысқы Олимпиада ойындары 2018|XXIII қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Пхенчхан]]<br />
|[[Сурет:Flag of South Korea (bordered).svg|45px]]<br />[[Оңтүстік Корея]]<br />
|-align=center bgcolor=#F5FAFF<br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|<br />
|[[2024]]<br />
|[[Жазғы Олимпиада ойындары 2024|XXXIII жазғы Олимпиада ойындары]]<br />
|''белгісіз''<br />
|''белгісіз''<br />
|<br /><br />
|align=left bgcolor=#FFFFFF|<br />
|[[2022]]<br />
|[[Қысқы Олимпиада ойындары 2022|XXIV қысқы Олимпиада ойындары]]<br />
|[[Бейжің]]<br />
|[[Сурет:Flag of the People's Republic of China.svg|45px]]<br />[[Қытай]]<br />
|}<br />
<br />
== Қазақстан Олимпиада ойындарында ==<br />
{{main|Олимпиада ойындарындағы Қазақстан}}<br />
<br />
== Тағы қараңыз ==<br />
* [[Паралимпиада ойындары]]<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
<references/><br />
<br />
== Сыртқы сілтемелер ==<br />
* [http://www.olympic.org/uk/games/index_uk.asp ХОК ресми сайты]{{ref-en}}<br />
* [http://www.databaseolympics.com/games/gameslist.htm Олимпиада статистикасының сайты]{{ref-en}}<br />
* [http://olympic-museum.de/index.html Олимпиада ойындарының мұражайы]{{ref-en}}<br />
* [http://www.la84foundation.org/5va/reports_frmst.htm Олимпиада ойындары туралы ресми репортаждар]{{ref-en}}<br />
* [http://www.olympicgameswinners.com/ru/index.php# Анықтама. Олимпиада ойындары жүлдегертері]<br />
<br />
{{Олимпиада}}<br />
<br />
[[Санат:Олимпиада ойындары| ]]<br />
[[Санат:Спорт]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:Ninety_OneСанат:Ninety One2016-08-11T06:13:53Z<p>Batyrbek.kz: «Қазақстан музыкасы» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)</p>
<hr />
<div>{{Басты мақала}}<br />
<br />
[[Санат:Қазақстан музыкасы]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9E%D2%A3%D0%B4%D1%8B_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Оңды ауылдық округі2016-08-10T10:03:43Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Оңды ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = <br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = 3 елді мекен<br />
|Енеді = [[Маңғыстау ауданы]]<br />
|Орталығы = [[Оңды]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі = Ізімтаев Бақтыбай Нахуұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны = {{құлдырау}} 1 555{{citation needed}}<br />
|Санақ жылы = 2014<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = 5,7<br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы = 271,785<br />
|Жер аумағының пайызы =<br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта = <br />
|Карта ені = 330<br />
|Әкімшілік бірліктің картасы = <br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері =020400-020426<br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды = 12<br />
|Сайты = <br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Оңды ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Құрамына [[Оңды]], [[Басқұдық (Маңғыстау ауданы)|Басқұдық]], [[Бекі (ауыл)|Бекі]] ауылдары кіреді. Орталығы – Оңды ауылы.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref><br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Ауылдық округ Маңғыстау ауданы әкімінің 03.03.1993 ж. №43 шешімі бойынша құрылған.{{citation needed}}<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына үш елді мекен кіреді:<br />
*[[Оңды]] (988 адам)<br />
*[[Басқұдық (Маңғыстау ауданы)|Басқұдық]] (118 адам)<br />
*[[Бекі (ауыл)|Бекі]] (697 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 1495 адам (780 ер және 715 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 1803 адам (1073 ер және 730 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source2"></ref>;<br />
* 1555 адам ([[2014 жыл|2014]]).<br />
<br />
Ауылдағы статистикалық есеп бойынша Онды селосы округінде барлығы 234 отбасында 1555 халық тұрады. Оның ішінде 776 сайлаушы бар. Селолық округ бойынша халықтыңтың экономикалық белсенді бөлігі 577 адам, оның 548 жалдамалы қызметкерлер, оның 178-і өндірісте жасайды. 51 өз бетімен жұмыспен қамтылғандар, 81 –і 3 жасқа дейінгі бала күтімінде отырғандар, 34 жұмыссыздар, 3 ресми тіркелген жұмыс іздеушілер бар. Ауылда жоғарғы, арнаулы орта оқу орындарында оқитын 98 студент бар.<br />
<br />
== Білім беру саласы ==<br />
Қазіргі кезде ауыл округінде бір орта мектеп, бір бастауыш мектеп бар. Оңды орта мектебінде 247 бала және Бекі бастауыш мектебінде 41 бала білім алуда.<br />
<br />
Ауыл округінде екі балабақша бар. Оңдыдағы «Құлыншақ» бала бақшасында екі топ бар. Әр топта 25 баладан 50 бала мектепке дейінгі тәрбие алып жатыр. Бекі ауылында мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу үшін 26 орындық «Қарлығаш» шағын орталығы жұмыс жасап тұр. Онда қазір 16 бала мектепке дейінгі тәрбиені алып жатыр.<br />
<br />
== Ауыл шаруашылығы ==<br />
Ауыл округі аумағында ауыл шаруашылығы біршама деңгейде дамыды. Ауыл тұрғындары мен жеке қожалықтардағы мал басы 2013 жылмен салыстырғанда сиыр 562 бастан 781 басқа, қой- ешкі 10900 бастан 13894 басқа, жылқы 1410 бастан 1993 басқа, түйе 1472 бастан 1763 басқа көбейді. Ауыл округі аумағынан, Үстірттен 3 жеке кәсіпкер 3200 т табиғи мал азығын дайындады<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%B0%D2%9B_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96_(%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Болашақ ауылдық округі (Маңғыстау облысы)2016-08-10T07:46:17Z<p>Batyrbek.kz: Жаңа бетте: {{Әкімшілік бірлік-Қазақстан |Атауы = Болашақ ауылдық округі |Елтаңба = |Ту...</p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Болашақ ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Қарақия ауданы]]<br />
|Енеді = 2 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Болашақ (Маңғыстау облысы)|Болашақ]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі = <br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны =514<ref>{{cite web|url=http://karakia.mangystau.gov.kz/page/view/3255|title="Болашақ ауылы әкімінің 2014 ж ішінде атқарылған жұмыс есебі|publisher=Қарақия ауданы әкімі|accessdate=2016-03-12|archiveurl=|archivedate=}}</ref><br />
|Санақ жылы = 2014<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
{{мағына|Болашақ ауылдық округі}}<br />
'''Болашақ ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Қарақия ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.<br />
== Округ құрамы ==<br />
* [[Болашақ (Маңғыстау облысы)|Болашақ]]<br />
* [[Бопай (Маңғыстау облысы)|Бопай]]<br />
== Тарихы ==<br />
Ауылдық округ Болашақ және Бопай станцияларының негізінде құрылған аттас ауылдардың түзілуімен құрылды<ref>[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V12M0002195 Қарақия ауданының Болашақ ауылдық округін құру туралы]</ref><ref>[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V13M0002334 "Қарақия ауданының Болашақ селолық округін құру туралы" Маңғыстау облысы әкімдігінің 2012 жылғы 5 желтоқсандағы № 308 қаулысына және Маңғыстау облыстық мәслихатының 2012 жылғы 7 желтоқсандағы № 7/82 шешіміне өзгерістер енгізу туралы]</ref>.<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9C%D2%B1%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%88%D1%8B_(%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB)Мұнайшы (ауыл)2016-08-10T07:25:18Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Мұнайшы<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = округ орталығы<br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =29 |lat_sec =57<br />
|lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =05 |lon_sec =35<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Мұнайшы ауылдық округі{{!}}Мұнайшы ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = Джулбаев Руслан Онгарбаевич<br />
|құрылған уақыты =1975<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = Жаңа Жетібай<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{өсім}} 5511{{citation needed}}<br />
|санақ жылы = 2014<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
{{мағына|Мұнайшы}}<br />
'''Мұнайшы''' – [[Маңғыстау облысы]], [[Қарақия ауданы]]ндағы ауыл (2013 ж. дейін - [[кент]]<ref>[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V13M0002235 Қарақия ауданының Жетібай және Мұнайшы кенттерін "ауыл" санатына жатқызу туралы]</ref>). <br />
<br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталық [[Құрық]] ауылынан солтүстік-шығыста 65 км, [[Жетібай|Жетібай кентінен]] оңтүстікке қарай 15 км, [[Қарақия ойысы]]нан шығысқа қарай 13 км жерде орналасқан. <br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Іргесі [[1975]] жылы осы өңірде ашылған мұнай кен орнын игеруге байланысты қаланды. <br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 3065 адам (1513 ер және 1552 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 3500 адам ([[2006 жыл|2006]]); <br />
* 4647 адам (2400 ер және 2247 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
* 5511 адам ([[2014 жыл|2014]]); {{citation needed}}<br />
<br />
== Экономикасы ==<br />
Мұнда мұнай-газ өндіру кәсіпшілігі, байланыс бөлімшесі, т.б. мекемелер орналасқан.<ref>«Маңғыстау»энциклопедиясы, Алматы, 1997;<br />
</ref><br />
<br />
== Білім саласы ==<br />
Жетібай стансасында заманауи 624 орындық жаңа мектеп салынып, 2016 жылдың 1 – ші қыркүйек күні халық игілігіне пайдалануға берілген болады.<br />
<br />
2014 жылы заманауи 140 орындық «Еркемай» балабақшасы пайдаланылуға берілді. Осы балабақшаға көлік қатынасын жақсарту мақсатында 700 метр қатқыл табанды көлік жолы салынды.<br />
<br />
== Денсаулық сақтау саласы ==<br />
<br />
2015 жылдың тамыз айында аусымына 40 науқасты қабылдауға арналған заманауи құралдармен жабдықталған жаңадан дәрігерлік амбулатория ғимараты салынды. Қазіргі таңда амбулатория жоғарғы білімді дәрігер мамандармен толықтырылды.<br />
<br />
== Мәдениет саласы ==<br />
<br />
Мәдениет үйі тарапынан жоспарланған мәдени шаралар уақытылы өткізілде.<br />
<br />
Қазіргі таңда, мәдениет үйінде би үйрмесі жұмыс жасауда, оған 30 оқушы қатысады. Бейнелеу үйірмесі ашылып, оған 16 оқушы қатысады. 2016 жылы қосымша қолөнер үйірмесін ашу жоспарланды.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%96%D0%B5%D1%82%D1%96%D0%B1%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Жетібай ауылдық округі2016-08-10T07:19:52Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Жетібай ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Қарақия ауданы]]<br />
|Енеді = 1 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Жетібай]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі =Асанов Қуаныш Сырымұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны ={{өсім}} 11326<br />
|Санақ жылы = 2009<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Жетібай ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Қарақия ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына бір елді мекен кіреді:<br />
*[[Жетібай]] (11326 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 9153 адам (4565 ер және 4588 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 11326 адам (5763 ер және 5563 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D2%B1%D1%80%D1%8B%D2%9B_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Құрық ауылдық округі2016-08-10T07:17:43Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Құрық ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Қарақия ауданы]]<br />
|Енеді = 1 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Құрық]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі =Сарқұл Амангелді Қаныбекұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны ={{өсім}} 10318{{citation needed}}<br />
|Санақ жылы = 2015<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Құрық ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Қарақия ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref>.<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына бір елді мекен кіреді:<br />
*[[Құрық]] (8118 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 6701 адам (3358 ер және 3343 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 7200 адам ([[2007 жыл|2007]]); <br />
* 8118 адам (4185 ер және 3933 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
* 10318 адам ([[2015 жыл|2015]]){{citation needed}};<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9C%D2%B1%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%88%D1%8B_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Мұнайшы ауылдық округі2016-08-10T07:05:40Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Мұнайшы ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Қарақия ауданы]]<br />
|Енеді = 1 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі =Джулбаев Руслан Онгарбаевич<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны ={{өсім}} 5511{{citation needed}}<br />
|Санақ жылы = 2014<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Мұнайшы ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]]ның [[Қарақия ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. <br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына бір елді мекен кіреді:<br />
*[[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] (5511 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 3065 адам (1513 ер және 1552 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 3500 адам ([[2006 жыл|2006]]); <br />
* 4647 адам (2400 ер және 2247 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
* 5511 адам ([[2014 жыл|2014]]){{citation needed}};<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BA_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Сенек ауылдық округі2016-08-10T07:02:22Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Сенек ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Қарақия ауданы]]<br />
|Енеді = 2 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Сенек]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі = Еркеғұлов Бауыржан Құрмантайұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны ={{өсім}} 2293<br />
|Санақ жылы = 2009<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Сенек ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]]ның [[Қарақия ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref>.<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына екі елді мекен кіреді:<br />
*[[Сенек]] (2038 адам)<br />
*[[Аққұдық (Маңғыстау облысы)|Аққұдық]] (255 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 2039 адам (1013 ер және 1159 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 2200 адам ([[2007 жыл|2007]]); <br />
* 2293 адам (1026 ер және 1134 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A8%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B1%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Шортанбай ауылдық округі2016-08-10T06:54:51Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Шортанбай ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]], [[Құрманғазы ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Құрамына [[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]], [[Жасталап (Атырау облысы)|Жасталап]] ауылдары кіреді. Орталығы – Шортанбай ауылы<ref name="source1">"Қазақ энциклопедиясы", X том</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
2009 жылғы санақ бойынша округте 1762 адам тұрады<ref>[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
<br />
==Дереккөздер== <br />
<references/><br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Құрманғазы ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Құрманғазы ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9A%D1%83%D0%B4%D1%80%D1%8F%D1%88%D0%BE%D0%B2_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Кудряшов ауылдық округі2016-08-10T06:54:38Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Кудряшов ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]], [[Құрманғазы ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Құрамына [[Арна (Атырау облысы)|Арна]], [[Кудряшов]], [[Жаңаауыл (Атырау облысы)|Жаңаауыл]] ауылдары кіреді. Орталығы – Кудряшов ауылы<ref name="source1">"Қазақ энциклопедиясы", X том</ref>. <br />
== Халқы ==<br />
2009 жылғы санақ бойынша округте 2325 адам тұрады<ref>[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
<br />
==Дереккөздер== <br />
<references/><br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Құрманғазы ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Құрманғазы ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D2%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B_(%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Құланды (Маңғыстау облысы)2016-08-10T06:51:27Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Құланды<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = округ орталығы<br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =17 |lat_sec =28<br />
|lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =00 |lon_sec =57<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Құланды ауылдық округі (Маңғыстау облысы){{!}}Құланды ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = Төкенов Санат Теңелұлы <br />
|құрылған уақыты =<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{өсім}} 1551{{citation needed}}<br />
|санақ жылы = 2015<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
<br />
'''Құланды''' — [[Маңғыстау облысы]]ның [[Қарақия ауданы]]ндағы ауыл, [[Құланды ауылдық округі (Маңғыстау облысы)|ауылдық округ]] орталығы.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 807 адам (403 ер және 404 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 1319 адам (653 ер және 666 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
* 1551 адам ([[2015 жыл|2015]]); {{citation needed}}<br />
<br />
== Экономикасы ==<br />
<br />
=== Өнеркәсіп ===<br />
Ауыл маңында ұлутас және қиыршық тас өндіріледі.<br />
<br />
=== Ауыл шаруашылығы ===<br />
Ауыл бойынша шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебіндегі барлығы 91 мүйізді ірі қара, 6275 қой-ешкі, 1934 бас жылқы, 1302 бас түйе және 179 бас құс тіркелген. Округ бойынша 59 шаруа қожалығы тіркелген{{citation needed}}.<br />
<br />
== Денсаулық және білім саласы ==<br />
2015 жылы Астана күні мерекесі қарсаңында Құланды ауылында жаңадан салынған отбасылық дәрігерлік амбулатория ғимараты аяқталып, пайдалануға берілді. <br />
<br />
Құланды ауылы бойынша мектепке дейінгі бала саны 247-і құрайды, оның 48-і «Аружан» балабақшасында тәрбиеленуде. 2015 жылы Құланды ауылында 624 орындық жаңа мектеп пайдалануға берілді{{citation needed}}.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A2%D3%A9%D0%BB%D0%B5%D0%BF_(%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D2%9B%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B)Төлеп (Қарақия ауданы)2016-08-10T06:44:19Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Төлеп<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =50 |lat_sec =11<br />
|lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =32 |lon_sec =53<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Құланды ауылдық округі (Маңғыстау облысы){{!}}Құланды ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты =<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = <br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{құлдырау}} 33<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
{{мағына|Төлеп}}<br />
'''Төлеп''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Қарақия ауданы]]ндағы ауыл, [[Құланды ауылдық округі (Маңғыстау облысы)|Құланды ауылдық округі]] құрамында.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 133 адам (68 ер және 65 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 33 адам (16 ер және 17 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BAСенек2016-08-10T06:40:44Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Сенек<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = округ орталығы<br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =21 |lat_sec =49<br />
|lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =23 |lon_sec =47<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Сенек ауылдық округі{{!}}Сенек ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = Еркеғұлов Бауыржан Құрмантайұлы <br />
|құрылған уақыты =<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{өсім}} 2070{{citation needed}}<br />
|санақ жылы = 2015<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
<br />
'''Сенек''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Қарақия ауданы]]ндағы ауыл, [[Сенек ауылдық округі|аттас ауылдық округ]] орталығы.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 1769 адам (885 ер және 884 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 2038 адам (1016 ер және 1022 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
* 2070 адам ([[2015 жыл|2015]]){{citation needed}};<br />
<br />
== Ауыл шаруашылығы ==<br />
Ауыл бойынша шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебіндегі барлығы 309 мүйізді ірі қара, 7225 қой-ешкі, 1934 бас жылқы, 976 бас түйе тіркелген. Сенек бойынша 25 шаруа қожалығы жұмыс істеуде. <br />
<br />
== Денсаулық пен білім саласы ==<br />
Сенек ауылында амбулатория жұмыс жасауда.<br />
<br />
Сенек ауылы бойынша мектепке дейінгі бала саны 428-ді құрайды, оның 50-і «Шұғыла» балабақшасында тәрбиеленуде.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9C%D2%B1%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%88%D1%8B_(%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%82)Мұнайшы (газет)2016-08-09T12:33:41Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{мағына|Мұнайшы}}<br />
'''«Мұнайшы»''' — [[Мақат ауданы|Мақат аудандық]] газеті. Алғашқы саны [[1937 жыл]]дың қыркүйек айында «Жұмыскер» деген атпен шыға бастады. Одан кейін «Социалистік Ембі», 1966 ж. біраз үзілістен соң «Мұнайшы» деген атпен, оқырмандарымен қайта табысты. 1988 ж. газет шығуын тоқтатты. Аудан соңғы рет 1989 жылдың қаңтарында қалпына келтірілді. «Мұнайшы» газеті 1991 жылдың 1 қаңтарында қайтадан жарық керді. Газеттің басты тақырыбы мұнай- газ өндіру мәселесіне арналған. Газет нарықтық экономикаға көшу мәселелерін кеңінен жазады.<br />
<br />
Газеттің тұңғыш редакторы Қ.Берікқұлақов болды. Әр кезде шығармашылық ұжым жетекшілері болып М. Сатқанов, К. Ізтілеуов, Т. Текеев, А. Елеусінов, К. Сұлтанғалиев істеді. Аудандық әкімшілік пен аудандық мәслихат кұрылтайшылығын тоқтатқаннан кейін (1997) редакция «Бәйтерек» атты мемлекеттік емес шағын кәсіпорын құрып (жетекшісі әрі газет редакторы К.Елеместегі), газетке құрылтайшы болды. Кәсіпорын басқа да полиграфия өнімдерін шығарады. Аптасына 2 рет шығады. Таралымы 1300 дана (2000 ж.).<ref>Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000 ISBN 5-7667-9129-1</ref><br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
<br />
[[Санат:Атырау облысы газеттері]]<br />
[[Санат:Қазақ тілді газеттер]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9C%D2%B1%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%88%D1%8B_%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80_%D2%9B%D0%BE%D2%93%D0%B0%D0%BC%D1%8BМұнайшы инженерлер қоғамы2016-08-09T12:25:28Z<p>Batyrbek.kz: «Мұнай және газ» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)</p>
<hr />
<div>{{Infobox Non-profit<br />
| Non-profit_name = Мұнайшы инженерлер қоғамы<br />
| Non-profit_logo = [[Image:Society of Petroleum Engineers Logo.svg|200px]]<br />
| Non-profit_type = кәсіби мекеме<br />
| founded_date = Қаңтардың 31, 1963<br />
| founder = <br />
| location = <!-- this parameter modifies "Headquarters" --><br />
| origins = The Petroleum Division of the [[American Institute of Mining, Metallurgical, and Petroleum Engineers|AIME]]<br />
| key_people = Behrooz Fattahi (2010 President), Alain Labastie (2011 President), Ganesh Thakur (2012 President), Mark Rubin (Executive Director)<br />
| area_served = Әлем бойынша<br />
| focus = <br />
| қызметі = Конференциялар, басылымдар, тренингтер <br />
| revenue =·<br />
| endowment =·<br />
| num_volunteers =·<br />
| қызметкерлер саны = 250<br />
| мүшелер саны = 97,000+<br />
| owner =·<br />
| Non-profit_slogan =<br />
| homepage = [http://www.spe.org/ www.spe.org]<br />
| tax_exempt =·<br />
| dissolved =·<br />
| footnotes =·<br />
}}<br />
'''Мұнайшы инженерлер қоғамы''' ({{lang-en|Society of Petroleum Engineers}}, SPE) — кәсіби коммерциялық емес халықаралық ұйым. Ұйымның негізгі мақсаты мұнай және газ саласына қатысты кәсіби ақпаратты жинау, онымен бөлісу, қоғам игілігіне пайдалану, кәсіби мамандарға өзара ақпарат алмасуға және техникалық біліктілігін арттыруға жағдай жасау.<ref>[http://dallas.bizjournals.com/dallas/related_content.html?topic=Society%20of%20Petroleum%20Engineers Dallas Business Journal: Society of Petroleum Engineers related content<!-- Bot generated title -->]</ref><br />
МИҚ (SPE) мұнай және газ саласында қызмет ететін 88 000 асатын кәсіби мамандарға, инженерлерге, ғалымдарға, басшыларға және ұстаздарға өзара тәжірибе және ақпарат бөлісу үшін арнайы форумдар мен кездесулер ұйымдастырып тұрады. SPE техникалық кітапхана қорында 42,000 асатын ғылыми жұмыс бар. Бұл SPE конференцияларының, апталық басылымдардың негізінде жасалған өнім. Көпшілікке қол жетімді әрі ашық. SPE-дің Даллас, Хьюстон, Калгари, Лондон, Дубай, Мәскеу және Куала Лумпур қалаларында өкілдіктері бар.Инжинерлер мен Мұнайшылар қоғамы- энергетикалық ресурстарды шығару және өңдеу саласында жұмыс істейтін коммерциялық емес, кәсіби қауымдастықтың мүшелері.ИМҚ әлемдегі 115 елдің 88000 қоғам мүшесін біріктіреді, жергілікті өкілеттері Далласта, Лондонда, Дубайда, Куала Лампурда, Мәскеуде және Қазақстанда орналасқан.ИМҚ мұнай және газ шығарумен барлау саласындағы мойындалған ақпараттар көзі болып табылады және өз қызметін баспалар, конференциялар, техникалық семинарлар форумдар және вебсайт: www.spe.org арқылы ұсынады.Қоғамның мүшелері тек қана инжинерлер емес сонымен қатар газмұнай саласында жұмыс істеп жүрген барлық мамандар.Біздің миссиямыз- Техникалық ақпаратты жинау, тарату және алмасу, мамандардың кәсіби шеберлігі мен білім деңгейін ұлғайтатын мүмкіндікті қамтамасыз ету.ИМҚ мүшелері аумақтық нышанға байланысты Кәсіби секциялар немесе студенттік қоғам болып бірігеді. 2008 жылдың санағымен әлем бойынша 165 кәсіби секциялар мен 190 студенттік қоғам жұмыс жасауда.<br />
Біздің ұйым- KBTU SPE SC студенттерге динамиклық өмір қолайластыруда маңызы роль атқарады<br />
SPE ұйымының университет қабырғасында құрылу себебі, ҚБТУ студенттерінің әлеуетін ашып және дамытуға мүмкіндік беру<br />
Бұл студенттік ұйым ҚБТУ да ашылғалы көптеген білім, іс және әлеуметтік жобалар өткізді<br />
Қоғамның басты мақсаты, мұнай шығару және барлау саласындағы білімді жинау және тарату, сонымен қатар ілеспелі технологияларды дамыту<br />
Бүгінгі таңда SPE секциясының шамамен 80-90 мүщесі бар, және соңғы үш жыл ішінде мүше саны айтарлықтай ұлғаюда<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/>↑ <br />
[[Санат:Халықаралық ұйымдар]]<br />
[[Санат:Мұнай және газ]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D2%B1%D1%80%D1%8B%D2%9BҚұрық2016-08-09T12:13:25Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Құрық<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = аудан орталығы<br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =12 |lat_sec =00<br />
|lon_dir =E |lon_deg =51 |lon_min =39 |lon_sec =00<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Құрық ауылдық округі{{!}}Құрық ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = Сарқұл Амангелді Қаныбекұлы<br />
|құрылған уақыты =<br />
|алғашқы дерек = 19 ғасыр<br />
|бұрынғы атаулары = Ералиев<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{өсім}} 10318<br />
|санақ жылы = 2015<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
<br />
'''Құрық''' — [[Маңғыстау облысы]]ндағы ауыл. [[Қарақия ауданы]]ның және [[Құрық ауылдық округі|аттас ауылдық округтің]] әкімшілігі орталығы<ref name="source1">«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, I том</ref>.<br />
<br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Облыс орталығы — [[Ақтау]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 50 км, [[Қарақия ойысы]]нан оңтүстік-батысқа қарай 10 км жердегі сораң шөптесін өскен шөлді белдемде орналасқан.<br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Іргесі 19 ғасырдың соңында қаланған. [[1962]] жылы [[Маңғыстау түбегі]]н игеруге байланысты аудан орталығына айналды. <br />
<br />
Ауыл <ref>1993</ref> жылға дейін Ералиев кенті аталып келді.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 6701 адам (3358 ер және 3343 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 8118 адам (4185 ер және 3933 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source2"></ref>.<br />
* 10318 адам ([[2015 жыл|2015]]);<br />
<br />
== Экономикасы ==<br />
Құрықта [[Қарақия мұнай барлау экспедициясы]], құрылыс-монтаж кәсіпорны, материалдық-жабдықтау базасы, кәсіпорындар жұмыс істейді. Кентте 4 минералды ыстық су емханасы бар.<ref>[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;</ref><br />
<br />
== Денсаулық саласы ==<br />
Ауыл бойынша 1 емхана , 1 аудандық аурухана және Ералиево станциясында 1 медициналық пункт халыққа қызмет көрсетеді.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D2%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96_(%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Құланды ауылдық округі (Маңғыстау облысы)2016-08-09T11:56:35Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Құланды ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Қарақия ауданы]]<br />
|Енеді = 2 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Құланды (Маңғыстау облысы)|Құланды]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі = Төкенов Санат Теңелұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны ={{өсім}} 1319<br />
|Санақ жылы = 2009<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
{{мағына|Құланды ауылдық округі}}<br />
'''Құланды ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]]ның [[Қарақия ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref>.<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына екі елді мекен кіреді:<br />
*[[Құланды (Маңғыстау облысы)|Құланды]] (1286 адам)<br />
*[[Төлеп (Қарақия ауданы)|Төлеп]] (33 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 940 адам (471 ер және 653 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 1300 адам ([[2007 жыл|2007]]); <br />
* 1319 адам (469 ер және 666 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%90%D2%9B%D2%9B%D2%B1%D0%B4%D1%8B%D2%9B_(%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Аққұдық (Маңғыстау облысы)2016-08-09T11:47:15Z<p>Batyrbek.kz: /* Халқы */</p>
<hr />
<div>{{мағына|Аққұдық}}<br />
{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Аққұдық<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =42 |lat_min =58 |lat_sec =11<br />
|lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =05 |lon_sec =48<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Сенек ауылдық округі{{!}}Сенек ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты =<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{құлдырау}} 255<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды = +7 72937<br />
|пошта индексі = 130301<br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
<br />
'''Аққұдық''' – Маңғыстау облысы [[Қарақия ауданы]]дағы ауыл, [[Сенек]] ауылдық округі құрамында. <br />
<br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы [[Құрық ауылы]]нан шығысқа қарай 280 км, округ орталығы Сенек ауылынан 90 км жерде, [[Қарынжарық]] құмды алқабының батыс жиегінде орналасқан. <br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Ауыл 1969 – 1995 ж. аралығында қаракөл қойын өсіретін ферма Ералиев атындағы кеңшардың орталығы болып келген. Оның негізінде Аққұдықта шаруа қожалықтары құрылды.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 270 адам (128 ер және 142 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 500 адам ([[2007 жыл|2007]]); {{citation needed}}<br />
* 255 адам (143 ер және 112 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
== Инфрақұрылымы ==<br />
Ауылда негізгі мектеп, клуб, кітапхана, фельдшерлік акушерлік пункт бар.<br />
<ref>[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;</ref><br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%91%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D2%9B%D2%B1%D0%BC_(%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB)Бостанқұм (ауыл)2016-08-09T11:43:23Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Бостанқұм<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =34 |lat_sec =33<br />
|lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =14 |lon_sec =41<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Бостан ауылдық округі{{!}}Бостан ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = <br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = Қарақұдық<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{өсім}} 193<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
{{мағына|Бостанқұм}}<br />
'''Бостанқұм''' — [[Маңғыстау облысы]]ның [[Қарақия ауданы]]ндағы ауыл.<br />
<br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Округ орталығы Бостан ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 22 км орналасқан.<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 171 адам (90 ер және 81 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 193 адам (102 ер және 91 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%91%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BDБостан2016-08-09T11:40:46Z<p>Batyrbek.kz: /* Дереккөздер */</p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Бостан<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = округ орталығы<br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =27 |lat_sec =20<br />
|lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =01 |lon_sec =11<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Бостан ауылдық округі{{!}}Бостан ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = Асанов Шаттық Сырымұлы<br />
|құрылған уақыты =<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = Октябрьское<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = {{өсім}} 1626<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
<br />
'''Бостан''' – [[Қарақия ауданы|Қарақия ауданындағы ауыл]], ауылдық округ орталығы. Аудан орталығы [[Құрық ауылдық округі|Құрық аулынан]] шығысқа қарай 175 км жерде, Өзен ойысының шығысында орналасқан. <br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Ауыл бұрын ''Октябрьское'' деп аталып келген. <br />
<br />
[[1977]] – [[1995]] жылдары қаракөл қойын өсіретін «Қарақұдық» кеңшарының ортылығы болып келген. Оның негізінде Бостанда шаруа қожалықтары құрылды.<ref>«Маңғыстау»энциклопедиясы, Алматы, 1997;</ref><br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 1114 адам (549 ер және 565 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 1400 адам ([[2007 жыл|2007]]); <br />
* 1626 адам (805 ер және 821 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
== Ауыл шаруашылығы ==<br />
Барлық Бостан ауылдық округіне қарасты елді мекендер мен шаруа қожалықтарды қосқанда 16170 үй жануары, соның ішінде: 9120 қой, 2372 ешкі, 2243 түйе, 2056 жылқы, 329 сиыр және 50 құс есепте тұр. Барлық мал басының өсімі байқалады.<br />
<br />
Бостан селосы бойынша асыл тұқымды мал өсіру және еттің экспорттық әлеуетін арттырудағы бағдарлама бойынша бүгінгі таңда 29 шаруа қожалық жұмыс істеп келеді.<br />
<br />
Мал азығын ауылда ашылған «Жанболат» ЖШС жене «Ержан» ЖШС серіктестіктердің зауыттары дайындайды.<br />
<br />
== Білім саласы ==<br />
2015-2016 оқу жылында ауылда 50 орындық «Өркен» балабақшасы, 25 орындық мектеп жанындағы шағын орталық жұмыс істейді. Ауыл мектебінде 372 оқушы білім алып, тәрбиеленеді.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%91%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B9_(%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Бопай (Маңғыстау облысы)2016-08-09T11:39:02Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Бопай<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_dir =N |lat_deg =42 |lat_min =49 |lat_sec =50<br />
|lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =12 |lon_sec =35<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale = 300<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi =<br />
<br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = Маңғыстау облысы<br />
|ауданы = Қарақия ауданы<br />
|кестедегі аудан = Қарақия ауданы<br />
|мекен түрі = ауылдық округ<br />
|мекені = Болашақ ауылдық округі (Маңғыстау облысы){{!}}Болашақ ауылдық округі<br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = 2012<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = <br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|климаты = Континентті<br />
|тұрғыны = <br />
|санақ жылы = <br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = <br />
|телефон коды =<br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі =<br />
}} <br />
<br />
'''Бопай''' — [[Маңғыстау облысы]]ның [[Қарақия ауданы]]ндағы ауыл.<br />
<br />
Бопай 2012 жылы темір жол станциясының базасында құрылды. Ауылдың әкімшілік-аумақтық құрамына Ақбөбек және Бастау разъездері кіреді.<ref>{{cite web|url=http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V12M0002195|title=Маңғыстау облысы әкімдігінің 2012 жылғы 05 желтоқсандағы № 308 қаулысы және Маңғыстау облысы мәслихатының 2012 жылғы 07 желтоқсандағы № 7/82 шешімі. Маңғыстау облысының Әділет департаментінде 2013 жылғы 11 қаңтарда № 2195 тіркелді|publisher=«Әділет» — <br />
Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі|accessdate=2016-03-12|archiveurl=|archivedate=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V13M0002334|title="Қарақия ауданының Болашақ селолық округін құру туралы" Маңғыстау облысы әкімдігінің 2012 жылғы 5 желтоқсандағы № 308 қаулысына және Маңғыстау облыстық мәслихатының 2012 жылғы 7 желтоқсандағы № 7/82 шешіміне өзгерістер енгізу туралы|publisher=«Әділет» — <br />
Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі|accessdate=2016-03-12|archiveurl=|archivedate=}}</ref>.<br />
<br />
Болашақ - Солтүстік - Оңтүстік халықаралық транспорт дәлізінің шығыс тармағында орналасқан теміржол станциясы.<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Қарақия ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Қарақия ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A2%D2%B1%D1%80%D1%8B%D1%88_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Тұрыш ауылдық округі2016-08-09T10:29:38Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Тұрыш ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = 200px<br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = [[Бейнеу ауданы]]<br />
|Енеді = 1 елді мекен<br />
|Орталығы = [[Тұрыш]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі =Есмағанбетов Серік Манергеймұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны ={{өсім}} 692{{citation needed}}<br />
|Санақ жылы = 2015<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = <br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы =<br />
|Жер аумағының пайызы = <br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта =<br />
|Карта ені = <br />
|Әкімшілік бірліктің картасы =<br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері = <br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды =<br />
|Сайты =<br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Тұрыш ауылдық округі''' – [[Маңғыстау облысы]]ның [[Бейнеу ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына бір елді мекен кіреді:<br />
*[[Тұрыш]] (692 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 518 адам (268 ер және 250 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source3">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 600 адам ([[2005 жыл|2005]]);<br />
* 636 адам (326 ер және 310 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source3"></ref>;<br />
* 692 адам ([[2015 жыл|2015]]){{citation needed}}<br />
<br />
==Дереккөздер== <br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Бейнеу ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Бейнеу ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%9A%D2%AF%D0%B9_(%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C)Күй (повесть)2016-08-05T12:33:59Z<p>Batyrbek.kz: «Әдебиет» деген санатты аластады; «Қазақ әдебиеті» деген санатты қосты (HotCat құралының кө...</p>
<hr />
<div>{{мағына|Күй (айрық)}}<br />
'''«Күй»''' – «Дала балладалары» жинағына енген күйші тағдырын арқау еткен [[Әбіш Кекілбаев]] повестерінің бірі. <ref> Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математикалық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық. Алматы «Жазушы» 2011 жыл.</ref> <br />
<br />
Шығармада суреттелетін оқиға – ертедегі қазақ пен түрікменнің арасындағы алауыздық, жауласушылық. <br />
<br />
Повестің басты кейіпкерлері – Жөнейіт пен Көкбөрі – түркімен ауылының айтулы батырлары. Мәмбетсана болса сирек көрінсе де найза байламас қулығымен, арамдығымен танылатын кейіпкер. Көкбөрі жападан жалғыз Дүйімқараға соқтығып, опат болған. Інісінің өлімі Жөнейітке ауыр тиеді. Екі ұлыда жаугершілікте опат болған. Кенже ұлы Дәулет дутаршы. Дүйімқараға деген кек ашындырған Жөнейіт енді осы ұлын жауына қарсы аттандырады. Дәулет те қаза болған. Қасындағы нөкерлері Дәулеттің құны деп, күйші қазақ жігітті тұтқындап әкеледі. Жөнейіт қара жолдың бойына басын қылқитып, күйшіні тірідей көміп кеткен. [[Повесть]] Жөнейіттің өлімімен аяқталған.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
[[Санат:Қазақ әдебиеті]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D3%98%D0%B9%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%B1%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%80Әйтей батыр2016-08-05T06:12:20Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{мағына|Әйтей}}<br />
'''Әйтей Батыр'''<br />
'''Әйтей Құлманбетұлы''' [[1712]] жылы қазіргі [[Алматы облысы]], [[Еңбекшіқазақ ауданы]] Жарсу өзенінің бойында жылқышының үйінде дүниеге келген. [[Шапырашты]] руының Асылынан тараған Орынбет ұрпағы, [[Құлманбет]]тің үш ұлының ең үлкені. Жастайынан жылқы бағып, тай мініп, асау үйреткен бала, ержете аттың құлағында ойнайтын [[шабандоз]], бапкер, жылқыны өте жақсы танитын сыншы (сейістік) және ат бәйгесі мен көкпар, жеке сайыстарға көп қатысып, шынығып өседі.<br />
<br />
----<br />
<br />
Ол бала [[жігіт]] кезінен-ақ XVІІІ ғасырда қазақ жеріне, әсіресе, Жетісу өлкесіне тұтқиылдан шабуыл жасаған құба қалмақтың басқыншылық соғысына қарсы күрес жүргізген айтулы [[қазақ]] батырларының бірі. Елінің бас бостандығы мен тәуелсіздігі үшін, атамекен жерді жаудан қорғап қалу үшін арпалыс жолында жан аямай жасақ жинап, күш біріктірген қолбасшы.<br />
<br />
<br />
Тарихи деректер мен ел аузындағы, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, бізге жеткен шежіре мен аңыз әңгімелерге қарағанда, албан руынан шыққан беделді, ел билеген батыры Хангелдінің басшылығымен Әйтей қалмаққа қарсы көптеген ұрысқа қатысып, әбден шыңдалды.<br />
<br />
*[[1729]] жылдың көктемінде [[қазақ]], [[қалмақ]] жасақтары екі төбенің басына жиналып, қан төгіспек үшін бірін-бірі жекпе-жекке шақырады. Қалмақ жағынан дене бітімі ерекше ірі жасақ Жамқайын атын ойнатып, екі төбенің ортасындағы жазыққа шықты да, найзасының ұшын [[қазақ]] жасақтарына қаратты. Ол жекпе-жекке шақырудың белгісі еді. Жамқайынның зор тұлғасын көрген қазақ қолы абыржып тұрып қалады. Дәті шыдап, жекпе-жекке ешкімнің шыға қоймайтын сыңайынан байқаған Хангелді қаны қашып, сұрланып, жан-жағына қарап, сарбаздарын өткір көздерімен шолып өтеді. Осы кезде ортаға атан төсті құлагерін ойнатып, Хангелдінің алдына Әйтей жетіп келеді де:<br />
<br/> <br />
- Ата, батаңызды беріңіз! Жекпе-жекке мен шығамын! - депті. Сонда Хангелді оның түрін көріп:<br />
<br/> <br />
- Балам, жастау екенсің, жасың нешеде, қайратың қандай еді? - деп сұрайды.<br />
<br/><br />
Әйтей:<br />
<br/> <br />
- Ата, жасым он жетіде, бір топ тал шыбықты бұрағанда суын шығарушы едім, - дейді. Хангелді:<br />
<br/> <br />
- Олай болса, балам, Алла жар болсын, Бәйдібек бабаңның әруағы қолдасын, әу¬мин! - деп қысқа қайырып, батасын береді.<br />
<br />
----<br />
<br />
Ауыздықпен алысқан [[құлагер]]ін ортекедей орғытып Әйтей де жазыққа шықты. Екі [[сарбаз]] бір-біріне құйындата қарсы шаба жөнелді. Басын жіберген құлагердің құйрығы ұшқан [[құс]]тың қанатындай түп-түзу болып көрінді. Екі [[ат]] бір-біріне жақындасқанда, [[батыр]]лар ұстаған найзалардың қалқанға тиген ащы дауыстары шаңқ-шаңқ етіп, бар назарын осы екі [[сарбаз]]ға аударып тұрған жасақтарға естіліп тұрды. <br />
<br />
Екеуі бірін-бірі көпке дейін ала алмайды. [[Қалмақ]]тың қара күші басым болғанымен, амал-тәсілі шамалы, қимылы борпылдақ екен. Әйтейдің шапшаңдығына төтеп бере алмаған қалмақ әбден қансорпа болып терлеп, берекесі кете бастады.<br />
<br />
Екеуінің ұрысы қанша [[уақыт]]қа созылғанын кім білсін, бір кезде көз ілеспес жылдамдықпен қимылдаған Әйтей найзаның ұшымен қалмақтың кіндігінің тұсынан шаншып, бұрап-бұрап жіберіп, тартып қалғанда, оның ішек-қарны ақтарылып, өзімен бірге жерге түседі. [[Жер]]ге екі бүктеліп топ ете түскен жауының басын Әйтей қылышымен шауып алады. <br />
<br />
Мұны көрген қазақ жасақтары қуанғанынан «Бақтиярлап, Қарасайлап!» төңіректі күңірентіп жіберді. Қалмақтар жағы алдыңғы сенімінен айырылып, қатты абыржиды. Олардың жан-жаққа бытырап қаша бастағанын байқаған қазақтар лап қойып, жауды жеңеді. Осы ұрыстан кейін сол жердің аты «Ойрантөбе» болып, күні бүгінге дейін ел аузында айтылып келеді.<br />
<br />
<br />
Ата-бабаның әруағы қолдап, алғашқы рет қалмақтың Жамқайын батырымен жекпе-жек ұрыста жеңіске жеткен бала жігіт Әйтейдің атағы тез арада Жетісу аймағына тарайды. Әйтейдің жұрт көзіне түсіп, батыр деген атаққа ие болып, соғысқа нағыз араласқан кезі осыдан басталады. Хангелді Әйтей батырды сарбаздарының мыңбасы етіп сайлайды. <br />
<br />
Жалындаған жас [[жолбарыс]] Әйтей батыр әскери қолбасшылыққа ие болғаннан соң дереу іске кіріседі. Алғашқыда әскери жоралғыны неден бастарын білмеген ол, [[ағайын-туған]]ның «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып», ұйымшылдық демеуі арқасында тізгін-шылбырды жетегіне алғаннан кейін, ар жағын тез-ақ меңгеріп кетеді.<br />
<br />
Әйтей де басқа батырлардай елін, жерін қорғауда, азат етуде көптеген [[соғыс]]тарға қатысып, жеңіске жетіп, қазақты [[ұят]]қа қалдырмайтындай, [[қалмақ]]тарды қысқанда суын шығаратын батыр және ел қамқоршысы болды. <br />
<br />
Басқа батырларға қарағанда Әйтейдің соғыс әдісі өзгеше болатын. Қарсы келген жаулары басы-көзін, қол-аяғын қорғаймын деп жүргенде, ол көбінесе кіндіктің тұсынан найзамен шаншып, болмаса [[қылыш]]пен шауып, ішек-қарнын ақтарып, ердің басынан жерге шұбатып түсіреді екен. <br />
<br />
Сондықтан, оның ұрысын естіген қалмақ маңайынан алыс болуға тырысатын. Онымен жекпе-жекке шығудан қашады екен.<br />
<br />
----<br />
<br />
'''Күз айы.''' Әйтей [[батыр]]дың шатыры Қаскелеңнің терістік етегіндегі [[Қаратөбе]]нің астындағы сайда, жау көре алмайтын [[Қарасу өзені]]нің бойында болатын. Осы [[қоныс]]тың соғыста стратегиялық маңызы зор екенін батыр өте жақсы білген. <br />
<br />
Қаратөбенің шоқысында тұрған күзетші-сақшы жан-жақты қырағылықпен көз жетер алыстағы [[ат]]тыларды көріп, байқап хабарлап тұратын. Осындай жайбарақат күндердің бірінде аттан түспей әбден шаршаған [[жасақтар]]дың көңілдері жай, тынығып жатқанда қалмақтар қоршап алып, естерін жиғызбай, соққыға жығады, біразы қашып құтылады. <br />
<br />
Әйтей бастаған біраз тобы қалмаққа берілмей, қасық қаны қалғанша соғысып, олардың да сазайын береді. [[Қазақ]] сарбаздары қол жинап, соғысуға қайта келгенде, Әйтейді жеті жерінен [[найза]]мен түйреп, ат басы бойы жоғары көтеріп қойып, өздері қашып кетіпті. Бұл [[1761]] жылан жылы, батырдың қырық тоғызға келген мүшел жасы екен. Елімізде мүшел жасты адамның өз өміріне қауіпті жас деп айтады.<br />
<br />
<br />
Әйтей қамығу, қорқу дегенді білмейтін көзсіз батыр еді. Сол кезде оған тең келерлік батыр сирек болатын. [[Батыр]]лық қасиет оның жүрегінде де, білегінде де бар еді. Бірақ кейбір батырлардай Әйтейдің бағы жанбады. Фәни дүниеден ерте өтті, - деп, Шыбыл [[Жауғашар]] батырдың күрсініп, жүрегін елжірете айтқан әңгімелерін әкем Аманнан балалық шағымда көп естуші едім, - дейді, белгілі ақын, сазгер Жарылқасын Аманов.<br />
<br />
<br />
Әйтейдің артында қалған балалары - Барлыбай, Естемес, Пұстынбай [[ұрпақ]]тары кейін бабасының қаза болған жеріне қоныс теуіп, олардан тараған [[немере-шөберелері]] өсіп-өрбіп, өз алдына бір ауыл болады. Содан бері осы ауыл Әйтей батыр ауылы аталып келеді. Ал, Әйтей үлкен ұлы [[Мамыр]]дың ұрпақтары әкесінің туып-өскен қазіргі [[Еңбекшіқазақ ауданы]] жерлерін мекендеп қалады.<br />
<br />
<br />
Кейін ұжымдастыру кезінде де колхоз Әйтей батыр болып аталды. Осы ауылда төрт бейіт бар. Қазіргі күмбез тұрғызылған бейіт -«Шошақ мола» деп аталады.<br />
<br />
<br />
Жолдыбай, Маман, Арқанаты, Естемес ұрпақтарының бейіті қырда, қазіргі Тұрар ауылына төтесінен баратын жолдың бойында. Ал, Жиенбет, Боқаш ұрпақтарының бейіті - Қаратөбеде. Төртінші - ауылға кіреберіс жолдың екі жағындағы атаға бөлінбейтін бейіт. Ол жаппай ашаршылық кезінде пайда болған.<br />
<br />
<br />
[[Ұлы Отан соғысы]] жылдары Әйтей батыр [[колхоз]]ын әйел адамдар басқарды. Әйтейдің бесінші буыны Есімнің қызы Мәстура - колхоз бастығы, Әйтейдің үшінші ұлы Барлыбайдан туған Маманның шөбересі Жазылбектің кіші ұлы Андайбектің әйелі Алуа - партия ұйымының хатшысы болды.<br />
Қазақтың дәстүрі бойынша ертеде әйелдер ата-бабасының есімін атамаған. [[Аудан]] көлеміндегі бір [[мәжіліс]]те:<br />
<br />
Сіздер қай [[колхоз]]дансыз? - деген сұраққа Мәстура да, Алуа да [[ізеттілік]], [[әдептілік]] сақтап, [[баба]]сының есімін айта алмай, күбірлеп жауап бермейді.<br />
<br />
Содан бері аудан басшылары [[ауыл]]дың атын өзгертіп «Интернационал» деп қойды.<br />
<br />
*[[1941-1945]] жылдарда болған Ұлы Отан соғысына Әйтей батыр ауылынан жүз он сегіз [[адам]] қатысып, олардың жартысы еліне оралмай, майданда қаза болды.<br />
<br />
*[[1992]] жылы ауыл тұрғындарының және батырдың ұрпақтарының сұрауы, талабы бойынша бұрынғы [[тарих]]и аты қайтадан «Әйтей батыр» ауылы болды.<br />
<br />
<br />
Қазір осы [[ауыл]] екі мыңнан астам тұрғыны бар елді мекен. Қаскелең ауданының құрылғанына жетпіс жыл толуына байланысты Қаскелең, [[1999]] жылы Қарасай батыр ауданы болып атанды.<br />
<ref>Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3</ref><br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
<br />
{{wikify}}<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
ЖАРЫЛҚАСЫН АМАНҰЛЫ<br />
ақын, сазгер, күйші.<br />
<br />
Совет Хан Ғаббасовқа.<br />
<br />
Қаз дауысты Совет Хан !<br />
Қаз дауысты Қазыбектей – үндісің ?!<br />
Байтұрсынов Ахметпен – ойың бір,<br />
Ахметтей білімдісің.., тілдісің.<br />
Ұрпақ үшін...<br />
Түн ұйқыңды – төрт бөліп, <br />
Көкірегің өрт болып, <br />
Қайран Ерім – жүрмісің ?..<br />
<br />
«Жаның таза, тәнің таза болмаса, <br />
Жойылады Рухың» деп,<br />
«Егер Рухың болмаса,<br />
Жойылады тілің,дінің, ғұрпың» деп,<br />
Шыбын жаның шырқырап жүр Ерім ай,<br />
«Бірте бірте жойылып, <br />
Кетер ме екен – Ұлтым» деп !<br />
<br />
«Өзге тілдің бәрін біл, <br />
Өз тіліңді құрметте»- ... <br />
Деген ақын кім екен ? <br />
Кезі кеп бір тілдессе. <br />
Өз тілімді білемін, <br />
Ұмытпаймын өлгенше. <br />
Жалау ету – жат тілін, <br />
Дерем – саған міндет пе ? <br />
Сақта Алла тағы да, <br />
«Үш тұғырлы тіл» деген, <br />
Ұшырадық – індетке ?! <br />
<br />
Саналы да санаулы, <br />
Сөз астарын – түсінер. <br />
Тілін білмей өзінің <br />
«Өзге тілді – білем» деп, <br />
Қандай адам – күпінер. <br />
Біз секілді – Ұрпақ та, <br />
Мәңгүрттеніп кетпесе, <br />
«Сатқындар» деп, бәрі де, <br />
Бетімізге – түкірер…<br />
<br />
<br />
Қайран – Сәкем,<br />
Тіл мен Діннің, Діл мен Тіннің,<br />
Тазалығы қамы үшін,<br />
Қайнап жатыр көкірегің де, <br />
Болат, құрыш – намысың.<br />
Ұртындағы қан мен майды,<br />
Айырмайтын топастар,<br />
Ұстап берген жауыздарға,<br />
Алаштың <br />
Әлихан мен Ахметтей арысын.<br />
<br />
<br />
“Заман солай болды ғой, деп, <br />
Айтатында бар шығар.<br />
Қиянатты көріп тұрып,<br />
Оған қалай жан шыдар.<br />
Қаз дауысты Совет Ханым, <br />
Ауыр жүк бар мойның да<br />
Ердің Ері – нар шыдар. <br />
Байтұрсынов Ахметтей бір тумам,<br />
Сөйлеп кетсең – тіліңнен бал тамшылар. <br />
Құтты болсын – Жетпіс жасқа келгенің,<br />
Әлі талай ақыл кенің,<br />
Бұлақ көзің аршылар.<br />
<br />
24. 01. 2009ж.<br />
<br />
<br />
<br />
[[Санат:Қазақ батырлары]]<br />
[[Санат:1712 жылы туғандар]]<br />
[[Санат:1761 жылы қайтыс болғандар]]<br />
<br />
<br />
{{Stub}}</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D3%A8%D1%82%D0%B5%D1%81_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Өтес ауылдық округі2016-08-03T05:50:44Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Өтес ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = <br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = 2 елді мекен<br />
|Енеді = [[Маңғыстау ауданы]]<br />
|Орталығы = [[Өтес]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі = Ұлықпанов Насуха Жұмабекұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны = {{құлдырау}} 2459<br />
|Санақ жылы = 2014<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = 17,2<br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы = 142,3<br />
|Жер аумағының пайызы =<br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта = <br />
|Карта ені = 330<br />
|Әкімшілік бірліктің картасы = <br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері =020400-020426<br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды = 12<br />
|Сайты = <br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Сайөтес (Өтес сайы) ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Құрамына [[Өтес]], [[Боздақ (Маңғыстау облысы)|Боздақ]] ауылдары кіреді. Тұрғыны 2,2 мың адам. Орталығы – Өтес (Сайөтес) ауылы<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref>. <br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына екі елді мекен кіреді:<br />
*[[Өтес]] (2272 адам)<br />
*[[Боздақ (Маңғыстау облысы)|Боздақ]] (305 адам)<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 1918 адам (943 ер және 975 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 2577 адам (1325 ер және 1252 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 2459 адам ([[2014 жыл|2014]]).<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D2%9A%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D0%BD_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Қызан ауылдық округі2016-08-02T04:54:14Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан<br />
|Атауы = Қызан ауылдық округі<br />
|Елтаңба = <br />
|Ту = <br />
|Елтаңбаның ені = <br />
|Тудың ені = <br />
|Елтаңбаның аты = <br />
|Тудың аты = <br />
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=<br />
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=<br />
|CoordScale =<br />
|Статусы = Ауылдық округ<br />
|Кіреді = 1 елді мекен<br />
|Енеді = [[Маңғыстау ауданы]]<br />
|Орталығы = [[Қызан]]<br />
|Ірі қаласы = <br />
|Ірі қалалары = <br />
|Құрылды = <br />
|Әкімі = Сүлейменов Қонай Құлбекұлы<br />
|ЖІӨ = <br />
|ЖІӨ жылы = <br />
|ЖІӨ бойынша орны =<br />
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = <br />
|Тұрғыны = {{өсім}} 2 087{{citation needed}}<br />
|Санақ жылы = 2014<br />
|Пайызы = <br />
|Халық саны бойынша орны = <br />
|Тығыздығы = 20,1<br />
|Тығыздығы бойынша орны = <br />
|Ұлттық құрамы =<br />
|Конфессионалдық құрамы = <br />
|Жер аумағы = 103,383<br />
|Жер аумағының пайызы =<br />
|Жер аумағы бойынша орны = <br />
|Максималды биіктігі = <br />
|Орташа биіктігі = <br />
|Минималды биіктігі = <br />
|Карта = <br />
|Карта ені = 330<br />
|Әкімшілік бірліктің картасы = <br />
|Әкімшілік бірлік картасының ені = <br />
|Аббревиатура = <br />
|Телефон коды = <br />
|Пошта индекстері =020400-020426<br />
|Интернет-үйшігі = <br />
|Автомобиль коды = 12<br />
|Сайты = <br />
|Commons санаты = <br />
}}<br />
<br />
'''Қызан ауылдық округі''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref>.<br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Ауылдық округ Маңғыстау ауданы әкімінің 13.07.1999 ж. №98 шешімі бойынша құрылған.{{citation needed}}<br />
<br />
== Округ құрамы ==<br />
Округ құрамына бір елді мекен кіреді:<br />
*[[Қызан]] (2087 адам){{citation needed}}<br />
<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 1976 адам (1019 ер және 957 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 1900 адам ([[2003 жыл|2003]]);<br />
* 1997 адам (1035 ер және 962 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source2"></ref>;<br />
* 2087 адам ([[2014 жыл|2014]]).{{citation needed}}<br />
<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%96%D1%8B%D2%A3%D2%93%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B_(%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB)Жыңғылды (ауыл)2016-08-02T04:39:09Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Жыңғылды<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg=44 |lat_min=11 |lat_sec=50<br />
|lon_deg=51 |lon_min=42 |lon_sec=04<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Маңғыстау ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі1 = <br />
|мекені1 = <br />
|мекен түрі =Ауылдық округ<br />
|мекені = Жыңғылды ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = 1930<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары = Куйбышев, Қаракөл<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі = 130<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = 2278<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = Жыңғылдылық, Жыңғылдылықтар<br />
|телефон коды = <br />
|пошта индексі = 130403<br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = 12 (R)<br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
'''Жыңғылды''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Жыңғылды ауылдық округі|ауылдық округ]] орталығы. <br />
== Географилық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы – [[Шетпе]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 45 км жерде, Қаратау жотасының оңтүстік-батыс баурайының [[жыңғыл]] мен [[жусан]] аралас астық тұқымдас әр түрлі шөптер өскен сұр топырақты шөл белдемінде орналасқан<ref name="source1">«Маңғыстау» энциклопедиясы, Алматы, 1997</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
Тұрғыны:<br />
* 1939 адам (979 ер және 960 әйел адам) ([[1999 жыл|1999]])<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>;<br />
* 2278 адам (1190 ер және 1088 әйел адам) ([[2009 жыл|2009]])<ref name="source2"></ref>;<br />
* 2675 адам ([[2013 жыл|2013]]).{{citation needed}}<br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Іргесі 1930 ж. ауыл шаруашылығын ұжымдастыруға байланысты "Куйбышев" атындағы ұжымшар ретінде қаланды. 1969 жылдан қаракөл қой кеңшары мен ауылдық кеңестің орталығы болды, 1995 жылдан кеңшар негізінде шаруа (фермер) қожалықтары құрылды<ref name="source1"></ref>.<br />
== Транспорты ==<br />
[[Өтес]] – [[Бозащы]] су құбырының бір тармағынан тұщы су келеді<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
== Тұлғалары ==<br />
Жыңғылдыдан [[Айтуған Тайұлы]], [[Елбай Қосымбайұлы]], [[Абыл Тарақұлы]], [[Атанғұл Сүйесінұлы]], [[Шамғұл Ыбырайымұлы]], ақын-жыраулар және шешендер: [[Сам]], [[Құлыш]], [[Қожық]], [[Жаман]], [[Нұрнияз]], [[Алхам]], [[Алшын]] және т.б. туып өскен<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
== Ауыл шаруашылығы ==<br />
Ауыл бойында 70 шаруа қожалығы тіркеліп, оның 51-і тұрақты жұмыс істейді. Ауылда 2012 жылы шаруа қожалықтары мен жеке қожалықтарда мал басы саны өскен. Атап айтқанда, қой-ешкі 34500-тен 35035 басқа, жылқы 2400-ден 2472 басқа, түйе 1600-ден 1648 басқа өскен. 2012 жылға қарай 15 шаруа қожалықтары 98 гектар жерге бақша дақылдарын өсірген.{{citation needed}}<br />
<br />
== Білім беру саласы ==<br />
Ауылда 2 мектеп жұмыс жасауда. 2 мектепте 2012-2013 оқу жылында 592 оқушы білім алуда. 2013 жылы С.Нұрниязұлы атындағы мектеп – интернатының 250 балалық оқу корпусы және Е.Айшуақұлы атындағы орта мектепке «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның демеушілігімен жаңа газон төсеніші бар спорт алаңы салынуда.{{citation needed}}<br />
<br />
== Денсаулық сақтау саласы ==<br />
2012 жылы ауылдық аурухана жабылып, дәрігерлік амбулатория болып жасақталды. Бұдан басқа ауылда 1 дәріхана жұмыс істеуде.{{citation needed}}<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A8%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D1%80_(%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB)Шайыр (ауыл)2016-07-29T12:47:58Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Шайыр<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg=44 |lat_min=14 |lat_sec=31<br />
|lon_deg=51 |lon_min=49 |lon_sec=07<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Маңғыстау ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі1 = <br />
|мекені1 = <br />
|мекен түрі =Ауылдық округ<br />
|мекені = Шайыр ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = 1930<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі =<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = {{құлдырау}}1425<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = Шайырлық, Шайырлықтар<br />
|телефон коды = 72931<br />
|пошта индексі = 130409<br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = 12 (R)<br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
{{мағына|Шайыр}}<br />
'''Шайыр''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Шайыр ауылдық округі]]нің орталығы. <br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 37 км жерде, [[Батыс Қаратау]] жотасының солтүстік баурайындағы шөлейтті белдемде орналасқан<ref name="source1">[[Қазақ Энциклопедиясы]], 9 том 18 бөлім</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
1999 жылы ауылда 1512 адам (786 ер және 726 әйел адам) тұрған болса, 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша ауылда 1425 адам (741 ер және 684 әйел адам) тұрады<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
== Тарихы ==<br />
Іргесі 20 ғасырдың 30-жылдарының бас кезінде ауыл шаруашылығын ұйымдастыруға байланысты ұжымшар және ауылдық кеңес орталығы есебінде қаланған. 1969 ж. ұжымшар негізінде құрылған қаракөл қойын өсіру кеңшарының орталығына айналды. 1996 жылы кеңшар таратылып, оның негізінде шаруа қожалығы құрылды<ref name="source1"></ref>.<br />
== Ескерткіштер ==<br />
Ауылда ақын [[Қашаған Күржіманұлы]] мұражайы, Кәді көне қорымы, [[Құлбарақ]] батыр қорымы, Боздақ және Шома қауымдары, [[Шерқала]] тарихи-археологиялық ескерткіші орналасқан<ref name="source1"></ref>.<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A8%D0%B5%D0%B1%D1%96%D1%80Шебір2016-07-29T12:47:39Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Шебір<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg=44 |lat_min= 48|lat_sec=51<br />
|lon_deg=52 |lon_min=05 |lon_sec=33<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Маңғыстау ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі1 = <br />
|мекені1 = <br />
|мекен түрі =Ауылдық округ<br />
|мекені = Шебір ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = 1973<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі =<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = 1299<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = Шебірлік, Шебірліктер<br />
|телефон коды = <br />
|пошта индексі = 130410<br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = 12 (R)<br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
'''Шебір''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Шебір ауылдық округі|ауылдық округ]] орталығы. <br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан солтүстікке қарай 98 км жерде, [[Қызылқұм]] құмды алқабының шығысында, сайлы-жыралы келген шөлді белдемде орналасқан<ref name="source1">Қазақ энциклопедиясы</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
1999 жылы ауылда 1234 адам (589 ер және 645 әйел адам) тұрған болса, 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша ауылда 1299 адам (647 ер және 652 әйел адам) тұрады<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
== Тарихы ==<br />
Ауыл 1973 — 1996 жылы қаракөл қойын өсіретін “[[Тұщықұдық (Маңғыстау облысы)|Тұщықұдық]]” кеңшары бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде 1997 жылы шаруа қожалықтары құрылды<ref name="source1"></ref>.<br />
== Сыртқы сілтемелер ==<br />
* [http://aktau-trk.kz/680-zhiteli-poselka-shebir-postroili-detskuyu-futbolnuyu-ploschadku-na-sobstvennye-sredstva.html Шебір ауылының тынысы]<br />
* [http://www.inform.kz/kaz/article/2734102 Маңғыстау облысының Шебір ауылында мәдениет үйі ашылды]<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%96%D0%B0%D2%9B%D1%8B%D0%BF_%D0%95%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2Жақып Енжелов2016-07-29T12:29:49Z<p>Batyrbek.kz: 178.90.78.148 (т) өңдемелерінен ArystanbekBot соңғы нұсқасына қайтарды</p>
<hr />
<div>'''Жақып Енжелов''' - (1967, [[Атырау облысы]]нда туған). 1985-1986 - Новобогат аудандық ауыл шаруашылық басқармасының қоймасында жұмысшы. 1986-1988 жылдары - Кеңес Армиясының қатарында азаматтық борышын өтеген. 1988-1990 жылдары - «Ембімұнайқұрылыс» басқармасы ҚҚБ құрастырушы. 1990 жылдан - «Жайықмұнайгаз» МГӨБ<br />
Забурунье өндіру цехының операторы. «Құрмет» орденімен марапатталған (2004).<ref>Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: "Мұнайшы" Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1</ref><br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{wikify}}<br />
<br />
{{Суретсіз мақала}}<br />
<br />
[[Санат:1967 жылы туғандар]]<br />
[[Санат:Атырау облысында туғандар]]<br />
[[Санат:Қазақстан мұнайшылары]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A8%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D1%80_%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96Шайыр ауылдық округі2016-07-29T12:28:00Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>'''Шайыр ауылдық округі ''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Құрамына [[Шайыр (ауыл)|Шайыр]], [[Тасмұрын]], [[Тиген]] ауылдары кіреді. Тұрғыны 1,9 мың адам. Орталығы – Шайыр ауылы<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том</ref>.<br />
== Дереккөздер ==<br />
{{дереккөздер}}<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы ауылдық округтері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы ауылдық округтері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A2%D2%B1%D1%89%D1%8B%D2%9B%D2%B1%D0%B4%D1%8B%D2%9B_(%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)Тұщықұдық (Маңғыстау облысы)2016-07-29T12:08:29Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Тұщықұдық<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg=44 |lat_min=44 |lat_sec=20<br />
|lon_deg= 51|lon_min=57 |lon_sec=55<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Маңғыстау ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі1 = <br />
|мекені1 = <br />
|мекен түрі =Ауылдық округ<br />
|мекені = Тұщықұдық ауылдық округі (Маңғыстау облысы){{!}}Тұщықұдық ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = 1973<br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі =<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = 2030<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = Тұщықұдықтық, Тұщықұдықтықтар<br />
|телефон коды = 72931<br />
|пошта индексі = 130407<br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = 12 (R)<br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
{{мағына|Тұщықұдық}}<br />
'''Тұщықұдық''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Тұщықұдық ауылдық округі (Маңғыстау облысы)|ауылдық округ]] орталығы.<br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы – [[Шетпе]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 85 км жерде, [[Бозащы түбегі]]нің оңтүстік-батысында орналасқан<ref name="source1">“Қазақ Энциклопедиясы”, VIII-том</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
1999 жылы ауылда 1998 адам (987 ер және 1011 әйел адам) тұрған болса, 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша ауылда 2030 адам (1013 ер және 1017 әйел адам) тұрады<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
<br />
== Тарихы ==<br />
Іргесі 1973 ж. ауданда “Тұщықұдық” [[Қаракөл қойы|қаракөл]] қой кеңшарын құруға байланысты қаланған. 20 ғасырдың 90-жылдарының орта кезінде кеңшар негізінде шаруа қожалықтары құрылды<ref name="source1"></ref>. <br />
== Инфрақұрылымы ==<br />
Тұщықұдық ауыл маңында [[Ақтау]] – [[Қаламқас мұнай-газ кен орны|Қаламқас]] автомобиль жолы, мұнай құбыры, [[Еділ]] – Қаламқас су құбыры, жоғарғы кернеулі электр желілері өтеді<ref name="source1"></ref>. <br />
== Ескерткіштер ==<br />
Округ аумағында көптеген тарихи және мәдени ескерткіштер бар. Бұл өңірде Ермағанбет молда, Қойсары Сарғожаев емші, Айдар ишан, Ержан хазірет, Төлеу Қалипа, Иса, Досан, Сүйінқара батырлар, Абыл, Сәттіғұл ақындар өмір сүрген<ref name="source1"></ref>. <br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D0%BDТиген2016-07-29T11:32:19Z<p>Batyrbek.kz: </p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Тиген<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg=44 |lat_min=28 |lat_sec=50<br />
|lon_deg=52 |lon_min=05 |lon_sec=17<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Маңғыстау ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі1 = <br />
|мекені1 = <br />
|мекен түрі =Ауылдық округ<br />
|мекені = Шайыр ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = <br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі = -28<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = {{өсім}}371<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = Тигендік, Тигендіктер<br />
|телефон коды = <br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = 12 (R)<br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
'''Тиген''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]], [[Шайыр ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.<br />
== Географиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы [[Шетпе|Шетпе ауылынан]] солтүстікке қарай 65 км жерде орналасқан. <br />
== Халқы ==<br />
1999 жылы ауылда 300 адам (161 ер және 139 әйел адам) тұрған болса, 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша ауылда 371 адам (203 ер және 168 әйел адам) тұрады<ref name="source1">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
<br />
== Инфрақұрылымы ==<br />
Ауылда шаруа қожалықтары жұмыс істейді.<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kzhttp://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%BC%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BDТасмұрын2016-07-29T11:26:26Z<p>Batyrbek.kz: /* Тарихы */</p>
<hr />
<div>{{Елді мекен-Қазақстан<br />
|статусы = ауыл<br />
|атауы = Тасмұрын<br />
|сурет =<br />
|әкімшілік күйі = <br />
|елтаңба = <br />
|ту = <br />
|елтаңба сипаттамасы = <br />
|ту сипаттамасы = <br />
|елтаңба ені = <br />
|ту ені = <br />
|lat_deg=44 |lat_min= 32|lat_sec=20<br />
|lon_deg= 52|lon_min=05 |lon_sec=35<br />
|CoordAddon = <br />
|CoordScale =<br />
|ел картасы = <br />
|облыс картасы = <br />
|аудан картасы = <br />
|ел картасының өлшемi = <br />
|облыс картасының өлшемi = <br />
|аудан картасының өлшемi = <br />
|облысы = Маңғыстау облысы<br />
|кестедегі облыс = <br />
|ауданы = Маңғыстау ауданы<br />
|кестедегі аудан = <br />
|мекен түрі1 = <br />
|мекені1 = <br />
|мекен түрі =Ауылдық округ<br />
|мекені = Шайыр ауылдық округі<br />
|кестедегі мекен = <br />
|ішкі бөлінісі = <br />
|әкімі = <br />
|құрылған уақыты = <br />
|алғашқы дерек = <br />
|бұрынғы атаулары =<br />
|статус алуы = <br />
|жер аумағы = <br />
|биiктiктiң түрi =<br />
|орталығының биiктігі =<br />
|климаты = <br />
|тұрғыны = {{құлдырау}}41<br />
|санақ жылы = 2009<br />
|тығыздығы = <br />
|шоғырлануы = <br />
|ұлттық құрамы = <br />
|конфессионалдық құрамы = <br />
|этнохороним = Тасмұрындық, Тасмұрындықтар<br />
|телефон коды = <br />
|пошта индексі = <br />
|пошта индекстері = <br />
|автомобиль коды = 12 (R)<br />
|идентификатор түрі =<br />
|сандық идентификаторы = <br />
|ортаққордағы санаты = <br />
|сайты =<br />
|сайт тілі = <br />
|сайт тілі 2 =<br />
|сайт тілі 3 = <br />
|сайт тілі 4 = <br />
|сайт тілі 5 = <br />
|add1n =<br />
|add1 = <br />
|add2n = <br />
|add2 = <br />
|add3n = <br />
|add3 = <br />
}}<br />
'''Тасмұрын''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Шайыр ауылдық округі]] құрамында. <br />
== Шеографиялық орналасуы ==<br />
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан шығыста, [[Ақтау]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 165 км жерде, [[Батыс Қаратау]] жотасының тауаралық аңғарында орналасқан<ref name="source1">[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;</ref>.<br />
== Халқы ==<br />
1999 жылы ауылда 351 адам (188 ер және 163 әйел адам) тұрған болса, 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша ауылда 41 адам (22 ер және 19 әйел адам) тұрады<ref name="source2">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref>.<br />
== Тарихы ==<br />
Іргесі 50-жылдардың ортасында осы өңірде [[Уран (химиялық элемент)|уран]] кен орнын өндіруге байланысты қаланды<ref name="source1"></ref>.<br />
<br />
==Дереккөздер==<br />
<references/><br />
<br />
{{kz-geo-stub}}<br />
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}<br />
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</div>Batyrbek.kz