Әзірбайжан Мәдиұлы Мәмбетов бетінің бастапқы мәтінін қарау

{{Кинематограф
|есімі                    = Әзірбайжан Мәдиұлы Мәмбетов 
|шынайы есімі        = 
|сурет                          = 
|сурет ені          = 180px
|сурет атауы               = 
|туған кездегі есімі    = 
|туған күні                   = 02.09.1932
|туған жері                  = [[Ресей Федерациясы]], [[Волгоград облысы]] [[Палласовка ауданы]] [[Савинка]] селосы 
|қайтыс болған күні          = 17.11.2009
|қайтыс болған жері         = {{қайтысболғанжері|Астана|Астанада}} 
|мамандығы                      = театр, кино және опера {{Кинорежиссёр|Қазақстан}}і, театр педогогы
|азаматтығы                     = {{USSR}}<br />{{KAZ}}
|белсенді жылдары         = 
|бағыты                                =
|киностудия                       =
|марапаттары                  = {{Халық қаһарманы}} <br /> {{Отан ордені}}  {{Еңбек Қызыл Ту ордені}}  {{Халықтар Достығы ордені}} 
<br /> 
[[Сурет:KazSSR Premium.png|25px|Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығының иегері]]
}}
'''Әзірбайжан Мәдиұлы Мәмбетов''' ({{туғанкүні|2|09|1932}}, [[Ресей Федерациясы]], [[Волгоград облысы]] [[Палласовка ауданы]] [[Савинка]] селосы  — {{қайтысболғанкүні|17|11|2009}}) — қазақстандық және бұрынғы советодағының театр, кино және опера [[режиссер]]і, [[педагог]],қоғам қайраткері, [[КСРО]] және [[Қазақстанның халық әртісі]], [[КСРО]] Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Қазақстанның [[Халық қаһарманы]] және ең жоғары «[[Отан ордені]]»нің иегері. [[Астана қаласы]]ның Құрметті азаматы (2000 жылы).

==Өмірбаяны==
1952 жылы [[Алматы хореография училищесі]]н, 
* 1957 жылы [[Мәскеу]] қаласындағы Мемлекеттік театр өнері институтының (қазіргі Мемлекеттік театр өнері академиясы) режиссерлік факултетін (проф. Н.И. Горчаков пен А.А. Гончаровтың мектебі бойынша) бітірді. 
* 1957 — 1995 жылдары Қазақтың мемлекеттік академия, драма театрында режиссер, директор, [[Мосфильм]] киностудиясында стажер-режисер, [[Қазақфильм]] студиясының көркемдік жағын басқарушы, бас режисер қызметтерін атқарған.
* 1970 жылдан педагогикалық қызметпен шұғылданады, 
* 1979 жылдан Алматы мемлекеттік театр-көркемсурет институтының (қазіргі Қазақ ұлттық өнер академиясы) профессоры; 
* 1981 жылдан Қазақ театр қоғамының (қазіргі Қазақстан театр қайраткерлері одағының) төрағасы, 1996 жылдан президенті. 
* 1999 жылдан [[Ақмола облысы қазақ музыкалы драма театры]]ның ([[Астана|Астана қаласында]]) көркемдік жағын басқарады.

==Өнер жолы==
Мәмбетов  өзінің режиссерлік өнер жолын 1957 жылы [[Қазақтың мемлекеттік академия драма театры]]нда Ш.Хұсайыновтың “Ертіс жағасында” пьесасын қоюмен бастады.

==Комедия жанрындағы қойылымдары==
* [[Мұхамеджанов Қалтай|Қ.Мұхамеджановтың]] “Бөлтірік бөрік астында” (1959, осы спектакльде өзі Арыстанның рөлін орындады), 
* [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М.Әуезовтің]] “Айман-Шолпан” (1960), 
* Қ.Байсейітов пен К.Шаңғытбаевтың “Беу қыздар-ай” (1960),“Құдағи келіпті” (1961), 
* Лопе де Веганың “Қызғаныштан махаббат” (1962), 
* М.Фриштің “Дон Жуанның думаны” (1968),
* “Ой жігіттер-ай” (1970), 
* Ф.Эрвенің “Түлкі бикеш” (1984)

===Басқа да қойылымдар===
* Ш.Айтматов пен Қ.Мұхамеджановтың “Көктөбедегі кездесуін” (1975), 
* Ә.Әбішевтің “Мансап пен ұжданын” (1974), 
* Т.Ахтановтың “Анты” (1977) мен “Жоғалған досын” (1985), 
* [[Айтматов]]тың “Ақ кемесі” (1984, инсценировкасын өзі жасаған) мен “Боранды бекетін” (“ұасырдан да ұзақ күн” деген атпен, 1990) сахнаға шығарды.

==Трагедия жанрындағы қойылымдары==
* Әуезов пен Л.С. Соболевтің “[[Абай]]” (1962), 
* Айтматовтың “Ана — Жер-ана” (1964, Қазақстан Мемл. сыйл., 1966), 
* Ғ.Мүсіреповтің “Қозы Көрпеш — Баян сұлу” (1971) сияқты трагедиялары Мәмбетов трактовкасы бойынша оптимистік рухта шешім тапты.
* Әуезовтің “Қара қыпшақ Қобыландысы” (1967) мен “Қарагөзін” (1981), 
* Ә.Нұрпейісовтің “Қан мен тер” (1973, инсценировкасын өзі жасаған; КСРО Мемл. сыйл., 1974), 
* А.П. Чеховтың “Ваня ағайын” (“Сүйікті менің ағатайым” деген атпен, 1982; сондай-ақ 1996 ж. Орыстың мемл. академ. драма театрында), 
* У.Шекспирдің “Кориоланын” (1992), 
* Софоклдың “Эдип патшасын” (1993) қойып, батыл, ізденімпаз суреткер екенін танытты.

==Либреттолары==
* 1958 ж. [[Мәскеу]] қаласында өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысты. Мәмбетов  муз. шығармаларды сахналау жұмысымен де айналысты. 
* [[Жұбанов|А.Жұбанов]] пен [[Хамиди|Л.Хамидидің]] “Төлеген Тоқтаров” (1963), 
* Ғ.Жұбанованың “Еңлік-Кебек” операсын (1975) қоюмен бірге “Ақ құс туралы аңыз” (1966) және “Қарагөз” (1991) балеттерінің либреттосын да жазды.

==Фильмдері==
* “[[Ән қанатында]]” (1966), 
* “[[Қан мен тер]]” (1978); 
* “[[Жаушы]]” (1980) фильмдерін қойды.

==Қоғамдық қызметі== 
* [[Астана қаласының құрметті азаматы]] (2000). 
* Қазақстан Республикасы [[Үкімет]]інің жанындағы Әдебиет, өнер және сәулет саласындағы [[Мемлекеттік сыйлықтар жөніндегі комиссия|Мемлекеттік сыйлықтары жөніндегі комиссияның]] (1998) және 
* Қазақстан Ресупубликасы Президенті жанындағы [[Адам құқығы жөніндегі комиссия]]ның мүшесі,

==Марапаттары==
* 1961 "Қазақ КСРның еңбек сіңірген өнер қайраткері"
* 1965 "Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы" (Ш.Айтматовтың "Ана жер ана" спектельі үшін)
* 1970 [[Қазақстанның халық әртісі]] (Қазақ КСР халық артисі)
* 1972 "Қарақалпақстанның халық артисі"
* 1974 [[КСРО]] Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. (Ә.Нұрпейісовтың "Қан мен тер" спектакльі үшін) 
* «[[Еңбек Қызыл Ту ордені]]»
* «[[Халықтар достығы ордені]]»
* 2000 жылы президент жарлығымен қазақ театр өнеріне сіңірген зор еңбектері үшін ҚР Ең жоғарғы марапаты алтын жұлдызды [[Халық қаһарманы]] атағы  және ең жоғары «[[Отан ордені]]» берілді.
* 2000 жылы [[Астана қаласы]]ның Құрметті азаматы атағы берілді.
* Бірнеше медальдар мен "Құрмет" грамоталарымен марапатталған.

==Жеке өмірі==
Әзірбайжан Мәдиұлының жұбайы: әйгілі композитор, КСРО және Қазақстанның халық артисі, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, педогог-профессор [[Ғазиза Ахметқызы Жұбанова]] (1927-1993). Бес баласы бар.

Әзірбайжан Мәдиұлының қарындасы: танымал театр актрисасы, Қазақ КСР Еңбек сіңірген артисі [[Аққағаз Мәдиқызы Мәмбетова]]. 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:2 қыркүйекте туғандар]]
[[Санат:Волгоград облысында туғандар]]
[[Санат:17 қарашада қайтыс болғандар]]
[[Санат:КСРО театр режиссерлері]]
[[Санат:Қазақстан театр режиссёрлері]]
[[Санат:XX ғасыр театр режиссерлері]]
[[Санат:КСРО опера режиссерлері]]
[[Санат:Қазақстан опера режиссерлері]]
[[Санат:XX ғасыр опера режиссерлері]]
[[Санат:КСРО кинорежиссёрлері]]
[[Санат:XX ғасыр кинорежиссёрлері]]
[[Санат:КСРО театр педагогтары]]
[[Санат:Қазақстан театр педагогтары]]
[[Санат:Еңбек Қызыл Туы орденінің иегерлері]]
[[Санат:Халықтар Достығы орденінің иегерлері]]
[[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]
[[Санат:КСРО халық әртістері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]
[[Санат:Астананың құрметті азаматтары]]
[[Санат:Қазақстан қоғам қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақфильм тұлғалары]]
[[Санат:Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткерлері]]
[[Санат:Қарақалпақстан халық әртістері]]
[[Санат:Қазақстан халық әртістері]]
[[Санат:КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]
[[Санат:Қалибек Қуанышбаев атындағы қазақ мемлекеттік академиялық музыкалық драма театры тұлғалары]]