D-элементтері бетінің бастапқы мәтінін қарау

{|style="width: 40%" align="right"
|+ '''D-элементтері'''
|-
|- bgcolor="eeeeff" align="CENTER"
| '''Топ'''&nbsp;→
| '''3'''
| '''4'''
| '''5'''
| '''6'''
| '''7'''
| '''8'''
| '''9'''
| '''10'''
| '''11'''
| '''12'''
|-
| bgcolor="eeeeff" |  ↓&nbsp;'''Период'''
|  colspan=19 |
|-  align="CENTER"
| bgcolor="eeeeff" | '''4'''
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|21<br />[[Скандий|Sc]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|22<br />[[Титан (элемент)|Ti]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|23<br />[[Ванадий|V]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|24<br />[[Хром|Cr]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|25<br />[[Марганец|Mn]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|26<br />[[Темір|Fe]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|27<br />[[Кобальт|Co]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|28<br />[[Никель|Ni]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|29<br />[[Мыс|Cu]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|30<br />[[Мырыш|Zn]]
|-  align="CENTER"
| bgcolor="eeeeff" | '''5'''
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|39<br />[[Иттрий|Y]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|40<br />[[Цирконий|Zr]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|41<br />[[Ниобий|Nb]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|42<br />[[Молибден|Mo]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dashed black;"|43<br />[[Технеций|Tc]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|44<br />[[Рутений|Ru]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|45<br />[[Родий|Rh]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|46<br />[[Палладий|Pd]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|47<br />[[Күміс|Ag]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|48<br />[[Кадмий|Cd]]
|-  align="CENTER"
| bgcolor="eeeeff" | '''6'''
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|71<br />[[Лютеций|Lu]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|72<br />[[Гафний|Hf]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|73<br />[[Тантал (элемент)|Ta]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|74<br />[[Вольфрам|W]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|75<br />[[Рений|Re]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|76<br />[[Осмий|Os]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|77<br />[[Иридий|Ir]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|78<br />[[Платина|Pt]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px solid black;"|79<br />[[Алтын|Au]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:blue;border:1px solid black;"|80<br />[[Сынап|Hg]]
|-  ALIGN=CENTER
| bgcolor="eeeeff" | '''7'''
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|103<br />[[Лоуренсий|Lr]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|104<br />[[Резерфордий|Rf]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|105<br />[[Дубний|Db]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|106<br />[[Сиборгий|Sg]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|107<br />[[Борий|Bh]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|108<br />[[Хассий|Hs]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|109<br />[[Мейтнерий|Mt]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|110<br />[[Дармштадтий|Ds]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:black;border:1px dotted black;"|111<br />[[Рентгений|Rg]]
|style="text-align:center;background-color:#ffc0c0;color:blue;border:1px dotted black;"|112<br />[[Коперниций|Cn]]
|}

'''D-элементтердің''' химиялық сипаты сыртқы электрон қабатында ''2s'' электрон (кейде ''1s'' электрон) болатын атомдардың электрондық құрылысымен анықталады. Кезекті электрондар сыртқы электрондық қабаттан санағанда ішкері екінші қабатқа түсіп, d-деңгейшені толтырады. Бұл элементтер атомдардың сыртқы электрондары ядромен әлсіз байланысқан, оған иондану энергиясы шамасының төмендігі айғақ.  </br> </br>
Сондықтан ''d-элементтер'' химиялық реакцияларда металдар сияқты оң тотығу дәрежесiн көрсетеді. </br>
Периодтарда ''d-элементтер'' типтік металдар мен типтік бейметалдар арасында орналасқандықтан, оларды ауыспалы элементтер деп атайды.
Ауыспалы элементтердiң периодтарында реттік нөмірі өскенде сыртқы электрондық кабаттың кұрылысы өзгермейдi (сыртынан санағанда d- деңгейімен электрондар саны ғана өзгередi). Нәтижесiнде бұл элементтердiң қасиеттері негiзгi топша элементтеріне қарағанда аз өзгередi. 
Топтарда косымша топша элементтерiнiң металдық қасиеттері реттік нөмірі өскенде кемидi де, V жене VI период металдарының қасиеттерінде бiршама ұқсастықтар байқалады.   </br>
Ауыспалы элементтердiң атомдары химиялық байланыс түзу үшiн сыртқы деңгейдегі электрондарды ғана емес, сонымен бiрге d-электрондар мен сырттан санағанда екiншi деңгейдің бос орбитальдарын пайдаланады. Сондықтан оларға ауыспалы тотығу дәрежелерi және әртүрлi оксидтер, гидроксидтер және басқа қосылыстар түзу тән. Бұл кезде қосылыстарда ''d-элементтерi'' жоғары тотығу дәрежесiн көрсетеді, тура осындай тотығу дәрежесiн көрсететін негiзгi топшалардағы бейметалдардың қосылыстарына өте ұқсас болады. </br>
Маңызды d-элементтер: '''[[мыс]], [[мырыш]], [[хром]]''' және 
'''[[темір]]''' .<ref>Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныптың химия кітабы</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Химия]]
[[Санат:Алхимия]]